Γράφει ο Μιχάλης Μαρδάς 

Το EleftherosTypos.gr σας θυμίζει τι έγινε  στις 31 Ιανουαρίου του 1996. Τότε που κορυφώθηκε η κρίση των Ιμίων, όπου έφερε Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα της ένοπλης σύρραξης, σε μία εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη έκανε τα πρώτα της βήματα.

Ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός έδωσαν την ζωή τους για την πατρίδα σε ένα περιστατικό που χαρακτηρίστηκε ως ατύχημα λόγω των κακών καιρικών συνθηκών που προκάλεσαν την απώλεια προσανατολισμού του πιλότου.

Τι είναι τα Ίμια και γιατί είναι μόνο ελληνικά

Πριν φτάσουμε στο τραγικό επεισόδιο του 1996 θα πρέπει να πούμε δύο λόγια για το ακριβώς μιλάμε. Τα Ίμια είναι δύο μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες μεταξύ του νησιωτικού συμπλέγματος των Δωδεκανήσων και των νοτιοδυτικών ακτών της Τουρκίας. Απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια από το Μποντρούμ (Αλικαρνασσός) της Τουρκίας, 5,5 ν.μ. από την Κάλυμνο και 2,5 ν.μ. από το πλησιέστερο ελληνικό έδαφος, τη βραχονησίδα Καλόλιμνος.

Τα Ίμια παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων, ακολουθώντας την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι Τούρκοι συνεχίζουν να έχουν διαφορετική ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων.

Αμφισβητούσαν το Πρωτόκολλο του 1932 που είχε υπογραφεί μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας, το οποίο χάραζε το θαλάσσιο όριο στο μέσο ακριβώς της απόστασης μεταξύ των βραχονησίδων Ίμια και της ακτής της Ανατολίας. Αυτή υπογράφτηκε στις 4 Ιανουαρίου 1932, και καθόριζε τα σύνορα των Δωδεκανήσων με την Τουρκία.

Το Πρωτόκολλο υπόγραψαν εκ μέρους της Τουρκίας οι S.Saip, Ertugrul, M.Asim και Hayrettin και εκ μέρους της Ιταλίας, ο Roberto Soldati. Το Πρωτόκολλο, επειδή θεωρήθηκε συμπλήρωμα της συμφωνίας, δεν χρειαζόταν να πρωτοκολληθεί στην ΚΤΕ (πρόδρομο του Ο.Η.Ε).

Το Πρωτόκολλο, επισυνάφθηκε στη Συμφωνία, όπως έγινε και στις 9 Ιανουαρίου 1948, όπου τα κείμενα της Συμφωνίας και του Πρωτοκόλλου ενσωματωμένα μαζί με το κείμενο της Συνθήκης στη Διάσκεψη της Ειρήνης, έγιναν Νόμος του Ελληνικού Κράτους, με αριθμό 518.

26 Δεκεμβρίου 1995: Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

27 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών τονίζει πως η διάσωση του πλοίου δεν έχει να κάνει με το θέμα των βραχονησίδων στο Αιγαίο για τις οποίες όπως τονίζουν από την Αγκυρα υπάρχει πολύ μεγάλο θέμα,.

28 Δεκεμβρίου 1995: Δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Νωρίτερα εκείνη την ημέρα ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην Λέσβο, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. ΟΤούρκος πιλότος διασώζεται.

29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών αναφλρει επίσημα αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ιμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ και ανήκουν στην Τουρκία.

9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με χαρακτηριστική καθυστέρηση, απορρίπτοντας τις τουρκικές αξιώσεις.

15 Ιανουαρίου 1996: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλεύεται στο «Ωνάσειο».

16 Ιανουαρίου 1996: Το Υπουργείο Εξωτερικών ζητά αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

19 Ιανουαρίου 1996: Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει νέο πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη.

26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, υψώνει την ελληνική σημαία στην μεγάλη Iμία, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού.

27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια, κατεβάζουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική.Το βίντεο με τους Τούρκους να πανηγυρίζουν κάνει τον γύρο του κόσμου.

28 Ιανουαρίου 1996: Ανδρες του περιπολικού του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατεβάζουν την τουρκική σημαία και υψώνουν πάλι την ελληνική και το βράδυ εκείνης της ημέρας Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια.

29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Την ίδια ώρα τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του τόνισε πως η ελληνική κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής».

https://www.youtube.com/watch?v=UT7M0OjbPCk

31 Ιανουαρίου 1996: Τα μεσάνυχτα συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού και ο τότε Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή. Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια. Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία.

Το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 Τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος χάνεται από τα ραντάρ. Λίγη ώρα μετά θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν.

Η επίσημη θέση του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Την θέση αυτή υποστήριξε σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ο πρώην αρχηγός ΓΕΝ ναύαρχος Αντώνης Αντωνιάδης, αναφέροντας μάλιστα πως η τουρκική φρεγάτα Γιαβούζ προσφέρθηκε να βοηθήσει, αλλά πήρε άμεσα από τους πιλότους του ελικοπτέρου αρνητική απάντηση.

Παρόλα αυτά όλα αυτά τα χρόνια πάντα υπάρχει η φήμη πως το ελικόπτερο καταρρίφθηκε από τους Τούρκους. Το πρωί της 31^ης Ιανουαρίου του 1996 ο Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ είπε το ιστορικό «No ships, no troops, no flags» και μέχρι το μεσημέρι τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η πολιτική αναταραχή

Από εκείνη την στιγμή η προπαγάνδα της Τουρκίας περί γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο δεν έχει κοπάσει και η τότε κυβέρνηση της Ελλάδας κλυδωνίστηκε πάρα πολύ από την στάση που κράτησε στο συγκεκριμένο θέμα. Η Ελλάδα ποτέ δεν δέχθηκε την ύπαρξη γκρίζων ζωνών επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες, αλλά ακόμη ηχούν στα αυτιά όλων οι περίφημες δηλώσεις του Κώστα Σημίτη που μέσα από την Βουλή ευχαρίστησε τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης. Επίσης σημαντικό στοιχείο είναι πως καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης φάνηκε η μεγάλη δυσπιστία του κ. Σημίτη προς την ηγεσία της ΕΥΠ και των Ενόπλων Δυνάμεων.

Όπως έγραφε χαρακτηριστικά «Το Βήμα»: «Οι αξιωματικοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο κ. Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες».

Επίσης το κλίμα έγινε ακόμη χειρότερο από την δημοσιοποίηση απόρρητων εγγράφων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, σύμφωνα με τα οποία ο Θεόδωρος Πάγκαλος συνομιλώντας με τον Αμερικανό ομόλογό του Γουόρεν Κρίστοφερ του απάντησε ότι το ελληνικό κράτος θα αποσύρει την ελληνική σημαία και ότι δεν θα αντικατασταθεί, καθώς «στην περιοχή θα πνέουν δυνατοί άνεμοι» Παρόμοια καταγγελία είχε κάνει και ο ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, ο οποίος είχε υποστηρίξει πως τις πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου άκουσε την ίδια ακριβώς φράση από τον κ. Πάγκαλο, στο γραφείο του Κώστα Σημίτη.

Οι Τούρκοι όμως δεν σταμάτησαν εκεί τις προκλήσεις, καθώς μετά από αυτήν την «μαύρη» μέρα με τον θάνατο των τριών ανδρών του Πολεμικού Ναυτικού ακολούθησαν και άλλες προκλήσεις.

Το απόρρητο έγγραφο του Αμερικανικού Κογκρέσου για την κρίση των Ιμίων

Ένα έγγραφο του Αμερικανικού Κογκρέσου και συγκεκριμένα της ερευνητικής υπηρεσίας που είχε διαρρεύσει το 2009 στην ιστοσελίδα WikiLeaks με ημερομηνία την 7η Μαρτίου του 1996 ήρθε στο επίκεντρο με αφορμή την κατάσταση που επικρατεί στα Ίμια.

Φέρει τον τίτλο «Ελλάδα και Τουρκία: Η Κρίση στην Βραχονησίδα», το οποίο είναι κείμενο της Κάρολ Μιγδάλοβιτζ από το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων και Εθνικής Ασφαλείας της υπηρεσίας. Μέσα από αυτό περιγράφεται το χρονικό της κρίσης στα Ίμια, κρατώντας μια ουδέτερη και διπλωματική στάση, αν και επιρρίπτει ευθύνες στο αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών για την υποβάθμιση των σχέσεων ΗΠΑ-Ελλάδας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά της έκθεσης στην στροφή της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ερμηνεύεται ως μια προσπάθεια της κυβέρνησης Σημίτη να απολέσει το στίγμα της «εθνικής ντροπής» από την απόσυρση των στρατευμάτων από τις βραχονησίδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών παρουσιάζει το 1996 ως την τρίτη περίοδο της συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς «χαρακτηρίζεται από ακόμα μεγαλύτερη υποστήριξη της ιδέας και της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης καθώς και της εμβάθυνσης της ενοποίησης σε όλους τους τομείς». Ωστόσο, το CRS «έβλεπε» μια αποτυχία και σε αυτόν τον τομέα.

«Οι κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης στην Ευρώπη ίσως να είχε στόχο να τραβήξει την προσοχή από την υποτιθέμενη ντροπή. Αν αυτό ισχύει, τότε (η κυβέρνηση) δεν πέτυχε τον στόχο της. Η αντιπολίτευση συνέχισε να ασκεί ανελέητη κριτική στην κυβέρνηση, ιδιαίτερα για την αποτυχία της να λάβει μεγαλύτερη στήριξη από την Ευρώπη».

Στο κείμενο της υπηρεσίας αναγνωρίζεται το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνώρισε τα ελληνικά εδάφη, όμως προσθέτει ότι η πλειοψηφία των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της ΕΕ ήθελαν η Ελλάδα να βρει μια κοινή λύση με την Τουρκία, λόγω μιας εμπορικής συμφωνίας που προωθούνταν εκείνη την εποχή. Ως παράδειγμα, το CRS φέρνει τον Γάλλο πρόεδρο Ζαν Σιράκ που είχε αφήσει να εννοηθεί ότι «όσο λιγότερα προβλήματα προκαλεί η Ελλάδα, τόσες περισσότερες οι πιθανότητες να έχει την στήριξη της Γαλλίας».

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο κείμενο αναφέρεται επανειλημμένως το «λάθος» του τότε ΥΠΕΞ των ΗΠΑ να ανακοινώσει την 1η Φεβρουαρίου του ίδιου έτους ότι υπάρχουν και άλλα νησιά για την κυριαρχία των οποίων δεν θα πάρει θέση. Στο κείμενο τονίζεται ότι αυτός ήταν και ο λόγος που η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε να δεχτεί τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ στα Βαλκάνια, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, και να στραφεί στους Ευρωπαίους συμμάχους της.

Τα «θερμά» επεισόδια που ακολούθησαν μετά την κρίση

Στις 17 Απριλίου του 1996 συνέβη άλλο ένα επεισόδιο. Ενώ οι δύο πλευρές έκαναν τις συνηθισμένες περιπολίες τους, κατά τις 2 το μεσημέρι εμφανίστηκε ένα ταχύπλοο πολιτικό σκάφος με επιβαίνοντες τρία άτομα. Κατά την αναγνώριση διαπιστώθηκε πως ήταν μέλη της οργάνωσης Ελληνοαμερικάνικη Ένωση και ήθελαν να τελέσουν τρισάγιο στην μνήμη των στρατιωτών που χάθηκαν, στην Μεγάλη Ίμια, έχοντας άδεια από το Λιμεναρχείο Καλύμνου.

Παρ’ όλο που τους δόθηκε η εντολή να τελέσουν το τρισάγιο εν πλω, πέρασαν στην πίσω πλευρά των Ιμίων, όπου η ελληνική πλευρά δεν είχε οπτική επαφή και ελέγχεται από τουρκικές ακταιώρους. Αργότερα φαίνονται να αποβιβάστηκαν στο νησί, αφήνοντας ένα στεφάνι και δύο μικρές σημαίες, μία ελληνική και μία αμερικάνικη και αποχωρούν. Μετά από λίγο δύο τουρκικά αεροσκάφη και ένα ελικόπτερο πετούν πάνω από την Μεγάλη Ίμια.

Επιτελείς του ελληνικού στρατού κρίνοντας πως σκοπός των Τούρκων είναι να πάρουν τις σημαίες, ενημέρωσαν το ελληνικό ΥΕΘΑ. Πήραν την εντολή να πάρουν τις σημαίες από το νησί, πριν από τους Τούρκους. Στην περιοχή κατέφθασε μία ελληνική κανονιοφόρος, ενώ βατραχάνθρωποι από την Μονάδα Υποβρυχίων Αποστολών Λιμενικού Σώματος κατέβηκαν σε φουσκωτό στο νησί. Στον αέρα πέταγαν τα τουρκικά F-16 εμποδίζοντας την κάθοδο των βατραχανθρώπων μέχρι να φθάσουν στην περιοχή ελληνικά μαχητικά, και να αρχίσουν τις εμπλοκές.

Νωρίς το απόγευμα ανακοινώθηκε το πέρας της αποστολής με αίσιο τέλος καθώς οι βατραχάνθρωποι είχαν καταφέρει να κατεβάσουν τις σημαίες και το στεφάνι και να επιστρέψουν με αυτά. Άλλο ένα περιστατικό που «πόνεσε» την Ελλάδα καθώς δεν χωρούσαν και δεν έπρεπε να χωρέσουν πανηγυρισμοί στο να κατεβάσεις εθνικά σύμβολα από δικό σου έδαφος.

Στις 12 Απριλίου 2005, υπήρξε ένα ακόμα συμβάν στη περιοχή των Ιμίων. Κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στην Τουρκία του τότε Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Πέτρου Μολυβιάτη, τουρκικές ακταιωροί πλησίασαν αρκετά στα νησιά αρνούμενες να αποχωρήσουν, ακόμα και όταν ελληνικά σκάφη κατέφτασαν στην περιοχή. Το επεισόδιο διήρκεσε για αρκετές ώρες μέχρι την στιγμή που οι Τούρκοι αποφάσισαν να αποχωρήσουν.

Στα Ίμια βρέθηκε το πρωί της Κυριακής 28 Ιανουαρίου του 2018, ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Καμμένος, όπου πραγματοποίησε ρίψη στεφάνου στην μνήμη των πεσόντων Ελλήνων αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού.

Σύμφωνα με τα τουρκικά Μέσα, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας παρεμποδίστηκε από το να προσεγγίσει τα Ίμια. Συγκεκριμένα, η τουρκική ακτοφυλακή παρεμπόδισε την προσέγγιση του ελληνικού σκάφους «Νικηφόρος» στην περιοχή.

Εκεί βρίσκονταν ένα περιπολικό σκάφος του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, μια ακταιωρός της τουρκικής ακτοφυλακής και ίπτατο ένα τουρκικό ελικόπτερο, ενώ από ελληνικής πλευράς υπήρχε και ένα σκάφος του Λιμενικού Σώματος- Ελληνικής Ακτοφυλακής.

Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, από τουρκικής πλευράς έγινε προσπάθεια να παρεμποδιστεί η εκδήλωση, ωστόσο έγιναν οι κατάλληλοι ελιγμοί από την κανονιοφόρο, η οποία τους εγκλώβισε και η ρίψη του στεφάνου έγινε ακριβώς στο σημείο όπου έπεσε το ελικόπτερο.

Τελευταία πρόκληση ήταν τα μεσάνυχτα της Δευτέρας 11 Φεβρουαρίου 2018 όταν τουρκική ακταιωρός χτύπησε με την πλώρη την πρύμνη του πλοίου ανοιχτής θαλάσσης με τον κωδικό αριθμό 90 του Λιμενικού Σώματος, το οποίο εκείνη τη στιγμή ήταν ακίνητο.

Το υπουργείο Ναυτιλίας είχε ανακοινώσει ότι δεν πρόκειται για εμβολισμό, αλλά για πρόσκρουση. Δηλαδή το τουρκικό χτύπησε από πίσω το ελληνικό, σαν να θέλει να το διώξει από την περιοχή! Το ελληνικό σκάφος βρισκόταν στο σημείο για περιπολία και είχε 27 άτομα πλήρωμα.

Η τουρκική ακταιωρός μετά το συμβάν απομακρύνθηκε προς τα τουρκικά παράλια, ενώ το αρχηγείο Λιμενικού -και συγκεκριμένα το Κέντρο Επιχειρήσεων- ενημέρωσε άμεσα το υπουργείο Εθνικής ‘Αμυνας και Εξωτερικών, για το συμβάν. Στο πλοίο του Λιμενικού προκλήθηκαν υλικές ζημιές, ενώ ευτυχώς δεν υπήρξε τραυματισμός.

Η μαρτυρία φαντάρου που ήταν στην πρώτη γραμμή με το δάχτυλο στην σκανδάλη  

Το EleftherosTypos.gr σας θυμίζει τα όσα έγιναν εκείνη την εποχή ξεκινώντας από την αφήγηση του Χ.Π. που εκείνη τη νύχτα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή και με τον δικό του τρόπο εξιστορεί τα όσα έζησε:

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]