Γράφει η Ξένια Στούκα 

Η ιδέα και η υλοποίηση του πρωτοποριακού πρότζεκτ ανήκει στην επιστημονική ομάδα ενός από τους κορυφαίους μελετητές του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, του καθηγητή και αστρονόμου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ξενοφώντα Μουσά, σε συνεργασία με Ελληνες και ξένους επιστήμονες. «Από το 2018 έχουμε ξεκινήσει τη μελέτη για τη δημιουργία ενός λειτουργικού αντιγράφου του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ένα μεγάλο ρολόι-πλανητάριο», λέει στον «Ε.Τ.» ο κ. Μουσάς και μας εξηγεί πως η νέα σύγχρονη αποτύπωση του αρχαίου ευρήματος στηρίζεται στην κίνηση των πλανητών που αναφέρονται στο εγχειρίδιο χρήσης του Μηχανισμού, γραμμένο σε χάλκινες σελίδες όπως μαρτυρούν τα ευρήματα.

«Στις 17 Μαΐου του 1902 ο πρώην υπουργός Παιδείας, φυσικομαθηματικός Σπυρίδων Στάης, παρατήρησε ότι ένα από τα ευρήματα που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο είχε έναν ενσωματωμένο οδοντωτό τροχό, αλλά και εμφανείς επιγραφές με αστρονομικούς όρους. Αυτό το εύρημα και τα υπόλοιπα κομμάτια του αποτέλεσαν αυτό που σήμερα αποκαλούμε “Μηχανισμό των Αντικυθήρων”», σημειώνει ο κ. Μουσάς, τονίζοντας πως πριν το τέλος του προσεχούς Μαΐου το πιστό λειτουργικό αντίγραφο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων θα είναι έτοιμο να «συναντήσει» τους πολίτες και να αφηγηθεί τη σημασία του στον 21ο αιώνα. Υστερα από 120 χρόνια από την παρατήρηση του Σπ. Στάη, ο αρχαιότερος υπολογιστής, το αρχαιότερο γνωστό πολύπλοκο και αυτόματο μηχανικό όργανο, ένα μηχανικό πλανητάριο, παίρνει ξανά ζωή!

«Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων μοιάζει με παλιό οξειδωμένο ρολόι και λειτουργεί με γρανάζια», περιγράφει ο καθηγητής και εξηγεί τον τρόπο λειτουργίας του. Το αρχαίο τέχνεργο προβλέπει όλα τα αστρονομικά φαινόμενα: τη θέση του Ηλιου, τη θέση και φάση της Σελήνης οποιασδήποτε χρονικής στιγμής, όπως και πιθανότατα τις θέσεις των πλανητών. Εχει πολλές απροσδόκητες λειτουργίες πολύ μπροστά από την εποχή του. Βρίσκει τη θέση της Σελήνης ακολουθώντας προσεγγιστικά το 2ο νόμο του Κέπλερ. Προσδιορίζει τις ημερομηνίες Ολυμπιακών Αγώνων, Πυθίων, Ισθμίων και Νεμέων. Κατασκευάστηκε το 150-100 π.Χ. Μέχρι σήμερα άλυτο αίνιγμα αποτελεί ο τεχνίτης του, που σίγουρα θα είχε εξαιρετικές γνώσεις αστρονομίας, φυσικής, μαθηματικών και μηχανολογίας, και φυσικά ένα εξαιρετικό εργαστήριο!

Οι επίμονες και πρωτοποριακές μελέτες της διεθνούς ομάδας του κ. Μουσά οδήγησαν τα πορίσματά τους σε δύο εκθέσεις στο Μεξικό, σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ, στο Πανεπιστήμιο της Σονόρας του Μεξικού, με τους καθηγητές Raul Perez Julio Saucedo, Ezequiel Rodriguez και τη μεξικανική εταιρία ρολογιών Relojes Olvera, με τους Clemente Olvera και Alfredo Carmona.

Στη συνέχεια, οι παραπάνω φορείς από το 2018 εργάζονταν για την κατασκευή «ενός πειραματικού μνημειακού ρολογιού διαστάσεων 4×4 μέτρων, βασισμένου στα ευρήματα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων».

Τον τελευταίο χρόνο η υλοποίηση του πρωτοποριακού αυτού πρότζεκτ έρχεται όλο και πιο κοντά… «Στόχος μας να δημιουργήσουμε μια σειρά από ρολόγια-πλανητάρια ώστε να τοποθετηθούν σε διάφορες πόλεις σε όλο τον κόσμο ως πρεσβευτές του σπουδαίου αρχαίου τέχνεργου που άλλαξε ριζικά την ανθρώπινη ζωή.

Υπολογιστές, τηλέφωνα, διαστημόπλοια και Διαδίκτυο βασίζονται αποκλειστικά στην επιστήμη, όπως ο Μηχανισμός. Η τεχνολογία έχει ρίζες στα γρανάζια του Μηχανισμού. Ο Μηχανισμός είναι η επιτομή της ελληνικής φιλοσοφίας, της πυθαγόρειας φιλοσοφίας», σημειώνει ο κ. Μουσάς και συμπληρώνει: «Ο Μηχανισμός διδάσκει πώς μπορούμε να παρατηρούμε, να μελετάμε τα φυσικά φαινόμενα και να προβλέπουμε κάποια από αυτά με τους νόμους της φυσικής. Συγχρόνως διδάσκει ιστορία, αστρονομία, γεωγραφία, τεχνολογία, αστρονομία, μαθηματικά, φυσική, γλωσσολογία και φιλοσοφία. Είναι ένα τέλειο εκπαιδευτικό εργαλείο».

Οσο για την ύπαρξη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων που σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αποδεικνύει ότι οι Ελληνες είχαν προηγμένη τεχνολογία. Οι έρευνες της ομάδας του διακεκριμένου διεθνώς καθηγητή έδειξαν ότι τα μαθηματικά και η φυσική είναι οι βάσεις του κατασκευαστή αυτού του αρχαίου υπολογιστή για να βρει τη θέση της Σελήνης και των πλανητών. «Οι Ελληνες είχαν δημιουργήσει ακόμη και υπολογιστές, ώστε να κάνουν μαθηματικούς υπολογισμούς, με γρανάζια που προγραμματίζονταν με τη συστοιχία οδοντωτών τροχών. Αποδείξαμε ότι οι Ελληνες είχαν υψηλή τεχνολογία, βασισμένη στις επιστήμες, με ακριβή μαθηματικά και φυσική», σημειώνει ο κ. Μουσάς.

Η έκθεση στα Τίρανα

Η συνομιλία με τον καθηγητή έγινε με αφορμή την έκθεση «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων και η Αρχαία Ελληνική Αστρονομία» στο χώρο του Πανεπιστημίου «Λόγος» στα Τίρανα, σε επιστημονική επιμέλεια του κ. Μουσά και της καθηγήτριας κ. Βασιλικής Αποστολούδα, στο ενεργητικό του οποίου περιλαμβάνονται πλειάδα εκθέσεων (σε 14 γλώσσες), όπως στο διαστημικό κέντρο Kennedy της NASA, στην UNESCO, σε Πανεπιστήμια Αθηνών, Πατρών, Ηνωμένου Βασιλείου, Αμερικής και Μόσχας.

Οι εκδηλώσεις στην Αλβανία γίνονται και με την άοκνη συνδρομή της ομότιμης καθηγήτριας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, Αννας Αναστασιάδη. Χθες, Παρασκευή 18 Μαρτίου, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των παράλληλων δράσεων της έκθεσης μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση με θέμα «Ο χρόνος και ο χώρος στην αρχαιότητα», που διοργάνωσε η καθηγήτρια Βαλμπόνα Ναθαναήλη με στόχο να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη του κινήματος της επιστήμης των πολιτών και ειδικότερα των κοριτσιών στην Αλβανία.