Παρακάτω εξετάζω ορισμένες πτυχές του όλου θέματος και ενδεχόμενα σενάρια. Ας μη λησμονούμε ότι η Κίνα, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα καθώς και το Ιράν παρακολουθούν και αναλύουν μια τέτοια επιλογή από πλευράς Πούτιν.

1 Ποια είναι η πιθανότητα να χρησιμοποιήσει η Ρωσία πυρηνικά όπλα στην Ουκρανία;

Ο Πούτιν είναι πιθανότερο να μη χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στον πόλεμο στην Ουκρανία εκτός εάν αντιμετωπίσει καταστροφική ήττα. Αν ο Πούτιν αντιληφθεί μια υπαρξιακή απειλή για το καθεστώς του, τότε θα αναγκαστεί να αποτρέψει αυτό το αποτέλεσμα, ακόμα και αν αυτό απαιτεί τη λήψη ριψοκίνδυνων κλιμακωτών μέτρων μεταξύ των οποίων τα τακτικά πυρηνικά.

Τα πυρηνικά όπλα είναι το απόλυτο εργαλείο έσχατης ανάγκης. Οποιοσδήποτε ορθολογικός ηγέτης θα σκεφτόταν να τα χρησιμοποιήσει μόνο αν το καθεστώς (ή η ζωή του) ήταν στο όριο. Ο Πούτιν προφανώς ανέμενε ότι οι απειλές του θα παρακινήσουν το ΝΑΤΟ να εγκαταλείψει την Ουκρανία. Αν προσεχώς πιστεύει ότι αντιμετωπίζει ήττα ή ένα δαπανηρό αδιέξοδο, υπάρχει κάποιος μη μηδενικός κίνδυνος να πραγματοποιήσει τις απειλές του. Ασφαλώς η αποτροπή ενός πυρηνικού πολέμου είναι το ευκταίο.

Κατά συνέπεια για ενδυνάμωση της αποτρεπτικής δυναμικής το ΝΑΤΟ θα πρέπει να του πει ξεκάθαρα ότι οποιαδήποτε πυρηνική επίθεση από τη Ρωσία στην Ουκρανία θα συναντήσει μια απάντηση που ενδεχομένως θα περιλαμβάνει πυρηνικά όπλα. Ο πυρηνικός κρότος του Πούτιν είχε και έχει ως στόχο να αποτρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους των από την κλιμάκωση της εμπλοκής τους στον πόλεμο της Ουκρανίας και την μη εισαγωγή προηγμένων στρατιωτικών δυνατοτήτων που θα μπορούσαν να δώσουν στις ουκρανικές δυνάμεις ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα που θα προκαλέσει την ήττα του.

Αν οι ρωσικές δυνάμεις υποστούν άλλη μια ταπεινωτική ήττα (σαν αυτή του Κιέβου) στην επιχείρηση για τον έλεγχο της νοτιοανατολικής ουκρανικής περιοχής του  Ντονμπάς, ο Πούτιν θα μπορούσε να πιεστεί από τους σκληροπυρηνικούς του Κρεμλίνου να ανταποκριθεί στις πυρηνικές απειλές του, αλλά θα σκεφθεί να το κάνει, δεδομένου ότι αυτό θα ενθάρρυνε μια σκληρή απάντηση των ΗΠΑ και των συμμάχων χωρίς τελικά να του παρέχει κάποιο σημαντικό στρατιωτικό πλεονέκτημα. Είναι πιο πιθανό να κλιμακώσει τις συμβατικές επιθέσεις σε Ουκρανούς αμάχους και υποδομές, καθώς και εναντίον συμμαχικών επιχειρήσεων ανεφοδιασμού, ειδικά στη Δυτική Ουκρανία. Η πυρηνική αποτροπή λειτουργεί σε καιρό ειρήνης και λειτούργησε για να αποτρέψει τη χρήση τέτοιων όπλων σε προηγούμενες κρίσεις και αντιπαραθέσεις, όπως στην Κούβα το 1962, στην Κορεατική χερσόνησο πολλάκις την περίοδο 1951-1953, αλλά και στο Βιετνάμ, ειδικά στην τριετή σφοδρή αμερικανική αεροπορική επιχείρηση ROLLING THUNDER 1965-1968).

2 Πώς πιθανότατα θα το έκανε;

Ο στόχος της πυρηνικής κλιμάκωσης θα ήταν να στείλει το μήνυμα ότι η Ρωσία δεν θα δεχτεί μια καταστροφική ήττα και, κατά συνέπεια, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να κάνουν πίσω. Δεδομένου ότι ο στόχος θα ήταν ο εξαναγκασμός, ο Πούτιν θα επιδίωκε να δημιουργήσει φόβο αντί για οργή. Ετσι, τα πυρηνικά όπλα θα χρησιμοποιούνταν στην Ουκρανία και όχι στο έδαφος του ΝΑΤΟ και θα χρησιμοποιούνταν εναντίον στρατιωτικών και όχι πολιτικών στόχων.

Θα αναμέναμε επίσης από τη Ρωσία να επιδιώξει κάποιο στρατιωτικό πλεονέκτημα από την πυρηνική χρήση (αν και αυτό θα ήταν δευτερεύουσας σημασίας), επομένως οποιαδήποτε επίθεση θα περιλάμβανε πιθανώς την πυρηνική έκρηξη χαμηλής απόδοσης (προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις) εναντίον καλά εδραιωμένων στρατιωτικών θέσεων της Ουκρανίας. Το κίνητρο του Πούτιν δεν θα είχε αμιγώς στρατιωτικό χαρακτήρα, αλλά μάλλον εκφοβιστικό. Θα μπορούσε να ξεκινήσει με την επιδεικτική κίνηση των πυρηνικών-στρατηγικών δυνάμεων (σε ξηρά, θάλασσα και αέρα), όπως την αποστολή πυρηνικών όπλων στον θύλακα της Ρωσίας στη Βαλτική (το Καλίνινγκραντ). Θα μπορούσε να διατάξει μια «εκδήλωση» ή πιθανώς μια έκρηξη σε ένα ρωσικό πεδίο δοκιμών (στην περιοχή του Αρχαγκέλσκ ή στο Αστραχάν). Για μια πραγματική επίθεση μπορεί να στοχεύσει μια στρατιωτική βάση στην Ουκρανία (ή πιθανώς στην Πολωνία) που σχετίζεται με την προμήθεια όπλων από τη Δύση. Αν και είναι απίθανο, δεν είναι αδιανόητο ο Πούτιν να αποφασίσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα για να αποτρέψει την καθολική ήττα.

Σε αυτό το σενάριο, θα περίμενα να περιορίσει την αρχική του χρήση σε ένα χτύπημα επίδειξης χρησιμοποιώντας ένα τακτικό πυρηνικό όπλο χαμηλής απόδοσης εναντίον ενός ουκρανικού στρατιωτικού στόχου, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει την κλίμακα των απωλειών αμάχων (και να αποθαρρύνει μια απάντηση των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ σε είδος). Μπορεί να ελπίζει ότι απλώς περνώντας το πυρηνικό κατώφλι, θα σόκαρε την Ουκρανία και τους δυτικούς υποστηρικτές της και θα τρομοκρατούσε τόσο τους συμμάχους, που θα υποχωρούσαν αντί να διακινδυνεύσουν περαιτέρω κλιμάκωση.

Εναλλακτικά, αν κλιμάκωνε για περισσότερα, η σειρά θα έμοιαζε ως εξής: Ο Πούτιν θα δημιουργούσε πρώτα μια «πρόκληση» και μετά θα χτυπούσε έναν στόχο υψηλής αξίας, π.χ. περιφερειακά του Κίεβου, με την ελπίδα να κάνει την Ουκρανία να αποδεχτεί «ειρήνη με κάθε κόστος». Ωστόσο, θα επιδίωκε επίσης να αποφύγει την οποιαδήποτε πιθανή διάχυση (όπως την υπερενισχυμένη ακτινοβολία) σε οποιοδήποτε κράτος του ΝΑΤΟ (λογικά πάντα).

3 Ποιοι είναι οι πιθανότεροι τρόποι με τους οποίους θα απαντούσαν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ;

Αν ο Πούτιν χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα αντιμετωπίσουν κυρίως ζοφερές επιλογές. Η εκτόξευση μιας αφοπλιστικής συμβατικής ή πυρηνικής επίθεσης ως απάντηση στη Μόσχα θα κινδύνευε μαζικά αντίποινα (και ίσως το τέλος του κόσμου και του πολιτισμού). Η εμπλοκή σε μια κλιμακούμενη αντιπαράθεση θα είχε προεκτάσεις επειδή για τον Πούτιν διακυβεύονται πολλά περισσότερα, όπως η επιβίωση του καθεστώτος των σιλοβίκι και ίσως ακόμη και η ζωή του (από τη Δύση).

Οι εξαντλητικές κυρώσεις απλώς θα αύξαναν τον κίνδυνο για το καθεστώς του Πούτιν, κάτι που θα τροφοδοτούσε κίνητρα για περαιτέρω πυρηνική κλιμάκωση. Η μόνη σοφή απάντηση στην πυρηνική χρήση του Πούτιν στην Ουκρανία θα ήταν η διαπραγμάτευση κάποιου είδους ψηφίσματος στο οποίο όλα τα μέρη θα μπορούσαν να κηρύξουν τις «νίκες του Ποτέμκιν». Αν αυτός είναι ο επιλεγμένος δρόμος, είναι πολύ πιο λογικό να υποχωρήσει η ρητορική των ΗΠΑ για αλλαγή καθεστώτος ή αποφασιστική νίκη και, αντ’ αυτού, να βρεθεί μια λύση πριν χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα. Αν υποθέσουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, το ΝΑΤΟ και η Ουκρανία θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια, υπάρχουν ορισμένες πιθανότητες. Αν η ρωσική επίθεση προκαλούσε μικρή ζημιά, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε πρώτα να προσπαθήσει να εκδώσει ένα τελεσίγραφο με στόχο την επίτευξη διευθέτησης με τους όρους της Συμμαχίας και της Ουκρανίας. Αλλά αν ο Πούτιν έχει πείσει τον εαυτό του ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή από το να χτυπήσει, θα είναι απίθανο να συναινέσει σε οποιεσδήποτε συμμαχικές προτάσεις για μια τέτοια διευθέτηση.

Ομοίως, μια μη πυρηνική στρατιωτική απάντηση (για παράδειγμα, συμβατικά πλήγματα σε στρατιωτικές βάσεις και υποδομές σε ρωσικό έδαφος που υποστηρίζουν την εισβολή, π.χ. σε Μπελγκορόντ, Ροστόφ, Μπριάνσκ κ.λπ.) πιθανότατα δεν θα ήταν αποφασιστική και θα φαινόταν ανεπαρκής για πολλούς, εκτός από το ότι θα έφερε τους δικούς της κινδύνους κλιμάκωσης. Αυτό αφήνει την επιλογή, για την οποία οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ είναι πλήρως επαρκείς, για ένα χτύπημα προσαρμοσμένο στην κλίμακα και τον χαρακτήρα του ρωσικού. Κάποιοι θα μπορούσαν εύλογα να υποστηρίξουν ότι η συνέχιση της υπεράσπισης της Ουκρανίας απλά δεν αξίζει ώστε να διακινδυνεύσουμε μια πυρηνική κλιμάκωση. Ομως, ενώ είναι εύκολο να αντιληφθούμε τους κινδύνους μιας πυρηνικής αντεπίθεσης, υπάρχουν επίσης σοβαρές συνέπειες από το να μην το κάνουμε: Η απουσία πυρηνικής απάντησης των ΗΠΑ θα αποδυνάμωνε σοβαρά την αξιοπιστία τόσο μεταξύ φίλων όσο και μεταξύ αντιπάλων ολόκληρης της στρατηγικής αποτροπής πυρηνικής επίθεσης μέσω της προοπτικής των αμερικανικών πυρηνικών αντιποίνων. Αυτό, με τη σειρά του, θα έκανε πιο πιθανό έναν μεγαλύτερο πόλεμο. Μακάρι να μη χρειαστεί ποτέ να αντιμετωπίσουμε αυτή την επιλογή.

*Ο υπογράφων έχει επί πολλά χρόνια ασχοληθεί με θέματα πυρηνικών δογμάτων, δοκιμών, πυρηνικού αφοπλισμού, πρώτου πλήγματος, με το ρωσικό πυρηνικό δόγμα, τα κλιμακωτά σχέδια του /ΜC 14/3 ΝΑΤΟ κ.λπ. Επίσης, με τα πυρηνικά προγράμματα της Κίνας, του Πακιστάν, του Ισραήλ, του Ιράν, της Ινδίας και της Βόρειας Κορέας. Εχει δώσει επί χρόνια σειρά διαλέξεων σε νατοϊκές βάσεις (Αβιάνο, Μπούχελ, Βόλκελ Κλάιν Μπρόχελ κ.ά.) και σε στρατηγεία για τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας. Στο παρελθόν έχει ασχοληθεί με τις διάφορες προτάσεις για αποπυρηνικοποιημένες ζώνες.

Ειδήσεις σήμερα