Γράφει ο Γιώργος Μιχαηλίδης*

Οι πρόσφατες αμερικανικές εκλογές διέφεραν από τις προηγούμενες διότι σε αυτές δαπανήθηκαν υπέρογκα ποσά και επιστρατεύθηκε η τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε μία προσπάθεια να προβλεφθεί το αποτέλεσμα. Τι κι αν όμως οι New York Times έδιναν 85% πιθανότητα να κερδίσει η Δημοκρατική υποψήφια τις εκλογές; Τι κι αν το αμερικανικό αλλά και παγκόσμιο κοινό «βομβαρδίστηκε» από δημοσκοπήσεις που έδιναν σαφές προβάδισμα στην Χίλαρι Κλίντον;

Ο Τραμπ μπήκε στο στόχαστρο κάθε πολιτικού σχολιαστή και αναλυτή, έγινε αντικείμενο χλευασμού σε όλες τις αμερικανικές εκπομπές, από τα πρωινάδικα μέχρι την prime time και τα βραδινά talk shows, ενώ σύσσωμη η showbiz τάχθηκε με την Χίλαρι. Ο Ρεπουμπλικανός που στην ουσία δεν είναι και τόσο Ρεπουμπλικανός αφού πολεμήθηκε από το ίδιο του το κόμμα κέρδισε εν τέλει με ευκολία κι ας σπατάλησε 40% λιγότερα χρήματα από την αντίπαλό του για την εκστρατεία του. Κι ας μην είχε ποτέ δυσκολία να… βρει κεφάλαια.

Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν σαρωτικός και προκάλεσε έκπληξη και αμηχανία σε όλο τον πλανήτη. Πώς όμως φτάσαμε σε αυτό το αποτέλεσμα; Η εύκολη απάντηση είναι πως για πρώτη φορά είδαμε τους Αμερικανούς ψηφοφόρους να υποκύπτουν στον λαϊκισμό, στον οποίον ιστορικά πιο επιρρεπείς ήταν οι Ευρωπαίοι. Η άλλη εύκολη απάντηση είναι πως συσπείρωσε την λευκή εργατική τάξη με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και τους έβαλε για πρώτη φορά να ψηφίσουν ως «μειονότητα», δηλαδή σκεπτόμενοι το δικό τους συμφέρον απέναντι στην παγκοσμιοποίηση που τους επηρεάζει αρνητικά. Η απάντηση όμως μοιάζει να είναι κάπως πιο περίπλοκη.

Ναι ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν λαϊκιστής γιατί στην ρητορική του είχε αρκετές «ευκολίες» οι οποίες δεν συνηθίζονταν από τους μέχρι τώρα δημοσιολογούντες πολιτικούς στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού. Ωστόσο ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έκανε κάτι ελαφρώς διαφορετικό από αυτό που λέμε «εύκολο λαϊκισμό». Άγγιξε ιερές αγελάδες δεκαετιών και με αυτήν την ρητορική πέτυχε θα θεωρηθεί αντισυστημικός κάνοντας τους πολίτες να αδιαφορήσουν για την διαφαινόμενη αλήθεια: Ως δισεκατομμυριούχος ήταν επί δεκαετίες μέρος του «συστήματος». Ποιες ήταν όμως αυτές οι ιερές αγελάδες του αμερικανικού πολιτικού συστήματος;

Ο μέσος Αμερικανός έχει ποτιστεί εδώ και δεκαετίες με αντισοσιαλιστικό μίσος. Έτσι ο Βλαντιμίρ Πούτιν φάνταζε με μία γρήγορη ανάγνωση ως ένας επίγονος της Σοβιετικής Ένωσης και κατ επέκταση, εχθρός. Κάπως έτσι τον αντιμετώπιζε και η Χίλαρι Κλίντον στην προεκλογική της εκστρατεία η οποία ήταν γεμάτη από αντιπουτινικά συγκρουσιακά τσιτάτα που εύκολα θα ανύψωναν τον πατριωτισμό του μέσου Αμερικανού. Από την άλλη, ο Μπαράκ Ομπάμα είχε υποσχεθεί να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από την Μέση Ανατολή, οι ΗΠΑ όμως έχουν ακόμα στρατό τους εκεί. Και επειδή οι εποχές έχουν αλλάξει, ήρθε στο προσκήνιο ο Ντόναλντ Τραμπ.

Ο μεγιστάνας από την πρώτη στιγμή δήλωσε πως θα ήθελε συνεργασία με τον Βλαντιμίρ Πούτιν τον οποίο είχε χαρακτηρίσει και χαρισματικό ηγέτη. Παράλληλα αμφισβήτησε πολλάκις τα οφέλη που έχουν οι Αμερικανοί από τον ηγετικό τους ρόλο στο ΝΑΤΟ απέναντι σε μία Ρωσία η οποία ούτως ή άλλως δεν αντιμετωπίστηκε δυναμικά από την ηγεσία Ομπάμα (βλ. αδράνεια στην προσάρτηση της Κριμαία). Στο μυαλό λοιπόν του Αμερικανού πολίτη, μπήκαν ιδέες όπως «από την στιγμή που η Ρωσία δεν είναι κομμουνιστική, αλλά μία καπιταλιστική χώρα, γιατί παραμένει εχθρός; Γιατί να μην δοκιμάσουμε την συνεργασία μαζί της;» Αγελάδα πρώτη, check.

Πολλοί κατηγόρησαν τον Ντόναλντ Τραμπ πως πρεσβεύει τον απομονωτισμό ο οποίος δεν έχει θέση στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και τον ηγετικό τους ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Είναι όμως έτσι; Από την πρώτη μέχρι την τελευταία στιγμή, ο Μπαράκ Ομπάμα ήταν ένας πρόεδρος ο οποίος αποστασιοποιήθηκε από τις πρακτικές των προκατόχων του στις διεθνείς σχέσεις. Κατάλαβε την κόπωση των Αμερικανών οι οποίοι δεν καταλάβαιναν για ποιο λόγο πρέπει να στέλνουν τα παιδιά τους σε κάθε γωνιά του πλανήτη και να σκοτώνονται και, εφάρμοσε το δόγμα «no boots on the ground». Χώρια το ότι έδειχνε να σέβεται τις επιθυμίες των λαών και να μην εμπλέκεται στις εσωτερικές εξελίξεις κυρίαρχων κρατών. Αυτά άλλαξαν όταν ανέλαβε το State Department η φιλοπόλεμη Χίλαρι Κλίντον. Από τότε οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν άμεσα και έμμεσα (χωρίς ωστόσο χερσαία στρατεύματα) στην Συρία, ενώ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον εμφύλιο της Λιβύης ο οποίος οδήγησε στην ολοκληρωτική διάλυση της χώρας. Την ίδια ώρα υποστήριξαν κινήματα σε πολλές χώρες του Αραβικού κόσμου, όπως έκαναν στην Αίγυπτο με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Κοινώς, η δεύτερη τετραετία χάρις στην Χίλαρι ήταν μία τετραετία που θύμιζε τις πρακτικές της ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους. Και τότε εμφανίστηκε ο Ντόναλντ Τραμπ.

Ο 45ος πλέον πρόεδρος των ΗΠΑ στην προεκλογική του εκστρατεία είπε ξεκάθαρα πως δεν έχει καμμία διάθεση να εμπλακεί στις εσωτερικές εξελίξεις άλλων χωρών. Είτε αυτές αφορούν οικονομία είτε πολεμικές επιχειρήσεις. Έχει πει μεταξύ άλλων πως δεν είναι αρνητικός στο να δει την Ρωσία να εμπλέκεται στο θέμα της Συρίας εάν είναι να εξαφανιστεί το Ισλαμικό Κράτος, ενώ μεταξύ άλλων ανέφερε και την Ελλάδα στο θέμα του χρέους λέγοντας πως θα άφηνε την Γερμανία να ασχοληθεί γιατί «είναι μεγάλη δύναμη και ξέρει καλύτερα τι χρειάζεται η Ευρώπη από ότι η Αμερική». Βάζουμε και στο κάδρο τις φιλικές σχέσεις που έχει ο ίδιος με τον πρόεδρο της Αιγύπτου και βλέπουμε μία εικόνα συνεργασίας και επίλυσης των προβλημάτων στην διεθνή σκηνή αντί της μέχρι τώρα εμπλοκής και εν τέλει ανάδυσης νέων κινδύνων. Δεύτερη αγελάδα check.

Την ίδια ώρα όσο κι αν κάποιους τους ξενίζει, η Χίλαρι Κλίντον δεν είχε κανένα μα κανένα απολύτως επιχείρημα απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ. «Μα τι μας λες» θα πουν ορισμένοι από αυτούς που με διαβάζουν αυτήν την στιγμή. Μπορεί και εσύ να είσαι ένας από αυτούς. Ας κάνουμε όμως μία βόλτα στο πάρκο της… πολιτικής ορθότητας. Το επί χρόνια κατεστημένο που λυμαίνεται τον δημόσιο λόγο στις ΗΠΑ στοχοποιούσε και «δολοφονούσε» οποιονδήποτε διαφωνούσε μαζί του. Οποιονδήποτε τολμούσε να αμφισβητήσει την πολιτική των ανοιχτών συνόρων, το affirmative action, το καθεστωτικό μονοπώλιο των μειονοτήτων στην προώθηση προτύπων. Τα ιστορικά media που τάχθηκαν με την Κλίντον δεν κατάλαβαν κάτι ουσιώδες: Πως το να υβρίζονται και να στήνονται στην τοίχο όσοι εκφράζουν διαφορετική άποψη δεν προσφέρει στον δημόσιο διάλογο απολύτως τίποτα. Κάτι παρόμοιο με αυτό που είχε γράψει σε status μου Facebookική μου φίλη «στο 2016 δεν θα κάνουμε διάλογο για τα αυτονόητα». Κι όμως, αν αφήσουμε στην άκρη το τρομακτικό της άρνησης του διαλόγου, -στο 2016 είτε στο 2916 ο διάλογος πρέπει να είναι παρών σε όλα-, ο Ντόναλντ Τραμπ φάνηκε ανοιχτός στον διάλογο φέρνοντας τα πάντα στο τραπέζι. Τρίτη αγελάδα check.

Η συγκεκριμένη λίστα θα μπορούσε να είναι αρκετά μεγάλη και αυτό γιατί το ατού της Χίλαρι Κλίντον πως «είναι σίγουρα καλύτερη από τον Τραμπ» ήταν και το μοναδικό της. Το ότι είναι γυναίκα δεν έπεισε προφανώς γιατί η τάση ήταν αντίστροφη του affirmative action. Δεν προσέφερε καμμία προοπτική αλλαγής, βελτίωσης, προόδου στον μέσο Αμερικανό. Γι αυτό και είδε ψηφοφόρους του Σάντερς σε παραδοσιακά δημοκρατικές πολιτείες να ψηφίζουν Τραμπ. Γι αυτό και είδε μορφωμένους λευκούς (όχι μόνο την εργατική τάξη) να της γυρνάει την πλάτη. Γι αυτό και είδε το 30% των μαύρων ανδρών να ψηφίζουν Τραμπ. Αντιθέτως ο Τραπ έδωσε στον Αμερικανό να καταλάβει πως η αλλαγή που θα φέρει θα είναι αυτή της «προστασίας του κόσμου τους». Ήταν σαν να λέμε ο αντιομπάμα.

Οι αμερικανικές εκλογές του 2016 ελπίζω να γίνουν το «μάθημα» έτσι ώστε να βλέπουν τα πράγματα όπως είναι και όχι όπως οι ίδιοι νομίζουν πως είναι. Και όπως είπε και βετεράνος δημοσιογράφους μεγάλου αμερικανικού ειδησεογραφικού πρακτορείου «αυτά συμβαίνουν όταν προβάλλουμε τις επιθυμίες μας ως πραγματικότητα».

*Ο Γιώργος Μιχαηλίδης  είναι διευθυντής του EleftherosTypos.gr

Ακολούθησέ τον στο Facebook και στο Twitter