H ζωγραφική του Ραφαήλ Μπάικα, με ανείπωτο λυρισμό και γοητεία, έχει τη δυνατότητα να ταξιδεύει τον θεατή του έργου του σε χώρους που λες και μας ανοίγουν ένα παράθυρο σε άλλες εποχές. Αποθεώνει τη γυναικεία μορφή, δυνατό σύμβολο στη δουλειά του, ενώ η μουσική είναι συνυφασμένη απόλυτα με τη ζωγραφική του.

Βλέποντας τα έργα του νομίζεις ότι ακούς γλυκές μελωδίες. Μια ζωγραφική με απόλυτη αρμονία.

Αυτές οι εντυπώσεις μάς δημιουργήθηκαν κατά την επίσκεψή μας στην Γκαλερί Αργώ, όπου φιλοξενείται η τελευταία, έβδομη ατομική έκθεση του Ραφαήλ Μπάικα με τον εύγλωττο τίτλο «Συνοδοιπόροι στη μνήμη», σε επιμέλεια της Αλέξιας Κ. Σερέζη. Ζωγράφος που βασανίζει το έργο του, που θέλει χρόνο για να εκφράσει αυτά που τον απασχολούν, καλλιτέχνης ακριβοθώρητος, με τη θετική έννοια, μας υποδέχθηκε στο ατελιέ του και μας έκανε συνοδοιπόρους στις ζωγραφικές περιπλανήσεις του. 

Τι παρουσιάζετε στη νέα, τελευταία, ατομική σας έκθεση στην Γκαλερί Αργώ;

Η τελευταία μου δουλειά είναι καρπός τριών περιόδων 2010-12, 2019-21 και 2023-24. Θεματολογικά τα έργα κινούνται γύρω από τη σπουδή και τη μελέτη της γυναικείας φιγούρας, είτε κάτω από τις ίδιες συνθήκες περιβάλλοντος χώρου και φωτισμού είτε υπό την αντιπαράθεση τοπίου και τυχαίου φωτός. 

Πόσο η μνήμη καθορίζει τη δουλειά σας, μιας και ο τίτλος της έκθεσης είναι «Συνοδοιπόροι στη μνήμη»;

Η λέξη «μνήμη» αποτελεί εν γένει τη συναισθηματική προσέγγιση του ανθρώπου απέναντι στο αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου. Οπως είναι φυσικό, αποτελείται πάντα από νοσταλγικές και ισχυρά συγκινησιακές στιγμές της παιδικής μας ηλικίας. Οταν συνειδητοποιείς πόσο δρόμο έχει μπροστά σου η ζωή και πόσο πίσω ειδικά σε μια εποχή πνευματικής στειρότητας, οφείλεις στον εαυτό σου να του δώσεις την «τροφή» που λαχταρά και που τώρα δύσκολα μπορεί να βρει. Κάθε ξεθωριασμένο καρέ από ευτυχισμένες παιδικές στιγμές είναι ένας μικρός θησαυρός για έναν εικαστικό δημιουργό και ένα άλλοθι που μπορεί να λειτουργεί και ως μοχλός για τη συνέχιση του έργου του.

Η γυναίκα έχει σημαίνοντα ρόλο στη δουλειά σας. Για εσάς η γυναικεία μορφή είναι σύμβολο; Τι αντιπροσωπεύει;

Πέραν του ότι η γυναικεία μορφή κατά γενική ομολογία θεωρείται το σύμβολο του «ωραίου», για εμένα αποτελεί κάτι βαθύτερο: είναι το κέντρο της συναισθηματικής μας σφαίρας. Είναι η μνήμη, η νοσταλγία, η ένταση, η ηρεμία, η λήθη, η εγκατάλειψη, η δικαίωση, η ίδια η ζωή.

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιείτε συχνά αντιπροσωπεύουν τον χρόνο; Ποια είναι η σχέση της ζωγραφικής σας και η δική σας με τον χρόνο;

Μουσική χωρίς χρόνο δεν υπάρχει. Απλά, φανταστείτε ένα κρουστό ή άλλο μουσικό όργανο, που θα παρήγαγαν ρυθμό και νότες αντιστοίχως σε μία μόνο στιγμή, τι θα συνέβαινε αν είχε παγώσει ή αν δεν υπήρχε ο χρόνος… Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει με τα διαδοχικά ακουστικά μας ερεθίσματα, που αποκωδικοποιούν τη μουσική. Οπως και το έργο του ζωγράφου προέρχεται από τη ζύμωση ιδεών σε διαδοχικά στάδια. Η χρονική αξία του αποτελέσματος έχει την πρωτοκαθεδρία στη χημεία μεταξύ των χρωμάτων και του σχεδίου.

Ωστόσο, θα ήθελα να μου πείτε και ποια είναι η σχέση σας με τη μουσική και τον ρυθμό. Ακούτε μουσική όταν ζωγραφίζετε;

Φυσικά, πάντα ακούγεται μουσική εν ώρα ζωγραφικής και όχι μόνο. Η μουσική, άλλωστε, είναι το αντίπαλον δέος της ζωγραφικής. Η μία τέχνη συμπληρώνει την άλλη και ταυτόχρονα τη δημιουργεί. Την επεκτείνει, την τροφοδοτεί. Μπορώ να ξεκινήσω ένα έργο από ένα μουσικό άκουσμα. Το ίδιο συμβαίνει αντιστρόφως με έναν μουσικοσυνθέτη που δημιουργεί βλέποντας εικόνες – μεγαλύτερή μου μουσική προτίμηση είναι τα σάουντρακ. Ρυθμός και μελωδική αρμονία ταυτόσημα με το σχέδιο και το χρώμα στον καμβά αντίστοιχα. 

Υπάρχουν εμμονές στη ζωγραφική σας και πώς τις διαχειρίζεστε;

Κάθε ζωγράφος, κάθε καλλιτέχνης έχει εμμονές. Και όταν καλείται να δημιουργήσει, σε πολλές περιόδους εισέρχεται ακούσια σε περιόδους ναρκισσισμού, νοσηρής εγωπάθειας και κατάθλιψης. Οι εμμονές του είναι φλόγα και τροχοπέδη, ευχή και κατάρα. Τότε καλείται να τις αντιμετωπίσει πηγαίνοντας σταδιακά πίσω για να βρει πού έχασε τον δρόμο του. Και όταν ανακαλύψει πάλι το αγαπημένο του ανάχωμα, ξαναβρίσκει τον βηματισμό του.

Πιστεύετε ότι οι εμμονές συντελούν ίσως και στη δημιουργία του προσωπικού ύφους στη ζωγραφική σας; Δίνουν ίσως και μια σφραγίδα;

Ολους τους ανθρώπους καθορίζουν οι εμμονές. Από μια απλή και ήσυχη ζωή μέχρι και την πιο θυελλώδη. Η εμμονή δεν είναι μόνο η νοσηρή ενσάρκωση του υπερεγώ, είναι φοβία, αδυναμία ή δειλία. Η καθημερινότητά μας, είτε είναι εργασία είτε ψυχαγωγία, επικοινωνία ή οποιαδήποτε έκφανση της ζωής μας, διέπεται ή προέρχεται από μικρές ή μεγάλες εμμονές, που έχουν σφραγίσει με έναν νομότυπο και μειλίχιο τρόπο τα αξιώματα που έχουμε θέσει οι ίδιοι στους εαυτούς μας. Χρέος του εικαστικού καλλιτέχνη να τις απογυμνώνει και να τις εκθέτει. Ο ζωγράφος απεικονίζει πάντα τη δική του αλήθεια. Το πεπρωμένο του… 

Η ζωγραφική είναι μια καθημερινή ενασχόληση; Τι είναι για εσάς η ζωγραφική;

Δεν υπάρχει μέρα και, κυρίως, νύχτα που δεν ζωγραφίζω έστω μία ώρα. Η ζωγραφική και γενικότερα η δημιουργία που σχετίζεται με αυτήν είναι η αναπνοή μου. Η ζωγραφική είναι μια ατέλειωτη μελέτη. Μια ακροβασία μεταξύ θεατού και υποσυνειδήτου. Μια διαδρομή μεταξύ επίπονης παρατήρησης και διαρκούς αμφισβήτησης.

«Το κοινό επιστρέφει στις γκαλερί»  

Πότε καταλάβατε ότι στη ζωγραφική είναι ο δρόμος σας;

Από νήπιο ζωγράφιζα ή πάλευα τουλάχιστον με ένα μολυβάκι. Τα χρόνια πέρασαν στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο ζωγραφίζοντας τους συμμαθητές μου και μετά τους καθηγητές. Είχα εμμονή με την ανατομία και τα πορτρέτα, ιδιαίτερη αγάπη δε στο βιομηχανικό σχέδιο. Το καλοκαίρι του ’84 αποφάσισα να δοκιμάσω την τύχη μου δίνοντας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, τότε που ήταν ακόμα στο ΕΜΠ. Μπήκα με την πρώτη και τρίτος. Μάλλον τότε το κατάλαβα ότι εκεί ανήκα. Με καθηγητές μου τον Τρ. Πατρασκίδη και τον Π. Τέτση πέρασα τα πέντε πιο γόνιμα, δημιουργικά και ευτυχισμένα χρόνια που θα μπορούσε να περάσει φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών.

Τι θέλετε να προσφέρετε στο κοινό με τη ζωγραφική σας; Σας απασχολεί αυτό όταν ζωγραφίζετε;

Προσφέρω αυτό που βλέπω με τον δικό μου τρόπο. Απλά… Πολλές φορές δεν ξέρω πώς πραγματικά βλέπει το κοινό τη ζωγραφική μου. Γνώμονάς μου, άλλωστε, στην πορεία της δουλειάς μου, δεν είναι αυτός. Αυτό που πραγματικά με απασχολεί είναι πώς συνδέονται τα κομμάτια του παζλ, όταν ύστερα από ένα διάστημα χρόνων, όπου πέρασα στο εργαστήριο ζωγραφίζοντας, ξανασμίγουν τα έργα μου σε έναν χώρο, την αίθουσα τέχνης, όπως συμβαίνει τώρα με την έκθεσή μου στην Γκαλερί Αργώ. Τότε ο ζωγράφος εκτίθεται κυριολεκτικά. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, έχεις όλο τον χρόνο να ακούσεις πώς ο κόσμος αντιμετωπίζει τη δουλειά σου. Είναι πολύ χρήσιμο, ευεργετικό και εποικοδομητικό.

Μετά τον κορονοϊό το κοινό έχει επιστρέψει στις γκαλερί και στους χώρους τέχνης;

Το κοινό επιστρέφει σιγά σιγά. Θέλει ακόμα καιρό μέχρι να τον ξεπεράσει. Υπάρχουν πολλές φοβίες που συνδέονται με τον κορονοϊό και έχουν μείνει.

Εχετε κάποιο σχέδιο, κάποιο όνειρο για τη ζωγραφική σας;

Φυσικά. Συνεχίζω να δουλεύω τον τελευταίο καιρό προσπαθώντας να «κοιτάζω» με πιο αυθεντική ματιά, χωρίς περίπλοκες σκέψεις και επιτηδευμένες επιβολές του «σύγχρονου» τρόπου ζωής. Αυτό, που πέρα από τη ζωγραφική, έχω ανάγκη και στη ζωή μου.

Info

«ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ»

Εκθεση ζωγραφικής του Ραφαήλ Μπάικα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Αλέξια Κ. Σερέζη

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: Εως 27 Απριλίου

ΠΟΥ: Γκαλερί Αργώ (Νεοφύτου Δούκα 5, Κολωνάκι, τηλ. 2107249333, www.argo-gallery.gr)

Ειδήσεις σήμερα

Ο καθηγητής Αρχαιολογίας, Πάνος Βαλαβάνης – Από τον Αργο του Οδυσσέα στον… Πάκο

Aυτοκινητόδρομος Ε65: Πόση ώρα θα κάνουμε για το Αθήνα- Καλαμπάκα – Πόσο θα κοστίζουν τα διόδια

ΔΕΗ Διεθνής Ποδηλατικός Γύρος Ελλάδας: Δείτε τις διαδρομές