Το άγχος που ως συναίσθημα επικρατεί αυτή την περίοδο οφείλεται τόσο σε συλλογικούς λόγους (κοινωνική πίεση, συλλογικό κοινωνικό απωθημένο για μόρφωση) όσο και σε ατομικούς (βαθμός προετοιμασίας, ιδιοσυγκρασία και προσωπικότητα υποψηφίου κτλ.). Στους παραπάνω λόγους φέτος έρχεται να προστεθεί και το ψυχολογικό κόστος της καραντίνας, που ισοδυναμεί με την αποχή από μαθήματα δια ζώσης, τόσο στα σχολεία αλλά και στα φροντιστήρια,αλλά και μέχρι τελευταία στιγμή, το άγχος για να μην νοσήσουν οι υποψήφιοι και δεν συμμετέχουν στις εξετάσεις, λόγω κορονοϊού.

Ο υποψήφιος αισθάνεται αυξημένο άγχος, καθώς στη φάση ζωής όπου βρίσκεται, στην ανάληψη της ευθύνης του εαυτού που έχει να διαχειριστεί, της μετάβασης από έφηβος σε ενήλικα, έρχεται να προστεθεί και η αγωνία των Πανελληνίων, που θεωρείται στερεοτυπικά «Η εξέταση», που η θετική ή αρνητική επίδοση σε αυτή ισοδυναμεί με αντίστοιχη επιτυχία ή αποτυχία στη ζωή που θα ακολουθήσει. Επίσης ας μην λησμονούμε ότι, ο κύκλος του άγχους έχει ξεκινήσει από τη Β΄ λυκείου, με τα συναισθήματα να τρέχουν σε τραινάκι τρόμου.

Πώς όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το άγχος των Πανελληνίων; Ειδικότερα για τους υποψηφίους τού «μετά 2η χρονιά καραντίνα»;

Δυστυχώς δεν υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις και συμβουλές για τη διαχείριση του άγχους που να αφορούν όλους. Κάθε έφηβος είναι μια μοναδική προσωπικότητα και ως εκ τούτου η διαχείριση είναι διαφορετική. Παραταύτα η όλη διαδικασία προετοιμασίας των εξετάσεων μπορεί να γίνει πιο ομαλή, με αντιμετώπιση του άγχους με κάποιες συμπεριφορικές κυρίως παρεμβάσεις, όπως οι παρακάτω:

Για τους υποψηφίους:
• Να διατηρούν μια ρουτίνα με καλή διατροφή και ύπνο και να κάνουν όσα διαλλείματα χρειάζονται .
• Να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους στους οικείους τους (γονείς-αδέλφια) ώστε να λάβουν ενδεχομένως την βοήθεια και την υποστήριξη που χρειάζονται και με τον τρόπο που το επιθυμούν.
• Θα είναι βοηθητικό να φτιάξουν ένα πρόγραμμα όσων έχουν διαβάσει με κωδικοποίηση και σύνδεση της ύλης με διάφορες τεχνικές, ώστε να μπορέσουν να ανακαλέσουν τις πληροφορίες όταν τους ζητηθεί. Μπορούν να συγκεντρώσουν τις βασικές έννοιες, να δημιουργήσουν δικές τους ερωτήσεις που καλύπτουν την ύλη και να κάνουν ομαδοποίηση της ύλης.
• Να εστιάσουν σε θετικές σκέψεις.
• Να θέτουν ρεαλιστικούς στόχους να επικεντρωθούν στην προσπάθεια που έχουν κάνει έως τώρα.
• Να έχουν αφιερώσει λίγη ώρα για να βρούν «μια φράση» , «μια εικόνα» που όταν την φέρνουν στο νου τους ανακουφίζονται και ηρεμούν. Σε περίπτωση που αισθάνονται άγχος να μπορούν να δραπετεύσουν σε αυτό το «νησί» για λίγα λεπτά προκειμένου να ηρεμήσουν.
• Εάν παραταύτα νιώθουν συναισθηματικά πολύ φορτισμένοι και δυσκολεύονται να διαχειριστούν το άγχος, είναι σημαντικό να το επικοινωνήσουν και να αναζητήσουν την βοήθεια από ειδικούς.
• Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων καλύτερα να ξεκινήσουν από τις ερωτήσεις που γνωρίζουν καλύτερα και να αφήσουν τα θέματα που τους δυσκολεύουν για αργότερα.
• Να μη βιαστούν να αποχωρήσουν από την αίθουσα αν δεν γνωρίζουν κάποιο θέμα αλλά να προσπαθήσουν να ανακαλέσουν με ηρεμία την ύλη και τα σχετικά θέματα. Να το παλέψουν.

Για τους γονείς :
• Έχει σημασία η εξασφάλιση ήρεμου περιβάλλοντος, τα συχνά και ελαφριά γεύματα, τα διαλείμματα και τα τακτικά ωράρια ύπνου. Τα διαλείμματα βοηθούν πολύ στη μείωση του άγχους, αρκεί να είναι ένα πραγματικό «στοπ» από το διάβασμα, όπου ο υποψήφιος θα κάνει αυτό που τον ευχαριστεί· μπορεί π.χ. να είναι τακτική σωματική άσκηση ή βόλτα με έναν συνομήλικο.Μην επιβαρύνετε τους εφήβους με σχόλια για το τι έκαναν ή δεν έκαναν κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή.
• Ο γονιός πρέπει να είναι σε επαφή με τα συναισθήματά του και να μην τα προβάλλει πάνω στον έφηβο, να υπάρχει ένα «φρένο» στη συμπεριφορά του, ώστε να μην προσθέτει στον έφηβο και το δικό του άγχος. Μη μεταδίδετε το δικό σας άγχος, αφήστε χώρο στο παιδί σας και ρωτήστε πως θα ήθελε εκείνο να του συμπεριφέρθείτε. Κάποια παιδιά θέλουν μια «πορτοκαλάδα» παραπάνω κάποια άλλα εκνευρίζονται. Ας τα ρωτήσουμε τι θέλουν, τι να ανακουφίζει.
• Η επαφή με τον υποψήφιο πρέπει να είναι υποστηρικτική, με κυριότερο παράγοντα τη διαθεσιμότητα του γονέα, ο οποίος θα υποστηρίζει ψυχολογικά τον έφηβο ως άτομο «ολιστικά», ως μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και όχι μόνο με επίκεντρο την επίδοσή του. Οι συζητήσεις στο οικογενειακό τραπέζι καλό είναι να μην επικεντρώνονται στο διάβασμα αλλά και σε άλλα θέματα που απασχολούν τον έφηβο.
• Να υπάρχει ενθάρρυνση του εφήβου να εκφράζει τα συναισθήματα του, τις σκέψεις του, τους φόβους του, χωρίς ο γονιός «να τραβά τα μαλλιά του», είναι σημαντικό το κανάλι της επικοινωνίας να παραμείνει ανοικτό.

Οι Πανελλήνιες αυτές θα μείνουν στη μνήμη όλων μας όχι τόσο ως προς τη δυσκολία ή την ευκολία των θεμάτων, όσο για το πώς μάθαμε να κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά, να προσαρμοζόμαστε, χωρίς να βλέπουμε αδιέξοδα – γεγονός που ίσως μας βοηθήσει να μεταφράσουμε διαφορετικά την επιτυχία ή την αποτυχία σε μια αξιολόγηση και να γνωρίζουμε ότι αυτή δεν μας κρίνει ως άτομα, αλλά πως σταθήκαμε απέναντι σε αυτή.
Πρέπει ο ίδιος ο υποψήφιος να δεσμευθεί σε κάτι που πραγματικά είναι δική του επιθυμία, από «μέσα του», και όχι να καταπιέζεται από τα «θέλω» της οικογένειας, γιατί τότε ο δεσμός μετατρέπεται σε δεσμά.

*Η Αρετή Βεργούλη είναι Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια