Οχι επειδή οι πολίτες δεν είναι έξυπνοι, κάθε άλλο. Τετραπέρατοι είναι. Αλλά επειδή έχουμε μάθει να βλέπουμε τα πάντα μέσα από το πρίσμα μιας κουλτούρας που παραμορφώνει την τελική εικόνα. Είναι η κουλτούρα της έλλειψης εμπιστοσύνης στο κράτος. Διαχρονικά, οριζόντια και ακούραστα πιστεύουμε βαθιά μέσα μας ότι το κράτος δεν ξέρει τι του γίνεται. Και αν παρεμπιπτόντως ξέρει, κάνει ό,τι μπορεί για να μας μπερδέψει.

Πάρτε για παράδειγμα αυτόν τον άτιμο μαθηματικό τύπο με τον οποίο θα προκύπτει η τιμή του ρεύματος. Αρχικά όλοι ξαφνιαστήκαμε, και όχι ευχάριστα, όταν είδαμε να προβάλλεται μπροστά μας η πολύπλοκη άσκηση βάσει της οποίας οι πάροχοι θα προσθαφαιρούν επιβαρύνσεις και εκπτώσεις και θα υπολογίζουν την τιμή της ενέργειας. Κάποιοι γέλασαν, κάποιοι τρόμαξαν, άλλοι σκέφτηκαν να βγάλουν κομπιουτεράκι για να κάνουν τις πράξεις. Μέχρι που άρχισε να γίνεται κατανοητό ότι το «πώς» δεν αφορά τα νοικοκυριά αλλά τους παρόχους. Αυτό που αφορά τα νοικοκυριά είναι το «πόσο».

Ας το πούμε όσο πιο απλά γίνεται. Οι καταναλωτές αυτό που θα βλέπουν κάθε 1^η του μήνα είναι μία τιμή. Για να είμαστε ακριβείς θα βλέπουν διάφορες τιμές, ομαδοποιημένες όμως, από τις οποίες θα πρέπει να επιλέξουν. Οπως περίπου κάνουμε κάθε φορά που βάζουμε βενζίνη επιλέγοντας το φθηνότερο πρατήριο ή το λίγο ακριβότερο αν κρίνουμε ότι αυτό είναι καλύτερο για τον κινητήρα του δικού μας αυτοκινήτου. Ή όπως συγκρίνουμε τα διάφορα προγράμματα των εταιριών τηλεπικοινωνιών όταν ψάχνουμε για φοιτητικά, σταθερά ή επαγγελματικά πακέτα.

«Με ενοχλεί να έρχεται κάποιος και αντί να ασχολείται με την τελική τιμή που είναι αυτή που ενδιαφέρει, να ασχολείται με τον τύπο με τον οποίο θα βγει η τελική τιμή», είπε με οργισμένο παράπονο ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης, στην εκατοστή φορά που προσπάθησε να εξηγήσει τι αλλάζει και τι δεν αλλάζει από 1^ης Ιανουαρίου. Σήμερα λοιπόν προσφέρονται περίπου 130 διαφορετικά τιμολόγια από τους παρόχους. Τόσα θα προσφέρονται και από την 1^η Ιανουαρίου, αλλά πλέον θα είναι μαζεμένα σε 3+1 κατηγορίες και τα χρώματα επιλέχθηκαν για να ξεχωρίζουν. Στην μπλε κατηγορία μπήκαν τα σταθερά τιμολόγια, στην κίτρινη τα κυμαινόμενα και στην πορτοκαλί τα δυναμικά (για έξυπνους μετρητές). Η κυβέρνηση πρόσθεσε και μια τέταρτη κατηγορία, στην οποία εντάσσεται το πράσινο, λεγόμενο και ειδικό τιμολόγιο, στο οποίο θα «πέσουν» όσοι δεν επιλέξουν κάποιο από τα υπόλοιπα.

Προφανώς υπάρχουν και άλλες παράμετροι, όπως άλλωστε υπήρχαν πάντα. Ακόμα και διεθνείς ανατροπές, όπως το σοκ από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που πυροδότησε την έκρηξη στις τιμές της ενέργειας. Χιλιάδες νοικοκυριά που είχαν κυμαινόμενα τιμολόγια βρέθηκαν αντιμέτωπα με εξωφρενικούς λογαριασμούς, ενώ άλλοι που είχαν κλειδώσει σταθερά τιμολόγια πέρασαν πιο «ανώδυνα» την κρίση. Τότε η κυβέρνηση παρενέβη με επιδοτήσεις και το σύστημα ισορρόπησε.

Η ταμπακέρα λοιπόν δεν είναι ο μαθηματικός τύπος, αλλά οι προσφορές που θα γίνονται από τις εταιρίες στις δεδομένες συνθήκες και η δυναμική παρουσία του κράτους. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι η λογική των ανοικτών δεδομένων και η δυνατότητα άμεσης σύγκρισης των τιμών θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό και θα ρίξει τις τιμές προς τα κάτω. Θα δούμε πώς θα εξελιχθεί αρχής γενομένης από 1^ης Ιανουαρίου. Για την ώρα, το μόνο που πρέπει να κρατάμε από την «εξίσωση» είναι ότι δεν υπάρχουν αντοχές στους πολίτες για ένα ακόμα μέτωπο ακρίβειας.