Γράφει ο Δημήτρης Μπουραντάς (Πρύτανης του New York College)

Από αυτά τα δύο παραδείγματα μπορούμε να κατανοήσουμε τα χαρακτηριστικά των ηγετών που οδηγούν τις κοινωνίες σε πρόοδο και ευημερία και αυτά των ηγεμόνων που τους οδηγούν σε οπισθοδρόμηση μέχρι και την καταστροφή, όπως στην περίπτωση του Χίτλερ. Αυτή η γνώση μάς είναι χρήσιμη, αφού ως πολίτες επιλέγουμε όσους μας κυβερνούν.

ΣΥΜΦΩΝΑ με τις σύγχρονες επιστήμες, προκύπτει ότι ένας αρχηγός κράτους ή οργανισμού μπορεί να είναι ή να διαθέτει περισσότερα χαρακτηριστικά του ηγέτη ή του ηγεμόνα, μεταξύ των οποίων θεμελιώδη είναι τα ακόλουθα:

O ΗΓΕΤΗΣ έχει ως σκοπό και νόημα ζωής να υπηρετεί τους ανθρώπους του με την έννοια του κοινού καλού σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ενώ ο ηγεμόνας έχει ως σκοπό το κοινό καλό να υπηρετεί το ατομικό του καλό, δηλαδή τις ανάγκες του για εξουσία και την απόκτηση προνομίων μέσω αυτής. Ο ηγέτης αναδεικνύεται μέσω της συνεισφοράς του στην επίτευξη αποτελεσμάτων για το κοινό καλό, το οποίο υπηρετεί, ακόμα και με αυτοθυσία και τηρώντας τις ανθρώπινες αξίες, ενώ ο ηγεμόνας αναρριχάται στην εξουσία μέσω μακιαβελικών πρακτικών, μηχανισμών μηχανορραφιών, προπαγάνδας, ίντριγκας, διαπλοκής, οικονομικής δύναμης και πολιτικού μάρκετινγκ. Ο ηγέτης αντλεί τη δύναμή του από τους «οπαδούς» του, ενώ ο ηγεμόνας από τα συμφέροντα των λίγων, τους οποίους στηρίζει και τον στηρίζουν. Ο ηγέτης ασκεί θετική και δημιουργική επιρροή στους άλλους, ενώ ο ηγεμόνας ασκεί εξουσία.

Ο ΗΓΕΤΗΣ χαρακτηρίζεται από ακεραιότητα, ταπεινότητα, σύνεση, σοφία, φρόνηση, κουράγιο, θάρρος, ενώ ο ηγεμόνας διακρίνεται από αλαζονεία, πανουργία, επιθετικότητα και θράσος. Είναι αδίστακτος και ανελέητος και κάνει πράξη τη ρήση «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». O ηγέτης εμπνέει, πείθει με ήθος, πάθος και λόγο. Μιλά στο μυαλό, στην ψυχή και την καρδιά των ανθρώπων, ώστε να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για εξαιρετικές επιδόσεις και ένα καλύτερο αύριο, ενώ ο ηγεμόνας διατάσσει, απαιτεί και τιμωρεί για τη διατήρηση της εξουσίας και για τα συμφέροντα, κυρίως, τα δικά του και όσων τον εξυπηρετούν.

ΕΚΤΟΣ ΑΥΤΩΝ, ΟΜΩΣ, ένα άλλο φαινόμενο που μας επιτρέπει να εξηγήσουμε τις αρνητικές αποφάσεις και συμπεριφορές των ηγετών και των ηγεμόνων είναι αυτό που στη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία αποκαλείται εκτροχιασμός (leadership derailment). Συχνά η εξουσία και η επιτυχία των ηγετών και των ηγεμόνων οδηγούν σε ισχυρή αλαζονεία και τους κάνουν να έχουν προβληματικά ή ουτοπικά οράματα και μεγαλοϊδεατισμούς, να αισθάνονται ακαταμάχητοι, να μην ακούν και να μη δέχονται κριτική ή διαφωνία από κανέναν, να χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα περιτριγυρισμένοι από υποτακτικούς (yesmen) συνεργάτες, να υποτιμούν τους κινδύνους και τους περιορισμούς και, έτσι, να οδηγούνται σε καταστροφικές και αυτοκαταστροφικές αποφάσεις και συμπεριφορές.

ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ τα παραπάνω θετικά και αρνητικά μπορούν να γίνουν κατανοητά από παραδείγματα ηγετών και ηγεμόνων του παρελθόντος (π.χ. Γκάντι, Τσόρτσιλ, Μαντέλα, Χίτλερ), αλλά και από την αξιολόγηση που μπορεί να κάνει ο καθένας των θεαματικών σημερινών παραδειγμάτων του Πούτιν και του Ζελένσκι.

ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ, επειδή αρκετοί αναρωτιούνται αν ο ηγέτης γεννιέται ή γίνεται, το συμπέρασμα της σύγχρονης έρευνας είναι ότι ο ηγέτης, κυρίως, γίνεται από τη στιγμή που γεννιέται μέσω των εμπειριών και βιωμάτων, της εκπαίδευσης και, κυρίως, της ανάπτυξης των ηγετικών αρετών και ικανοτήτων μέσω της εξάσκησης. Αλλωστε, ο Αριστοτέλης πρώτος υποστήριξε ότι η αρετή είναι έξις (συνήθεια).