Ένας τόπος που, παρά το απαγορευτικό του όνομα, στέκεται για αιώνες ανοιχτός, φιλόξενος και ήσυχος. Εκεί, ζει μια μοναδική κοινότητα που δεν μοιάζει με καμία άλλη στην Ελλάδα: οι αποκαλούμενοι «μαύροι Έλληνες».

Σε αντίθεση με τους οικονομικούς μετανάστες που ήρθαν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, οι Αφροέλληνες είναι γεννημένοι και μεγαλωμένοι στην Ελλάδα. Είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, Έλληνες πολίτες, με θρακιώτικη προφορά και ισχυρό αίσθημα ταυτότητας.

Η πλειονότητά τους ζει στα χωριά Άβατο, Παλαιό Κατράμιο, Εύλαλο, Δέκαρχο, Κρεμαστή και Παλαιό Εράσμιο του νομού Ξάνθης. Στο νέο ET Magazine του Eleftherostypos.gr θα δουμε ένα κομμάτι από την «άγνωστη» σε πολλούς ιστορία τους.

Οι μαύροι Έλληνες που ζουν αιώνες στη Θράκη

Περίπου χίλιοι άνθρωποι, γεννημένοι στην Ελλάδα, πολίτες της χώρας, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και με θρακιώτικη προφορά στα ελληνικά, ζουν σε χωριά του νομού Ξάνθης. Το Άβατο αποτελεί το κέντρο αυτής της κοινότητας, ενώ σημαντική παρουσία υπάρχει και στα Παλαιό Κατράμιο, Εύλαλο, Δέκαρχο, Κρεμαστή και Παλαιό Εράσμιο. Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες. Δυσανασχετούν όταν τίθεται το ερώτημα «αν είναι από εδώ» και διατηρούν μια σιωπηλή αλλά βαθιά υπερηφάνεια για την καταγωγή και την ταυτότητά τους.

Από το Σουδάν στα θρακικά χωράφια

Η προέλευσή τους δεν είναι ευρέως γνωστή ούτε πλήρως τεκμηριωμένη. Σύμφωνα με τις έρευνες του καθηγητή Νίκου Ξηροτύρη από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, οι πρόγονοί τους έφτασαν στην περιοχή στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα.

Οι Αιγύπτιοι σουλτάνοι, όπως ο Μοχάμετ Άλι (οθωμανικής καταγωγής από την Καβάλα), μετέφεραν εργάτες από την Αφρική – κυρίως από το Σουδάν – για να καλλιεργήσουν τα χωράφια της Θράκης. Ίσως όχι μόνο εργάτες αλλά και δουλοπάροικοι. Από τότε, η κοινότητα αυτή παρέμεινε στον τόπο, ριζώνοντας βαθιά στο θρακικό έδαφος.

Άλλες θεωρίες κάνουν λόγο για αγορά Αφρικανών από ντόπιους Οθωμανούς ή για μεταφορά τους από τους Συμμάχους κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και αυτές οι εκδοχές θεωρούνται λιγότερο πιθανές.

Η καθημερινότητα των Αφροελλήνων

Η ζωή των Αφροελλήνων στα χωριά της Ξάνθης είναι λιτή και εργατική. Οι περισσότεροι είναι αγρότες ή τεχνίτες, ζουν αρμονικά με τους Χριστιανούς Έλληνες και συμμετέχουν ισότιμα στην κοινωνική ζωή. Υπηρέτησαν στον Ελληνικό Στρατό και δηλώνουν υπερήφανοι γι’ αυτό.

Πολλοί παντρεύτηκαν γυναίκες από τη γειτονική Βουλγαρία – οι πρώτοι μεικτοί γάμοι καταγράφονται το 1945. Τα έθιμα και οι παραδόσεις τους διατηρούνται ακόμα, χωρίς να αποτελούν στοιχείο απομόνωσης, αλλά έκφραση ταυτότητας.

Εκπαιδευτικά λάθη και η ανάγκη για αναγνώριση

Παρά το γεγονός ότι δεν έχουν καμία τουρκική καταγωγή, τα παιδιά των Αφροελλήνων φοιτούν σε μειονοτικά σχολεία, όπου μαθαίνουν και τουρκικά. Πρόκειται για μια αναχρονιστική εκπαιδευτική πολιτική, που αγνοεί τις πραγματικές ρίζες αυτής της κοινότητας και την αντιμετωπίζει επιφανειακά, εντάσσοντάς την σε ένα ευρύτερο – αλλά ανακριβές – μειονοτικό πλαίσιο.

Δεν έφυγαν ποτέ – γιατί η Ελλάδα ήταν πάντα η πατρίδα

Μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, όταν εκατοντάδες χιλιάδες μουσουλμάνοι έφυγαν από την Ελλάδα και αντίστοιχα Χριστιανοί από την Τουρκία, οι Αφροέλληνες παρέμειναν. Δεν πήγαν ούτε στην Τουρκία, ούτε στο Σουδάν – με το οποίο, όπως λένε και οι ίδιοι, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση. Έμειναν εδώ. Κι αυτό λέει πολλά.

Μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί

Η κοινότητα των Αφροελλήνων αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στο κοινωνικό και ιστορικό μωσαϊκό της Ελλάδας. Είναι καιρός αυτή η ιστορία να βγει από τη σιωπή, να καταγραφεί, να ακουστεί – όχι ως εξωτικό φαινόμενο, αλλά ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ταυτότητας.

Ίσως τελικά η ελληνικότητα να μην καθορίζεται από το χρώμα ή τη γλώσσα, αλλά από το αν νιώθεις έναν τόπο πατρίδα. Και οι Αφροέλληνες της Θράκης το έχουν αποδείξει – έμπρακτα και αθόρυβα – εδώ και περισσότερους από διακόσιους χρόνια.

Σ.Σ.: Η χρήση της λέξης «μαύρος» γίνεται αποκλειστικά για προσδιορισμό του χρώματος και δεν έχει κανένα ρατσιστικό χαρακτηριστικό

Με πληροφορίες από το «ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ, Ο ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ», εκδόσεις i Write