Υπόκλιση χωρίς δεμένα χέρια. Ολοι κρατούν τις απαραίτητες αποστάσεις, θεατές και συντελεστές. Κάποιοι από τους θεατές φορούν μάσκες. Ολοι χειροκροτούν παρατεταμένα και ζεστά. Η πρώτη παράσταση αρχαίου δράματος του Εθνικού Θεάτρου στην εποχή του Covid-19, οι «Πέρσες» του Αισχύλου, χθες ολοκλήρωσε το πρώτο τριήμερο της περιοδείας της στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.

Κατεβαίνοντας προς την έξοδο του Αρχαίου Θεάτρου το βράδυ της Παρασκευής το ερμηνευτικό επίπεδο των πρωταγωνιστών και ο σκηνοθετικός ρυθμός της παράστασης μονοπωλούσαν τις συζητήσεις. Δικαίως. Η αλήθεια είναι ότι ο αισχυλικός λόγος δεν συγχωρεί τη μετριότητα. Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του «Eθνικού», Δημήτρης Λιγνάδης, κατέβαλε τα μέγιστα στην προσέγγιση αυτού του απαιτητικού κειμένου, τόσο το να δέσει αρμονικά τις ερμηνείες των ηθοποιών τεσσάρων διαφορετικών γενιών όσο και να αναδείξει τις έννοιες του αισχυλικού λόγου μέσα από την εξαιρετική έμμετρη μετάφραση του Θ. Στεφανόπουλου και το άκουσμα των αρχαίων ελληνικών με ερασμιακή προφορά.

Οι Πέρσες αποτελούν το παλαιότερο σωζόμενο έργο της παγκόσμιας δραματουργίας και εκτυλίσσονται στα Σούσα, μπροστά σε ένα «αρχαίο στέγος», λίγο πιο μπροστά από τον τάφο του βασιλιά Δαρείου. Είναι το μοναδικό έργο στην αρχαία δραματουργία που περιέχει μια τόσο γλαφυρή περιγραφή πραγματικής μάχης, γραμμένη μάλιστα από αυτόπτη μάρτυρα λίγα μόλις χρόνια μετά τη διεξαγωγή της. Η Ορχήστρα υποδέχεται τον ανδροκρατούμενο Χορό των Περσών, υπό τους ήχους της λύρας του εξαίρετου μουσικού Γιώργου Μαυρίδη.

Με σταθερό βηματισμό, τηρώντας της υγειονομικές αποστάσεις, ο Χορός εκφράζει την υπερηφάνεια του για τον πλούτο και τη δύναμη των Περσών. Τέσσερις υποκριτικές «σχολές» καταφέρνουν με σαφήνεια και αρμονία να μεταφέρουν τους βαθείς προβληματισμούς του έργου. Η Λυδία Κονιόρδου, που κατέχει την αρχαία τραγωδία όσο λίγοι ηθοποιοί της ελληνικής σκηνής, πετυχαίνει να υψώσει τον πήχη με τη σκηνική αποτύπωση της βασίλισσας Ατοσσας. Η ηθοποιός καταθέτει μια εξαιρετική ερμηνεία ως μητέρα του Ξέρξη που μιλάει για το σκοτεινό προαίσθημά της, για την εκστρατεία των Περσών στην Ελλάδα. Ο ταλαντούχος Αργύρης Πανταζάρας υποδύεται τον Αγγελο με μεγάλη εκφραστική και σωματική διαθεσιμότητα, εξαγγέλλοντας την πανωλεθρία των Περσών.

Η περιγραφή της ήττας από τον Αγγελο, με την παρουσία της Αθήνας ως μικρό γλυπτό να στέκει σκηνικά μπροστά από τη γιγάντια περσική γη, είναι ένα από τα ευρηματικά σκηνικά στοιχεία της παράστασης που αναδεικνύει την πτώση των ισχυρών. «Φοβάμαι μήπως ο μέγας πλούτος σηκώσει σκόνη οργής από το χώμα και γκρεμίσει την ευτυχία που ύψωσε ο Δαρείος, όχι χωρίς βοήθεια ενός Θεού», λέει η Ατοσσα και φωτίζει την ανάγκη των ορίων στην ανθρώπινη φιλοδοξία.

Υστερα από χοές και ένα ανακλητικό ύμνο του Χορού εμφανίζεται το σύμβολο του ένδοξου παρελθόντος, ο βασιλιάς Δαρείος, από τον Αδη. Ο Νίκος Καραθάνος, ως το φάντασμα του Δαρείου, φτάνει στο ανάκτορο από τον τάφο του. Σε αυτό το σημείο αναδεικνύεται και ο φωτισμός της Χριστίνας Θανάσουλα. Ο Καραθάνος με τη φωνή και την κίνησή του (σχεδιασμός κίνησης: Κωνσταντίνος Ρήγος) προσπαθεί να δαμάσει με τη σκηνική εκφραστικότητά του την επιδαύρια ατμόσφαιρα. Η ερμηνεία του πεθαμένου βασιλιά για την καταστροφή αποδίδει τις ευθύνες στην αλαζονεία του Ξέρξη και την ύβρη του απέναντι στη φύση και τους θεούς. Ο Αργύρης Ξάφης ως Ξέρξης αναδεικνύει τη θεατρική του ωριμότητα βρίσκοντας το ρυθμό της παράστασης ακόμα κι αν εμφανίζεται στο τέλος αυτής.

Η παράσταση του Δημήτρη Λιγνάδη είναι καλοδουλεμένη και εύρυθμη, με έντονη συναισθηματική διακύμανση, αγωνία, φόβο, δέος και στο τέλος τον καθαρτήριο θρήνο. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι ο σκηνοθέτης καθοδήγησε παραγωγικά τους ηθοποιούς του και ανέδειξαν τα θεμελιώδη νοήματα του έργου. Το ίδιο αποτελεσματικός ο Χορός, με προεξάρχοντα τον πολυτάλαντο Γιάννο Περλέγκα. Αλλο πρωταγωνιστικό στοιχείο των επιλογών του Λιγνάδη είναι και η ερασμιακή προφορά των αρχαίων ελληνικών, που βρίθει συμβολισμών και αναγνώσεων. Μερικά σημεία του έργου έρχονται στα αφτιά των θεατών με αυτή την ιδιαιτερότητα που ανεβάζει κατά κοινή ομολογία το βαθμό δυσκολίας της παρακολούθησης -ίσως και να προκαλεί ερωτηματικά για το τι εξυπηρετεί-, συνάμα όμως μας φέρνει σε άμεση επαφή με το αριστουργηματικό πρωτότυπο. Οι προσεγμένες ενδυματολογικές προτάσεις της Εύας Νάθενα συμπληρώνουν εύστοχα τις παραστάσεις που καλείται να φροντίσει. Η συμβολή της και στους «Πέρσες» είναι υποδειγματική.

Εν πολλοίς η μεταφορά των Περσών επί σκηνής είναι άρτια, λιτή σε σκηνικά, πλούσια σε σκηνική δράση, στέρεη και ψύχραιμη, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, χωρίς να ασφυκτιά ακόμα κι αν επιλέξει να φορέσει μάσκα λόγω του Covid!

Από την έντυπη έκδοση