Πώς ξεκίνησε η σχέση ανθρώπων και σκύλων; Γιατί θεωρείται ο παλαιότερος φίλος μας; Πότε εμφανίζονται στην ελληνική τέχνη σκηνές με σκυλιά ως οικόσιτα ζώα; Ποιες πληροφορίες αντλούμε από τις περίπου 1.300 παραστάσεις σκύλων στα αγγεία και τα 9 βασιλικά κυνηγόσκυλα στην τοιχογραφία της Βεργίνας;

Για να δοθούν οι απαντήσεις καθοριστικό ρόλο κατείχε ο ερχομός του Πάκο στη ζωή της οικογένειας του ομότιμου καθηγητή της Αρχαιολογίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πάνου Βαλαβάνη. Ολα ξεκίνησαν από τη σχέση που άρχιζε να χτίζεται με το νέο μέλος της οικογένειας στην καρδιά και στο μυαλό του σπουδαίου αρχαιολόγου και πανεπιστημιακού δασκάλου, αλλά, κυρίως, στην ανάγκη να διενεργήσει μια διαφορετική ανασκαφή. Διαβάζοντας το βιβλίο «Σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους» του Πάνου Βαλαβάνη από τις εκδόσεις «Πρώτη ύλη», με την ευρηματική εικονογράφηση της Χαράς Μαραντίδου, οι σκέψεις, αφενός, συναντούν τα γνώριμα στοιχεία για όσους βιώνουμε τη συντροφιά, τον σεβασμό και το μοίρασμα της καθημερινότητάς μας με ένα ζώο, με έναν σκύλο, ως ισότιμο μέλος της οικογένειάς μας, και, αφετέρου, φέρνουν στον νου τις αρετές που προσφέρει η γνώση της Ιστορίας.

Αλληλοσεβασμός

«Αυτά είναι αλληλένδετα. Η συμβίωση είναι η κοινή ζωή εξ ορισμού. Η κοινή ζωή εμπεριέχει την ανοχή, την αποδοχή και την αντοχή από τις δύο πλευρές. Στο τέλος έρχονται η αγάπη και ο σεβασμός εκατέρωθεν», σχολιάζει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο καθηγητής Πάνος Βαλαβάνης και ξεδιπλώνει το νήμα που συνδέει τη σχέση του ανθρώπου με τον παλαιότερο φίλο του από τους αρχαίους χρόνους και την εκμάθηση της Ιστορίας. Εξάλλου, όπως μας λέει ο καθηγητής, «ένα καλό βιβλίο επιμορφώνει διασκεδάζοντας».

Κατά τη διάρκεια της μελέτης του, διέκρινε το κενό από την ελληνική βιβλιογραφία που υπάρχει για την εκτενή αναφορά στην ιστορία και τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους, μας περιγράφει ο πολυγραφότατος συγγραφέας, που έχει γράψει είκοσι πέντε βιβλία με ιστορίες για αρχαία αγγεία και ναούς, για κορυφαία μνημεία της χώρας, τα οποία μάλιστα έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες. «Οι αρχαίοι, όπως κι εμείς σήμερα, αγαπούσαν τους τετράποδους φίλους τους και μας άφησαν, χωρίς να το επιδιώκουν, έναν σωρό άμεσες και έμμεσες πληροφορίες για αυτούς», σημειώνει στο βιβλίο του ο κ. Βαλαβάνης.

Συγκεντρώνοντας πληροφορίες που οι αρχαιολόγοι έχουν ανακτήσει, είτε μελετώντας τα αρχαία λογοτεχνικά κείμενα είτε παρατηρώντας και ερμηνεύοντας τις παραστάσεις τους σε αγάλματα, ανάγλυφα, αγγεία και ειδώλια είτε, τέλος, ανασκάπτοντας και φέρνοντας στο φως σκελετικά κατάλοιπα σε πολλές ανασκαφές, άλλοτε ριγμένα σε πηγάδια και λάκκους, άλλοτε προσεκτικά θαμμένα μέσα στα νεκροταφεία δίπλα στους ανθρώπους, ο καθηγητής αφηγείται την πορεία των τετράποδων δίπλα στους ανθρώπους. Το βιβλίο αναπτύσσεται σε δύο διακριτές ενότητες: «Πηγές για σκύλους στην αρχαιότητα» και «Οι σκύλοι δίπλα στους ανθρώπους». Από τις πρώτες σελίδες, η αρχαία λογοτεχνία χαρίζει στον αναγνώστη πολύτιμες και συγκινητικές πληροφορίες. Ανάμεσά τους, η αναφορά στον Αργο να πρωταγωνιστεί στην κορυφαία στιγμή, στη συνάντησή του με τον Οδυσσέα, δημιουργεί μία από τις πιο δυνατές εικόνες πίστης σκύλου της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Κατηγορίες

Στη συνέχεια τα ονόματα σκύλων και οι φυλές τους μας ταξιδεύουν στην αρχαία Ελλάδα. Τέσσερις ήταν οι κύριες κατηγορίες σκύλων: οι λακωνικοί, οι μολοσσοί, οι κρητικοί και οι μελιταίοι. Μία ακόμα σημαντική πηγή για τη γνώση των σκύλων είναι η εικονογραφία, δηλαδή οι απεικονίσεις τους σε κάθε είδους έργο τέχνης, από προϊστορικές βραχογραφίες μέχρι αγάλματα, ανάγλυφα και αγγεία των κλασικών και μεταγενέστερων χρόνων. «Για πρώτη φορά σκύλοι ως σύντροφοι διαπιστώνονται στην ελληνική τέχνη, κυρίως από τον 7ο και τον 6ο αι. π.Χ., και δηλώνουν μια ριζική αλλαγή στον τρόπο που τους αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι, ανάγοντας τα ζώα σε ισότιμα με αυτούς πλάσματα», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο, το οποίο διατρέχει κάθε περίοδο της αρχαιότητας.

Οι σκύλοι, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι παρόντες στην ανθρώπινη εξέλιξη… Χαρακτηριστικά εντυπωσιακή είναι η μεγάλη πολύχρωμη τοιχογραφία του βασιλικού τάφου της Βεργίνας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ζωγραφική παράσταση της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Είναι πολυπρόσωπη και παριστάνει μια δραστηριότητα ιδιαίτερα αγαπητή στον βασιλικό οίκο της Μακεδονίας. Η σύνθεση αποτελείται από έξι κυνηγετικές σκηνές, που αναπτύσσονται στη σειρά, ανάμεσα σε δένδρα, βράχια, θάμνους και πέτρες. Συμμετέχουν δέκα κυνηγοί και δεκαπέντε ζώα, από τα οποία τα εννέα είναι σκυλιά. Από την εξημέρωση του σκύλου, το ευγενές αυτό ζώο συνόδευσε σε όλες τις πτυχές της ζωής από κυνηγός και θηρευτής στην προϊστορία, συνοδοιπόρος σε όλες τις κατακτήσεις στον περίπατο, στο συμπόσιο, στα γυμνάσια, στον πόλεμο και στα ιερά και παντοτινός σύντροφος για μικρούς και μεγάλους.

Info

«ΣΚΥΛΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ»

ΠΑΝΟΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΣ: Χαρά Μαραντίδου

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: «Πρώτη ύλη»

ΣΕΛ.: 64

Ειδήσεις σήμερα

ΔΕΗ Διεθνής Ποδηλατικός Γύρος Ελλάδας: Δείτε τις διαδρομές

ΕΚΟΜΕ: Στο τραπέζι τα κονδύλια για το σινεμά

Ολικό το «λίφτινγκ» στο θέατρο Δωδώνης