Μια εξαιρετικά δύσκολη ημέρα ξημερώνει για την Ευρώπη την επομένη του βρετανικού δημοψηφίσματος. Κι αυτό γιατί το πολιτικό σύστημα που με πολύ κόπο οικοδομήθηκε μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου με την καταλυτική πολιτική αλλά και οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ ώστε να καταφέρει η ήπειρος να μείνει εκτός του Σιδηρούν Παραπετάσματος και να βρει το δρόμο της προς την πολιτική σταθερότητα και την κοινωνικο-οικονομική συνοχή πλέον εισέρχεται σε αχαρτογράφητα νερά.

Του Σπύρου Ν. Λίτσα
Αναπληρωτή καθηγητή Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Η Βρετανία αποφάσισε να οδηγηθεί εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης κι αυτό είναι μια ξεκάθαρη νίκη των λαϊκιστών τύπου Nigel Farage, αλλά ταυτόχρονα και μια ήττα των ορθολογικών πολιτικών δυνάμεων στο εσωτερικό της Βρετανίας, που υποστήριζαν ορθώς κατά την άποψή μου ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο δυνατό εντός της ευρωπαϊκής πραγματικότητας παρά εκτός. Τέλος, το ίδιο το ευρωπαϊκό αφήγημα έχει δεχθεί μεγάλο χτύπημα, κι αυτό φαίνεται από το ότι οι δυνάμεις του λαϊκισμού και της ευρωφοβικής Ακροαριστεράς και Ακροδεξιάς πανηγυρίζουν για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, δίχως την παραμικρή διάθεση να καλύψουν την πολιτικοφανή εσχατολογική τους ρητορεία.

Ηδη διάφορες τάσεις έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους στις Βρυξέλλες. Κάποιες, οι πλέον γνωστές, μιλούν για τιμωρητική διάθεση απέναντι στη Βρετανία ώστε να χρησιμοποιηθεί το BREXIT ως αντιπαράδειγμα για κράτη που επιθυμούν να ακολουθήσουν το μονοπάτι της εξόδου. Αν επικρατήσει η άποψη και η στάση αυτή, η Ευρώπη θα έχει πέσει σε άλλο ένα πολιτικό σφάλμα, ένα από τα πολλά που έχει διαπράξει από το 2010 και μετά και σίγουρα το σοβαρότερο. Η Βρετανία συνεχίζει να είναι το ισχυρότερο ευρωπαϊκό κράτος σε επίπεδο σκληρής ισχύος. Συνεχίζει να είναι ένας από τους θεμέλιους λίθους της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, μια πυρηνική δύναμη και ένας από τους δύο ισχυρούς κρίκους της ευρωατλαντικής πραγματικότητας. Αν ακολουθηθεί η επιλογή της σκληρής γραμμής από την Ε.Ε., τότε ανοίγει το κουτί της Πανδώρας για να δημιουργηθούν συνθήκες υψηλής τριβής σε όλα τα επίπεδα της πολιτικο-οικονομικής ευρωπαϊκής διεργασίας.

Η Ευρώπη χρειάζεται να δημιουργήσει μια νέα sui generis σχέση με τη Βρετανία ώστε όχι μόνο να μην αποξενωθεί το Λονδίνο από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, αλλά και να διατηρηθεί ενωμένο το οικοδόμημα του Ηνωμένου Βασιλείου. Σε αντίθετη περίπτωση, η ήπειρος θα εισέλθει σε μια μεγάλη περιπέτεια de facto γιγάντωσης διαφόρων αποσχιστικών κινημάτων, ενώ και η κοινωνική ρευστότητα θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο.

Αν αναζητήσουμε ένα πρώτο συμπέρασμα του BREXIT, είναι ότι το ενωσιακό εγχείρημα οφείλει να γίνει ξανά θελκτικό και να γοητεύσει πάλι τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα σύνθεσης και όχι την εμπέδωση μιας τιμωρητικής διάθεσης που αποστερεί από την πολιτική διαδικασία γενναίες δόσεις ορθολογισμού, αντικαθιστώντας τη με αδιέξοδες ηθικολογίες που χρησιμοποιήθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν με αρνητικά αποτελέσματα για την Ε.Ε. στο σύνολό της και την ευρωμεσογειακή ζώνη ειδικότερα.