Κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών μηνών, σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του υπογράφοντα, ο Νετανιάχου έχει μπροστά του ένα παράθυρο επιλογής σχετικά με το τι θα πράξει στη Συρία. Το βασικό ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσει είναι αν η κυβέρνησή του είναι ικανοποιημένη με την τρέχουσα ασταθή και προβληματική κατάσταση ή αν αξίζει το ρίσκο της απώθησης του τουρκικού επεκτατισμού τώρα και όχι αργότερα.

Αβεβαιότητα

Από αναλυτική άποψη, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα γύρω από τους διάφορους ξένους παράγοντες που βρίσκονται στο έδαφος του Ιράκ και της Συρίας. Αυτή η επιλογή μεταξύ άλλων περιλαμβάνει το ερώτημα του ρόλου που οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις μπορεί να επιδιώξουν να έχουν.

Αυτή είναι σημαντική ερώτηση που πρέπει να τεθεί. Η Επιτροπή Nagel εκτίμησε πρόσφατα ότι ο κίνδυνος άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας είναι πραγματικός. Αυτό έχει οδηγήσει αρκετούς εξέχοντες Ισραηλινούς αναλυτές και πολιτικούς να καλέσουν τη δική τους κυβέρνηση να προετοιμαστεί για πόλεμο με την Τουρκία.

Στην Αυτόνομη Διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας, γνωστή και ως Ροτζάβα, η πτώση Ασαντ παρείχε ένα παρόμοιο «παράθυρο» πολιτικής επιλογής για τον Ερντογάν. Να επεκτείνει, δηλαδή, τις επιχειρήσεις κατά των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ κουρδικών (κυρίως) δυνάμεων SDF. Από την πτώση του Ασαντ και μετά, οι Κούρδοι μαχητές βρίσκονται στο έλεος των τουρκικών επιθέσεων. Τώρα, η Τουρκία απειλεί με στρατιωτική επιχείρηση πλήρους κλίμακας, εκτός αν κάνουν πίσω.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η τουρκική εδαφική επέκταση αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τη συμμαχία του ΝΑΤΟ, όπως είναι τώρα. Στον απόηχο κατάρριψης τουρκικού drone στη βόρεια Συρία από τους Αμερικανούς (εποχή Μπάιντεν), κορυφαία «δεξαμενή σκέψης» με έδρα την Ουάσιγκτον ξεκίνησε συζήτηση για το αν ήρθε η ώρα ο Λευκός Οίκος να πιέσει για την αναστολή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.

Δύσκολες επιλογές

Η κυβέρνηση Νετανιάχου βρίσκεται αντιμέτωπη με μια αινιγματική κατάσταση. Το νέο φιλο-ισλαμιστικό καθεστώς στη Δαμασκό διατείνεται ότι θέλει ειρήνη με το Ισραήλ. Το Ισραήλ θα διακινδύνευε την κατάρρευση της αντίστασης των φιλοδυτικών φατριών σε όλη τη Συρία, αλλά θα διακινδύνευε επίσης την εγκαθίδρυση μιας νεο-οθωμανικής σφαίρας επιρροής κατά μήκος των βόρειων συνόρων του Ισραήλ.

Οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ SDF και η κυβέρνηση Τραμπ θα έχουν επίσης δύσκολες επιλογές. Χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ είναι αμφίβολο ότι οι SDF θα επιβίωναν από μια τουρκική επίθεση πλήρους κλίμακας.

Στο μεταξύ η κυβέρνηση Τραμπ θα πρέπει να εξετάσει τον τρόπο αντιμετώπισης των ιδιαίτερα εξελιγμένων τουρκικών ενόπλων δυνάμεων που στοχεύουν τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις και τους συμμάχους του μέσα στο Ιράκ (Ερμπίλ) και τη Συρία (Χασάκα, Ντιρ ελ Ζορ).

Το πρόβλημα για τις SDF είναι ότι μπορεί να χρειαστούν μερικοί μήνες για την κυβέρνηση Τραμπ να βρει «κανάλι» επικοινωνίας στη Συρία. Αυτό αφήνει τις SDF χωρίς άλλη επιλογή από το να στραφούν στους Ισραηλινούς. Το ερώτημα τώρα είναι τι θα κάνει η κυβέρνηση Νετανιάχου. Μια επιλογή θα ήταν να παρασχεθεί στις SDF αρκετή πολιτική, στρατιωτική και υποστήριξη πληροφοριών για να μπορέσουν να επεκτείνουν το έδαφος της Ροτζάβα μέχρι τη Μεσόγειο. Η κίνηση αυτή θα χαιρετιζόταν από τις SDF δεδομένου ότι ένα ανεξάρτητο κράτος του Κουρδιστάν πιθανότατα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς εγγύηση θαλάσσιας πρόσβασης. Και κανένας από τους γείτονές του δεν θα φαινόταν πρόθυμος να παραχωρήσει τέτοια πρόσβαση με ευνοϊκούς όρους.

Η κίνηση αυτή θα παρείχε επίσης στο Ισραήλ μια βαθιά στρατιωτικοποιημένη ζώνη αποκλεισμού μεταξύ της Τουρκίας και του νέου καθεστώτος στη Δαμασκό. Και αυτό, με τη σειρά του, θα έδινε στο Ισραήλ πολύ μεγαλύτερη επιρροή για να προσπαθήσει να διαμορφώσει το μέλλον της Συρίας.

Το πρόβλημα είναι ότι θα διακινδύνευε άμεση αντιπαράθεση μεταξύ των Ισραηλινών και της Μοσάντ από τη μία πλευρά και των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων από την άλλη. Και αυτό θα αποτελούσε υπαρξιακή απειλή για το ΝΑΤΟ.

Δύο σενάρια

Υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια για το τι μπορεί να εκτυλιχθεί στη Συρία μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Και τα δύο σενάρια είναι περίπλοκα και προκαλούν τρόμο…

• Στο πρώτο, το Ισραήλ εξαπολύει άμεση επίθεση στις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις. Σε αυτή την περίπτωση, η Τουρκία θα επικαλούνταν τις διατάξεις του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ απαιτώντας από τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ να την υποστηρίξουν.
• Στο δεύτερο, η Τουρκία εξαπολύει άμεση επίθεση εναντίον των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων. Σε αυτή την περίπτωση, το Ισραήλ θα πίεζε τις ΗΠΑ να εκδιώξουν την Τουρκία από το ΝΑΤΟ.

ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΥΠΟ ΟΡΟΥΣ

Η Αγκυρα μπορεί να παίξει ρόλο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια

Οι ευρωπαϊκές χώρες εργάζονται για την υποστήριξη της Ουκρανίας και την ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρώπη. Η συμπερίληψη της Τουρκίας σε αυτά τα σχέδια αποτελεί προτεραιότητα, αλλά υπάρχουν και εύλογες ανησυχίες.

Απαντώντας στην επιθετική στάση της Ρωσίας, η Ευρώπη είναι μόνη της. Οι ΗΠΑ του Τραμπ δεν θα συμμετάσχουν. Οι τελευταίες προσπάθειες της Ευρώπης αφορούν τόσο στην υπεράσπιση των ευρωπαϊκών αξιών όσο και στον περιορισμό των ρωσικών φιλοδοξιών. Ως εκ τούτου, οι Ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να αποφασίσουν τι είδους συμμαχίες θέλουν ώστε να εξασφαλίσουν ένα ειρηνικό μέλλον για την ήπειρο.

Οι θεμελιώδεις αξίες της Ευρώπης δέχονται -ταυτόχρονα- επίθεση από Ουάσιγκτον, Μόσχα και Αγκυρα. Η ακύρωση του κράτους δικαίου στην Τουρκία δεν είναι νέα υπόθεση. Πρώτα ήρθε η καταστολή του κινήματος «Gezi Park» το 2013. Τρία χρόνια αργότερα, το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του Ιουλίου ήταν, σύμφωνα με τον Ερντογάν, «δώρο» για να απαλλαγεί από τους αντιπάλους του.

Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας το 2022 στην Ουκρανία άλλαξε τον γεωπολιτικό λογισμό σε Αγκυρα και Βρυξέλλες. Η Τουρκία έχει παράδοση στην καλλιέργεια μιας αμφίρροπης σχέσης με τη Ρωσία, διχασμένη μεταξύ της ενεργειακής εξάρτησής της από τη Μόσχα, των προσωπικών σχέσεων μεταξύ Ερντογάν-Πούτιν και των γεωπολιτικών αντιπαλοτήτων σε Μαύρη Θάλασσα, Νότιο Καύκασο, Συρία και Λιβύη.

Η Τουρκία, ως μέλος του ΝΑΤΟ, είναι αγκυροβολημένη σε ένα δυτικό σύστημα συμμαχιών και εγγυήσεων ασφαλείας. Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τον παραδοσιακό ρόλο του εγγυητή της ευρωπαϊκής ασφάλειας ευνοεί την προσέγγιση Τουρκίας – Ευρώπης. Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες φιλοδοξούν στενότερη συνεργασία με την Τουρκία, θα μπορούσαν να θέσουν τους εξής όρους:

1 Αμοιβαία πολιτική δέσμευση για να επαναβεβαιωθεί το προοίμιο του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, την εφαρμογή από την Αγκυρα των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την επιστροφή στις συζητήσεις υπό την ηγεσία του ΟΗΕ για το διαιρεμένο νησί της Κύπρου.

2 Εναρξη διαπραγματεύσεων για ένα βελτιωμένο καθεστώς θεωρήσεων και βαθύτερη τελωνειακή ένωση Ε.Ε.-Τουρκίας.

3 Ενσωμάτωση των εξοπλισμών της Τουρκίας στον συνασπισμό των «πρόθυμων», ανάπτυξη τουρκικών στρατιωτικών στοιχείων σε επιλεγμένες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και Μαύρη Θάλασσα και ευρωπαϊκή συμμετοχή στην αμυντική αρχιτεκτονική της Τουρκίας χωρίς τα συστήματα S-400.

Συμπέρασμα

Ενα τέτοιο πακέτο όρων θα εξασφάλιζε ηθική και στρατηγική συνέπεια (αν και είναι πιθανό να απορριφθεί από την Αγκυρα). Οι Ευρωπαίοι είναι συνηθισμένοι στις ασάφειες της εξωτερικής πολιτικής της Αγκυρας. Αλλά σχεδιάζοντας ένα νέο σύστημα συμμαχιών για την προστασία μιας μελλοντικής συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία και τον περιορισμό του επεκτατισμού της Ρωσίας σε τόσο κρίσιμους καιρούς, πρέπει να ζυγίσουν προσεκτικά τα συν και τα πλην της Τουρκίας.