Το σχέδιο «Καλλικράτης», ενδεχομένως τακτοποιούσε κάποια ζητήματα και διέκρινε κάποιος πρόθεση ενίσχυσης και αναβάθμισης του ρόλου της, όμως, και σε αυτό η φοβική και εσωστρεφής αντίληψη του συγκεντρωτισμού της κεντρικής εξουσίας, κυριαρχούσε. Παραλλήλως, έπασχε και από πλευράς στρατηγικού σχεδιασμού καθ’ όσον, ούτε σοβαρό αναπτυξιακό προσανατολισμό είχε ούτε χωροταξικά δημιουργούσε προϋποθέσεις και όρους ανάπτυξης.

Γράφει ο Λυκούργος Χατζάκος 

Οι συνενώσεις δήμων έγιναν δίχως κριτήρια ισορροπίας στην κατανομή πόρων, με συνέπεια να προκύπτουν δήμοι με σαφείς προνομίες στις πηγές εσόδων τους, ενώ, άλλοι αφέθηκαν στην πραγματικότητα επαιτείας της ΣΑΤΑ και των λοιπών χρηματοδοτήσεων από την Κεντρική Κυβέρνηση.

Ίσως, η αντίληψή που έχει εκφρασθεί ότι θα έπρεπε να γίνει εξ αρχής ο σχεδιασμός της διοικητικής διαίρεσης της χώρας, στο σύνολό της, να μην είναι εσφαλμένη ή άτοπη.

Επίσης, η απονομή αρμοδιοτήτων δίχως την δυνατότητα δημιουργίας εσόδων από τις τοπικές αρχές, ευνοήτως, καθιστά τους ΟΤΑ και ιδιαιτέρως τους πρωτοβάθμιους, ανίκανους να ανταποκριθούν στις ευθύνες τις οποίες ανελάμβαναν. Παρ’ όλα αυτά, με όσες αδυναμίες ανιχνεύονται, ήταν ένα θετικό βήμα, έστω και υπό την οπτική ότι κάτι κινήθηκε. Η παρέμβαση, όμως, της σημερινής κυβέρνησης, είναι κάτι παραπάνω από άστοχη.
Βασικό σημείο θεωρείται ο εκλογικός νόμος, ο οποίος δημιουργεί προϋποθέσεις αδιαφανών και «ύποπτων» συναλλαγών μεταξύ των εκλεγμένων συμβούλων και δημοτικών αρχών, μιας και η παρουσία δημάρχων δίχως πλειοψηφία στα δημοτικά συμβούλια εμφανίζεται ως βεβαιότητα για την πλειοψηφία των Δήμων και Περιφερειών.

Σε έναν θεσμό -στον οποίο, σημειωτέον, έχουν απονεμηθεί πρωτεία διαφθοράς-, θεωρεί κανείς ότι θα είναι πολλοί εκείνοι, οι οποίοι θα αντισταθούν στους πειρασμούς παροχής υποστηρικτικής ψήφου στην δημοτική αρχή, από κάποιον αιρετό σύμβουλο άλλης παρατάξεως, δεχόμενος μετά, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, την ευγνωμοσύνη της;
Ούτε βέβαια θα υπάρξουν, φαντάζομαι, πολλοί δήμαρχοι οι οποίοι θα δεχθούν την καταψήφιση πολιτικών τους από το Δημοτικό Συμβούλιο δίχως να επιχειρήσουν την διασφάλιση ψήφων, προσφέροντες κάποιο … αντίδωρο σε αιρετούς άλλων δημοτικών παρατάξεων.

Και μην ξεχνάμε ότι οι δήμοι σήμερα διαχειρίζονται ικανά ποσά στους προϋπολογισμούς τους είτε για έργα είτε υπό την μορφή προσλήψεων και μισθοδοσίας.

Συνεπώς και υπό το ισχύον πλαίσιο, πρόκειται για μεγάλο ατόπημα η κατάργηση της διατάξεως που απαγόρευε τον ορισμό σε θέση διοικήσεως συμβούλων εκτός του συνδυασμού, ο οποίος πλειοψήφησε και βέβαια, ακόμη μεγαλύτερο ατόπημα η αφαίρεση της δυνατότητας από τον εκλεγμένο δήμαρχο να έχει πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο.

Αν ήθελε η Κυβέρνηση να ωθήσει σε πλέον δημοκρατικά πεδία το πλαίσιο για την Αυτοδιοίκηση θα έπρεπε να αποστεί των πειρασμών της συνήθους προχειρότητας και να σχεδιάσει μία ολοκληρωμένη νομοθετική παρέμβαση στο Διοικητικό Σύστημα της χώρας.

Επί παραδείγματι, θα μπορούσε να διακρίνει, να υποστηρίζει και να περιγράφει σαφώς την εκτελεστική αρμοδιότητα και τον ρόλο των οργάνων διοίκησης, οι οποίοι θα εκλέγονταν από ξεχωριστό ψηφοδέλτιο, ενώ θα έδινε ρόλο και ουσιαστικό περιεχόμενο στην ιδιότητα του δημοτικού συμβούλου, οι οποίοι δημοτικοί σύμβουλοι θα μπορούσαν να εκλέγονται από ενιαίο ψηφοδέλτιο και βέβαια, να δημιουργήσει θεσμούς κοινωνικού ελέγχου και συμμετοχής των πολιτών στις αποφάσεις. Δεν χρειάζεται να πω ότι θεωρώ πολύ μεγάλο τον αριθμό των μελών των δημοτικών συμβούλων σε κάθε δήμο. Ο περιορισμός του αριθμού τους θα συνέβαλλε σημαντικά στην αναβάθμιση ποιότητας των συμβουλίων αυτών και θα έδινε επιπρόσθετη αξία στην ιδιότητα του αιρετού συμβούλου στην Αυτοδιοίκηση.

Επίσης, σημαντική είναι και η δημιουργία πλαισίου, το οποίο θα δίνει δυνατότητα στους ΟΤΑ πρώτου και δευτέρου βαθμού να αναλάβουν την ευθύνη δημιουργίας εσόδων είτε αναπτύσσοντας οικονομικές δραστηριότητες είτε θεσπίζοντας φόρους, τους οποίους βέβαια θα … αποχωριζόταν η κεντρική κυβέρνηση. Ιδανικό θα ήταν η Κεντρική κυβέρνηση να εισπράττει ό,τι της αναλογεί για την Άμυνα και Ασφάλεια, Παιδεία, Υγεία και Εξωτερική Πολιτική και όλοι οι υπόλοιποι φόροι να καθορίζονταν από τους ΟΤΑ. Και βέβαια, έχει έλθει το πλήρωμα του χρόνου να συζητήσουμε για την δημιουργία Μητροπολιτικών Δήμων.

Και για να είναι ξεκάθαρος ο λόγος που υπαγορεύει την ανάγκη ποιοτικής αναβάθμισης των αιρετών στην Αυτοδιοίκηση, του άμεσου εκσυγχρονισμού του διοικητικού συστήματος και ποια σημαντικά προβλήματα επιλύονται ή καθίστανται ευκολότερα διαχειρίσιμα, ας αναλογισθούμε το εξής: Αν θεωρούμε την διαφθορά και την διαπλοκή μέγα -ίσως το μεγαλύτερο- πρόβλημα στον δημόσιο βίο, ας δούμε ότι σήμερα το δημόσιο χρήμα διαχειρίζονται πέντε πρόσωπα: Ο Πρωθυπουργός και οι εξής Υπουργοί: ο Υπουργός Οικονομικών, ο Υπουργός αρμόδιος για τα δημόσια έργα, ο Υπουργός Αμύνης και ο Υπουργός Υγείας (σ.σ. το Υπουργείο Παιδείας έχει επίσης μεγάλο προϋπολογισμό, αλλά, έχει και τις μεγαλύτερες ανελαστικές δαπάνες, κυρίως μισθοδοσίας). Αυτά τα Υπουργεία έχουν να κάνουν με δαπανηρές προμήθειες. Ας σκεφθούμε τώρα, πόσους είναι πιο εύκολο να εκβιάσουν τα «μεγάλα συμφέροντα» ή «οι νταβαντζήδες», πέντε πολιτικούς ή -αν περάσουν ευθύνες και αρμοδιότητες στους ΟΤΑ-, διακόσιους ή χίλιους; Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό για όποιον, πραγματικά, θέλει να καταπολεμήσει την διαφθορά και να συμβάλει στην συγκρότηση ενός λειτουργικού, θεσμικού Κράτους. Ένα κράτος, όπως το σημερινό, με πλέον των 21.000 (είκοσι και μία χιλιάδες) αρμοδιοτήτων στην Κεντρική Κυβέρνηση, δεν νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλα περιθώρια…

Ατυχώς, για μία ακόμη φορά, θα διαιωνισθούν οι παθογένειες, το οξειδωμένο διοικητικό μας σύστημα θα συνεχίσει να αποτελεί τροχοπέδη για κάθε προοπτική ανάπτυξης· θα λειτουργεί αποτρεπτικά στην ολοκλήρωση θεσμικών και λειτουργικών μεταρρυθμίσεων και εκσυγχρονισμού. Αντ’ αυτού με πρόσχημα την «δημοκρατική λειτουργία» θα δοθεί ευκαιρία για … «μεροκαματάκια» σε επιτήδειους και καιροσκόπους.