Το 2024 οι Εκδόσεις Πατάκη συμπληρώνουν 50 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας στον εκδοτικό χώρο. Η πρώτη ερώτηση που μου έρχεται στο μυαλό είναι τι αισθήματα, αλλά και τι ευθύνες, σας δημιουργεί αυτή η επέτειος-ορόσημο, τι σημαίνει να είστε κληρονόμος μιας μακράς εκδοτικής παράδοσης που συνδέεται με σημαντικούς τίτλους και συγγραφείς, με αναρίθμητα λογοτεχνικά βραβεία και ποιοτικά μπεστ σέλερ;

Θυμάμαι πολύ έντονα την πρώτη επέτειο που γιορτάσαμε πραγματικά στις Εκδόσεις Πατάκη, αυτή των 30 χρόνων, τον Απρίλιο του 2004, με μια συναυλία του Θάνου Μικρούτσικου στο Μέγαρο Μουσικής, δώρο του στην Eλενα, την αδελφή μου και αγαπημένη του φίλη. Στα σαράντα χρόνια, σχεδιάζαμε με τον σπουδαίο επιμελητή και φίλο Κώστα Σταμάτη μια έκδοση, ένα βιβλίο, που, μέσα σε μια καθημερινότητα προετοιμασίας των «κανονικών» βιβλίων μας, ποτέ δεν πήρε σειρά. Δεν πειράζει, είπαμε, θα το κάνουμε στα πενήντα, έχουμε καιρό. Οπως όλοι μαθαίνουμε μεγαλώνοντας τις περισσότερες φορές, ο καιρός περνάει αστραπιαία. Είναι περίεργη η αίσθηση του χρόνου που συσσωρεύεται, καθώς πράγματα που έχεις ζήσει γίνονται παλιά, κομμάτια τους όμως κατά κύματα είναι έντονα παρόντα. Κι εμείς, τα δυο αδέλφια μου κι εγώ, με τους γονείς μας εξαιρετικά δραστήριους ακόμη, προσπαθούμε να ξεκινάμε κάθε μέρα από την αρχή, να μαθαίνουμε, να προχωράμε, να ισορροπούμε ανάμεσα σε αυτό που υπάρχει πίσω μας και μας καθορίζει και σε αυτό που ο καθένας μας φέρει μέσα του.

Ποιος είναι ο κοινός τόπος όπου συναντώνται όλα σας τα βιβλία; Υπάρχει κάποιο νήμα, κάποια φιλοσοφία με την οποία γαλουχηθήκατε από τον πατέρα σας και συνεχίζετε εσείς;

Βιβλία που αγαπάμε, βιβλία που διαβάζουμε, βιβλία που θαυμάζουμε. Ο πατέρας μας μας δίδαξε, με το παράδειγμα, ήθος, πρακτικό πνεύμα, τόλμη, ενώ ταυτόχρονα γράφοντας μια προσωπική ιστορία στο σχολικό βοήθημα έκανε για πολλά χρόνια πράξη ένα σύνθημα που ακόμη μας ακολουθεί: Σύγχρονα βιβλία με σεβασμό στην υπεύθυνη γνώση.

Τι θεωρείτε ότι σας διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους εκδοτικούς οίκους;

Εκδότης είναι ο κατάλογός του, τα βιβλία του, αυτός μας διαφοροποιεί όλους.

Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα βιβλία που θα εκδώσετε; Θα αποφασίζατε, για παράδειγμα, την έκδοση ενός βιβλίου που, ενώ θα σας ικανοποιούσε η λογοτεχνική του στάθμη, θα γνωρίζατε εξαρχής ότι -για οποιονδήποτε λόγο- δεν θα αποτελέσει εμπορική επιτυχία;

Διαβάζουμε ακατάπαυστα, αν και κατακερματισμένα, και επιλέγουμε βιβλία που θα θέλαμε να προτείνουμε στους γύρω μας. Οσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, συνεχώς εκδίδουμε βιβλία που θεωρούμε σημαντικά, κι όχι μόνο εμείς, βέβαια, των οποίων η εμπορική επιτυχία είναι αμφίβολη.

Φέτος τιμηθήκατε από το γαλλικό κράτος με το Παράσημο του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών για τη συμβολή σας στη διάχυση των ιδεών και την προώθηση της γαλλικής γλώσσας και κουλτούρας. Τι σημαίνει αυτή η διάκριση για σας;

Ηταν μια πολύ μεγάλη χαρά, τελικά, κι ένα είδος επισημοποίησης μιας σχέσης, κι έτσι κάπως λειτουργεί μέσα μου, σαν να έχω μεγαλύτερη οικειότητα μέσα σε μια χώρα κι έναν πολιτισμό που αγαπώ από παιδί.

Σε μια εποχή όπου η κουλτούρα της ακύρωσης έχει τη δική της δυναμική στη δημόσια σφαίρα και ζητήματα πολιτικής ορθότητας εγείρονται πλέον και στη λογοτεχνία, κατά τη γνώμη σας πόσο επηρεάζεται η ελευθερία έκφρασης ενός συγγραφέα και σε ποιο βαθμό επιτρέπονται οι όποιες εκδοτικές παρεμβάσεις;

Είναι κομμάτι της συγγραφικής δημιουργίας, ζητούμενο, η ελευθερία της έκφρασης, αγώνας αδιάκοπος, απέναντι όχι μόνο στην όποια πολιτική ορθότητα ή άλλη κυρίαρχη τάση της κάθε εποχής, αλλά και αγώνας προσωπικός, εσωτερικός. Και ο ρόλος του εκδότη είναι να μπορεί να ακούσει αυτό που πραγματικά έχει να πει ο συγγραφέας και να τον βοηθήσει να το εκφράσει, αν του ζητηθεί. Ως εκεί.

Πώς οραματίζεστε το μέλλον των Εκδόσεων Πατάκη;

Γεμάτο βιβλία!

ΤΑ AUDIO BOOKS ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ

Τα τελευταία κυρίως χρόνια ο εκδοτικός χώρος έρχεται αντιμέτωπος με σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις που αναπόφευκτα επηρεάζουν τη φυσιογνωμία του. Η αγορά των audiobooks, για παράδειγμα, πόσο αλλάζει τα εκδοτικά δεδομένα; Επίσης, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης τι αλλαγές ή ανατροπές πιστεύετε ότι θα επιφέρει στον εκδοτικό χώρο;

Η αγορά των audiobooks, εξαιρετικά οργανωμένη σε κάποιες χώρες, π.χ. ΗΠΑ, Γερμανία, εδώ και σαράντα χρόνια, έλειπε από την Ελλάδα και λειτουργεί συμπληρωματικά με την ανάγνωση του βιβλίου. Οσο για την τεχνητή νοημοσύνη, το βασικό θέμα που εγώ βλέπω, και που αφορά όλους τους τομείς, είναι η διερεύνηση του αν τα ισχύοντα νομικά πλαίσια που διέπουν τις δραστηριότητες των κοινωνιών επαρκούν ή χρειάζεται επαναπροσδιορισμός.

Ως γυναίκα σε θέση ευθύνης στο χώρο των εκδόσεων, έχετε γίνει ποτέ αποδέκτης τοξικών ή προσβλητικών συμπεριφορών και πρακτικών; Σε περίπτωση που αυτού του τύπου οι συμπεριφορές αφορούν συγγραφείς σας, πώς το διαχειρίζεστε;

Καλώς ή κακώς, δεν έχω εργαστεί ποτέ σε θέση εξαρτημένης εργασίας, όποτε νομίζω πως δεν είμαι τυπικό δείγμα.