Γράφει ο Στέργιος Πουλερές

Δεν ξέρω σε τι ποσοστό με υποκινεί η ανάγκη να βρω κοινούς τόπους ανάμεσα στα δύο βιβλία, αλλά ορισμένες ομοιότητες είναι αναπόφευκτες. Το ένα γίνεται με φόντο τη Λατινική Αμερική, ένα μαγικό χωριό στην Κολομβία, το Μακόντο. Το Άνθρωποι του Δάσους εκτείνεται από την Ευρώπη ως την Αμερική, αλλά είναι η δεύτερη που αποτελεί το επίκεντρο του χρονικού ξετυλίγματος. 300 χρόνια ζωής απλώνονται στο βιβλίο της Πρου. Ένας αιώνας που μοιάζει περισσότερος στο έργο του Μαρκές.

Αυτόχθονες στη μία περίπτωση, αυτόχθονες και στην άλλη. Η επέμβαση της ανθρώπινης εξέλιξης στο Μακόντο, το ίδιο και στη Βόρεια Αμερική. Άντρες που πεθαίνουν γρήγορα αναζητώντας την περιπέτεια στην οικογένεια των Μπουενδία, πάνω κάτω τα ίδια και στη γενεαλογία των Σελ και τον Ντικέ. Γενεαλογικός χάρτης των οικογενειών στο Άνθρωποι του Δάσους, το ίδιο και στο 100 Χρόνια Μοναξιάς.

Ως εδώ όμως οι παραλληλισμοί. Ας επικεντρωθούμε στο βιβλίο της Πρου που εκδόθηκε φέτος στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη και είναι η αιτία που γράφεται αυτό το κείμενο. Είναι η αιτία που ταξίδεψε ένας τυχαίος αναγνώστης όπως εγώ, σε μέρη που είχε αφήσει αρκετά χρόνια πίσω του. Διαθέτει μια επώδυνη νοσταλγία το Άνθρωποι Του Δάσους. Μια νοσταλγία που όσο προχωράει ο αναγνώστης στις σελίδες αρχίζει να ξεψυχά. Το παθαίνει αυτό γιατί η τεχνολογική πρόοδος χτυπά τη μνήμη, της επιφέρει καίριες γροθιές, ώστε να μη θυμάται.

Γιατί αυτός που θυμάται, θέλει και να δράσει αναλόγως. Αν θυμάται ευτυχία, θέλει να την αναβιώσει. Αν θυμάται πόνο, ξεριζωμό, καταστροφή, θέλει να εκδικηθεί. Οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής, στη Μασαχουσέτη, στο Μίσιγκαν, σε όποια περιοχή απλώνεται η ιστορία της Πρου, παύουν πια να ενώνονται με τη φύση και να ζουν ως κομμάτι της κι όχι ως αφέντες της. Γίνονται εργαλειακά μέσα για την επέλαση των λευκών που θέλουν να βρουν νέες πηγές χρήματος.

Είναι ίσως η πιο εναργής έκκληση προς την ανθρωπότητα για να αλλάξει τη στάση της απέναντι στον πλανήτη. Οι Άνθρωποι του Δάσους καθίστανται πιο επίκαιροι από ποτέ σε αυτό το γύρισμα της παλίρροιας για τον κόσμο που ζούμε.

Από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας, όσοι φέρουν το αίμα των Σελ και των Ντίκε ή Ντιουκ όπως έγινε το όνομα τους στην Αμερική, είναι καταδικασμένοι από τη λήθη της προέλευσης τους. Στην ουσία είμαστε όλοι απόγονοι Σελ και Ντίκε. Όλων μας η πρώτη ρίζα πηγάζει στο έδαφος, στο δάσος, στα δέντρα. Αλλά απεχθανόμαστε πια τόσο πολύ αυτή την αλήθεια, που αποφασίσαμε να τη φιμώσουμε μέσα μας.

Είναι ένα αμερικανιστί wake up call το βιβλίο της Άννυ Πρου. Το 1800 και το 1900 ο άνθρωπος δεν ήξερε, ο άνθρωπος ανακάλυπτε τη δύναμη του έναντι της φύσης και αποφάσιζε να την…αδειάσει. Ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξανόταν και κάπου έπρεπε να φτιάξει τις κοινωνίες του για να ζει μακριά από τα άγρια ζώα. Σήμερα όμως δεν είμαστε πια στο 1900. Είμαστε 2019. Κι η Άννυ Πρου, μια σπουδαία κυρία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μια ακτιβίστρια ψυχή τε και σώματι, μας δίνει με τον δικό της καθόλα εύσχημο τρόπο τι σήμανε η ανθρώπινη λαίλαπα. Καιρός τώρα η λαίλαπα να γίνει ευεργεσία.

Προς το τέλος του βιβλίου εμφανίζονται Άνθρωποι που θέλουν να ανήκουν ξανά στο δάσος. Που ναι μεν θα υλοτομήσουν, αλλά για κάθε δέντρο που κόβουν, θα φυτεύουν ένα. Σε μια εποχή που το δάσος του Αμαζονίου βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης, που η σιβηριανή στέπα καίγεται, βιβλία όπως αυτό της Πρου έρχονται να αποτελέσουν έναν σύμμαχο στην αλλαγή των ανθρώπων. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν με τις παραινέσεις ή τις διαταγές των άλλων, δυστυχώς.

Αλλάζουν όμως με μικρά πράγματα που εμφανίζονται στη ζωή τους και τους ανάβουν το λαμπάκι. Οι Άνθρωποι του Δάσους είναι ένα απ΄ αυτά. Αναδεικνύει τις σαθρές συνειδήσεις και στρέφει τη σκέψη στα μεγάλα και σημαντικά με τον τρόπο που μόνο η λογοτεχνία μπορεί.

Άνθρωποι του Δάσους, Εκδόσεις Καστανιώτη, Μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής