Γράφει η Κατερίνα Σταμούλη*

Ωστόσο, όταν η στρατηγική αυτή από προεκλογικό αφήγημα για εσωτερική κατανάλωση καταλήγει σε εξωτερική πολιτική, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να οδηγηθούν σε αυξημένη απομόνωση και αποδυνάμωση της αξιοπιστίας τους απέναντι στους συμμάχους της.. Ο ακραίος εθνικισμός και η στρεβλή αποτύπωση της παγκοσμιοποίησης είναι στοιχεία εμφανή σε κάθε πτυχή της πολιτικής του. Η επαναδιαπραγμάτευση των εμπορικών και στρατιωτικών συμφωνιών των ΗΠΑ με βάση την επιχειρηματική λογική και η απροκάλυπτη περιφρόνηση των Διεθνών Οργανισμών από το νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ, οδηγούν σε μία απορρύθμιση των παραδοσιακών ισορροπιών της παγκόσμιας κοινότητας.

Η σύγκριση και αναμέτρηση της ομιλίας του με την αντίστοιχη του George Bush του πρεσβυτέρου, όπως και η ανάλυση του πολιτικού του λόγου σε συνδυασμό με τη συνολική ιδεολογικοπολιτική του, αποτελούν ένα επισφαλές δείγμα για την πλήρη αποκρυπτογράφηση των επικείμενων εξελίξεων που σηματοδοτεί για τις ΗΠΑ και για το μέλλον του ίδιου του ΟΗΕ αλλά ταυτόχρονα δεν παύει να προμηνύει ότι στεκόμαστε αντιμέτωποι με μία νέα παγκόσμια πραγματικότητα.

Donald Trump vs George W. Bush

Οι βασικές αρχές του συντηρητικού ρεπουμπλικανικού κόμματος, όπως είναι αναμενόμενο, είναι αποτυπωμένες στην ομιλία της 19ης Σεπτεμβρίου του Donald Trump, γεγονός το οποίο οδηγεί σε μία άμεση σύγκλιση απόψεων ανάμεσα στο νέο Πρόεδρο και στον προγενέστερο ρεπουμπλικάνο δίχως όμως να αποτελεί και το μοναδικό κοινό τους χαρακτηριστικό. Ο επιλεκτικός παρεμβατισμός σε συνδυασμό με την επιθετική κριτική στο πολίτευμα άλλων κρατών που ευδιάκριτα στοιχεία στην ομιλία του Donald Trump, όπως και στην αντίστοιχη ομιλία του George Bush του πρεσβυτέρου που είχε καταδικάσει με ανάλογο ύφος μεμονωμένα έθνη. Η Βόρεια Κορέα, το Ιράν και η Βενεζουέλα βρέθηκαν στο στόχαστρο του νέου Προέδρου όπως ανάλογα είχαν αναφερθεί ως «άξονας του κακού» από τον George W. Bush το Ιράν, το Ιράκ και η Βόρεια Κορέα. Επιπρόσθετα, στην ομιλία του George Bush του νεώτερου, υπό τη σκιά των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, διακρίνεται ένα επιθετικό δόγμα ασφάλειας, μία πολεμική ρητορική με έμφαση στην στρατιωτική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών, χαρακτηριστικά τα οποία εμφανίζονται αντίστοιχα και στην ομιλία του τελευταίου

Φιλελεύθερος, Ρεαλιστής, ή μήπως απλά ανεπαρκής;

Με ψήγματα από τις θεωρίες του ρεαλισμού και του φιλελευθερισμού το δόγμα Trump δεν δύναται να ενταχθεί με βεβαιότητα σε μία συγκεκριμένη θεματική. Η οικονομική και κοινωνική πολιτική ενίοτε αγγίζει τα όρια του νεοφιλελευθερισμού ενώ αντίστοιχα η εξωτερική πολιτική ασκείται κατά περίπτωση υπό το πρίσμα του ρεαλισμού.

Ο Donald Trump βλέποντας ενίοτε τον κόσμο μέσα από τον φακό μιας γνήσιας ρεαλιστικής θεώρησης, επιδιώκει να αυξήσει την ισχύ και τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και παράλληλα αναγνωρίζει πως και τα υπόλοιπα έθνη οφείλουν να μεγιστοποιήσουν τα συμφέροντά τους. Η εκπλήρωση της προεκλογικής υπόσχεσης του για απόσυρση των ΗΠΑ από την Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου του Ειρηνικού (TTP), προκειμένου να εξασφαλιστεί μία πιο επικερδής συμφωνία, η επιβολή υψηλών δασμών σε εισαγωγές από συγκεκριμένες χώρες και η προτεινόμενη φορολογική ελάφρυνση στις περιπτώσεις επαναπατρισμού της παραγωγής των επιχειρήσεων έρχονται σε αντίφαση με τις φιλελεύθερες αρχές μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομικής δραστηριότητας. Στην αντίπερα όχθη, η παρεμβατική του στρατηγική στις υποθέσεις άλλων κρατών, όπως στην περίπτωση της Βενεζουέλας, αποσπά στοιχεία από τη σύγχρονη μορφή του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού.

Επιπροσθέτως, συγκεκριμένες εκφάνσεις της πολιτικής του νέου Πρόεδρου, όπως η μείωση της φορολογίας στις επιχειρήσεις, εντάσσονται στο φάσμα του φιλελευθερισμού. Η εθνικοποίηση του συμφέροντος επιχειρείται με βάση την κοινή λογική και ως επί το πλείστο την επιχειρηματική. Ο σημερινός Πρόεδρος εμφανίζεται να ταυτίζει την πολιτική με την συγκυριακή τακτική και να λειτουργεί ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες, στρατηγική η οποία από κάποιους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πραγματισμός και από άλλους ως πολιτική ανεπάρκεια. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως από το 1987 ο Donald Trump έχει αλλάξει πολιτική παράταξη, και κατά προέκταση ιδεολογία, πέντε φορές.

Ο OHE υπό αμερικανική πίεση

Οι επαναλαμβανόμενες επιλογές επικερδών Διμερών Συμφωνιών έναντι των πολυμερών αποτελούν κεντρικό στίγμα της πολιτικής του Donald Trump. Η επικριτική του στάση απέναντι σε διεθνείς συμφωνίες, όπως αυτή του πυρηνικού προγράμματος μεταξύ της Δύσης και του Ιράν, αμφισβητώντας τις σχετικές διαβεβαιώσεις της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, πέρασε από την προεκλογική του ρητορική στην πράξη. Οι διακηρύξεις του για αποχώρηση των ΗΠΑ από την UNESCO και για αποδέσμευση της χώρας του από την Συμφωνία της κλιματικής αλλαγής καθρεπτίζουν ένα νέο αύριο για τα Ηνωμένα Έθνη.

Από τις μέρες της προεκλογικής του εκστρατείας, ο νέος Πρόεδρος είχε προχωρήσει σε μία σειρά παρατηρήσεων απέναντι στη λειτουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κατακρίνοντας τον ίδιο τον Οργανισμό για κακή διαχείριση και γραφειοκρατία. Στο διάγγελμά της 19ης Σεπτεμβρίου τόνισε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβαρύνονται με δυσανάλογο οικονομικό κόστος και απαίτησε να μειωθεί δραστικά το λειτουργικό κόστος του Οργανισμού, γεγονός το οποίο βρήκε αντίθετες πολλές χώρες. Το αμερικανικό συμφέρον δεν είναι συνυφασμένο με τις διεθνείς συμμαχίες για τον Donald Trump, και η στρατηγική της αμερικανικής ηγεμονίας που ακολουθεί πιστά ενδέχεται να παρασύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε αδυναμία εξασφάλισης της διεθνούς συγκατάβασης.

American dream or American horror story?

Με μία γρήγορη ματιά στην ενδεκάμηνη θητεία του Donald Trump είναι ορατό πως οι ισορροπίες στην παγκόσμια κοινότητα απορρυθμίζονται. Η δεσπόζουσα θέση των Ηνωμένων Πολιτειών που δογματικά προτάσσει ο 45ος Πρόεδρος οδηγεί σε ενδεχόμενη αποξένωση της χώρας. Στην ομιλία του Donald Trump στα Ηνωμένα Έθνη το όραμα για εθνική κυριαρχία και εθνικό συμφέρον τονίζονται και προσδιορίζονται ως βασικές και διεθνείς αξίες επαναφέροντας στο προσκήνιο το προεκλογικό κεντρικό του σύνθημα «America first». Η πολιτική παρεμβατισμού με έκδηλη την επιθυμία των ΗΠΑ να επεμβαίνουν προληπτικά σε υποθέσεις άλλων κρατών, στο παρελθόν είχε συντελέσει σε ανυπολόγιστες περιπέτειες. Ο Donald Trump είναι ο 45ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και προάγει το μύθο ενός καινούργιου αμερικανικού ονείρου. Είναι αποφασισμένος να προσδιορίσει μία νέα παγκόσμια τάξη και το διαγγέλλει σε όλους τους τόνους. Η δικαίωσή του επαφίεται στην ιστορία.

*H Κατερίνα Σταμούλη είναι Οικονομολόγος Α.Π.Θ.