Ο 3^ος Λόχος της 11^ης Ελαφράς Ταξιαρχίας των ΗΠΑ φτάνει στο Βιετνάμ ένα χρόνο πριν, το 1967. Οι περισσότεροι στρατιώτες είναι νέοι με μέσο όρο ηλικίας τα 20 έτη, έχουν εκπαιδευτεί στη Χαβάη και θεωρούνται μια ικανή και μάχιμη μονάδα του αμερικανικού στρατού. Ενας από τους αξιωματικούς είναι ο Ουίλιαμ Κάλεϊ, ένας νευρικός και ευέξαπτος υπολοχαγός που δεν διστάζει να κάνει ό,τι χρειαστεί για να εντυπωσιάσει τους ανωτέρους του.

Η επίθεση Τετ

Τον Ιανουάριο του 1968 οι Βιετκόνγκ και ο τακτικός στρατός ξεκινούν μεγάλη επιχείρηση που θα διαρκούσε μήνες, την επίθεση Τετ. Στη διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων, η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών θεωρεί ότι η 48^η Ταξιαρχία των Βιετκόνγκ στεγάζεται σε περιοχή της επαρχίας Κουάνγκ Νγκάι. Ενα χωριό εντοπίζεται εκεί. Ονομάζεται Μι Λάι και οργανώνεται σχέδιο επίθεσης που περιλαμβάνει την 11^η Ταξιαρχία. Ο συνταγματάρχης Χέντερσον προτρέπει τους αξιωματικούς του να «μπουν μέσα δυναμικά, να εντοπίσουν τον εχθρό και να τον καταστρέψουν μια και καλή».

Την προηγούμενη της αμερικανικής επίθεσης, ο λοχαγός Μεντίνα αναφέρει στους άντρες του πως στις 7 το πρωί οι άμαχοι θα έχουν φύγει για την αγορά και πως οι εναπομείναντες θα είναι σίγουρα Βιετκόνγκ ή υποστηρικτές τους. Οι υφιστάμενοί του τον ρωτούν αν πρέπει να σκοτώσουν αμάχους. Οι μαρτυρίες δεν συμφωνούν ως προς την απάντησή του, αλλά φέρεται να ενθαρρύνει την εξόντωση ανταρτών και όλων των υπόπτων. Η συγκεκριμένη μονάδα του Μεντίνα δεν έχει εμπλακεί σε μάχες τους τελευταίους τρεις μήνες, αλλά έχει υποστεί απώλειες από νάρκες, παγίδες και ελεύθερους σκοπευτές. Σημειώνουμε εδώ πως σε μεγάλη μερίδα των στρατιωτών επικρατεί η άποψη πως «οτιδήποτε δεν είναι λευκό ή νεκρό είναι Βιετκόνγκ».

Καμία αντίσταση

Στις 16 Μαρτίου 1968, ο 3^ος Λόχος προσγειώνεται με ελικόπτερα και προσεγγίζει το χωριό, από το οποίο δεν φαίνονται σημάδια αντίστασης. Ξαφνικά, μια διμοιρία ανοίγει πυρ εναντίον θέσης όπου πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχουν Βιετκόνγκ. Σύντομα, όλοι οι στρατιώτες βρίσκονται σε κατάσταση αμόκ. Πυροβολούν παντού, χρησιμοποιούν όπλα, χειροβομβίδες, ακόμη και ξιφολόγχες σκοτώνοντας άμαχους, ζώα και καταστρέφοντας κτίρια. Ο Κάλεϊ συγκεντρώνει ομάδα 80 αμάχων στο κέντρο του χωριού και δίνει διαταγή εκτέλεσής τους. Στη διάρκεια της ημέρας δολοφονούνται τουλάχιστον 400-500 άμαχοι. Στα σώματα κάποιων χαράζονται τα διακριτικά «C Company», δηλαδή Γ’ Λόχος. Ενας στρατιώτης του λόχου αργότερα δηλώνει πως: «Δεν χρειαζόταν να αναζητήσεις κανέναν για να σκοτώσεις, απλά βρίσκονταν εκεί. Τους έκοβα τον λαιμό, τα χέρια, τις γλώσσες, τα μαλλιά. Το έκανα. Πολλοί άλλοι το έκαναν και εγώ απλά ακολούθησα. Απλά έχασα κάθε έννοια διεύθυνσης».

Ελικόπτερο

Οσο συμβαίνουν αυτά, ο Χιου Τόμσον, πιλότος ελικοπτέρου, πετά πάνω από το χωριό παρατηρώντας τη σφαγή. Ο Τόμσον και το πλήρωμά του βλέπουν τον ίδιο τον Μεντίνα να δολοφονεί εν ψυχρώ μια γριά γυναίκα και αποφασίζουν να προσγειωθούν. Το πρώτο πράγμα που αντικρίζουν είναι ένα χαντάκι γεμάτο πτώματα, αλλά και ζωντανούς Βιετναμέζους που πασχίζουν να βγουν έξω. Ο Τόμσον ζητά από έναν λοχία να τους βοηθήσει και η απάντηση που λαμβάνει είναι ότι θα τους «έσωζε από τη μιζέρια τους». Ενώ ο Τόμσον απογειώνεται, ο εν λόγω λοχίας τούς πυροβολεί όλους.

Στη συνέχεια, το πλήρωμα του ελικοπτέρου προσπαθεί να σώσει κάποιους άμαχους που έχουν εγκλωβιστεί μέσα σε ένα όρυγμα. Ο Τόμσον διατάζει το πλήρωμά του να ανοίξει πυρ στους άντρες του Γ’ Λόχου αν επιχειρήσουν να σκοτώσουν τους αμάχους. Επίσης συνομιλεί με τον Κάλεϊ ζητώντας να τους βγάλει από το όρυγμα. Η απάντηση του Κάλεϊ είναι πως «ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι με μια χειροβομβίδα». Ο Τόμσον πάντως καταφέρνει να τους απομακρύνει με το ελικόπτερο, αποφεύγοντας την αιματοχυσία.

Το περιοδικό του στρατού «Αστέρια και Ρίγες» γράφει εκείνες τις μέρες για την επιχείρηση: «Οι άντρες του πεζικού σκότωσαν 128 κομμουνιστές στο Μι Λάι σε μάχη που διήρκησε μία ημέρα». Η αρχική έρευνα που διεξάγεται από τον Χέντερσον, καταλήγει στο συμπέρασμα πως 22 άμαχοι δολοφονούνται χωρίς να υπάρχει πρόθεση. Εξι μήνες αργότερα, ο στρατιώτης της 11^ης Ταξιαρχίας Τομ Γκλεν γράφει επιστολή προς τον ανώτατο διοικητή των αμερικανικών δυνάμεων στο Βιετνάμ, αναφέροντας τις ακρότητες που διέπραξαν οι πεζικάριοι εις βάρος του άμαχου πληθυσμού. Τις κατηγορίες αυτές καθώς και άλλων στρατιωτών ερευνά ο μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κόλιν Πάουελ, τότε ταγματάρχης. Ο Πάουελ δεν βρίσκει τίποτα το αξιόμεμπτο στις υποθέσεις, αναφέροντας ότι «σε πλήρη αντίθεση με αυτές τις περιγραφές βρίσκεται το γεγονός ότι οι σχέσεις του στρατιωτικού προσωπικού με τον γηγενή πληθυσμό του Βιετνάμ είναι άριστες».

Μόνο ένας τιμωρείται

Η σφαγή του Μι Λάι θα περνούσε στο αρχείο αν ο στρατιώτης του μοιραίου Γ’ Λόχου Ρον Ρίντεναουερ δεν αποφάσιζε να γράψει επιστολές στον πρόεδρο Νίξον, στο Πεντάγωνο και σε μέλη του Κογκρέσου. Από τους παραλήπτες της επιστολής, μόνο ένας πολιτικός των Δημοκρατών, ο Μόρις Ούνταλ ενδιαφέρεται να κινηθεί για τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών είναι οι αποκαλύψεις του δημοσιογράφου Σέιμουρ Χερς, που οδηγούν στη δίκη του Κάλεϊ και άλλων στρατιωτικών, ενώ σύντομα διαρρέουν φωτογραφίες και εξιστορήσεις μαρτύρων σχετικά με το μακελειό. Υπό το βάρος των στοιχείων, ο αμερικανικός στρατός αλλάζει πορεία αναζητώντας την τιμωρία κάποιων, έστω ως αποδιοπομπαίων τράγων. Εκθεση του στρατηγού Πιρς το 1970 σχετικά με το Μι Λάι είναι ενδεικτική της στροφής αυτής: «Σκότωσαν τουλάχιστον 175-200 Βιετναμέζους άντρες, γυναίκες και παιδιά. Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι από αυτούς, μόνο 3 ή 4 ήταν Βιετκόνγκ και υπήρχε και αριθμός άοπλων υποστηρικτών τους».

Τελικά, παρότι ανακρίνονται πάνω από 80 στρατιώτες και απαγγέλλονται κατηγορίες σε 25 εξ αυτών, μόνο ένας τιμωρείται. Ο Κάλεϊ δηλώνει στη δίκη του πως «ένιωθα τότε και ακόμα νιώθω πως έπραξα όπως με διέταξαν, εκτέλεσα τις διαταγές μου και δεν νομίζω ότι έκανα κάτι λάθος». Το 1971 λήγει η δικαστική διαδικασία με την ισόβια καταδίκη του Κάλεϊ, όμως στη συνέχεια ο Νίξον αλλάζει την ποινή του με αποτέλεσμα να παραμείνει στη φυλακή μόλις τέσσερις μήνες. Αξίζει να σημειώσουμε επίσης πως ύστερα από 30 χρόνια ο Τόμσον και το πλήρωμά του τιμήθηκαν με το Παράσημο του Στρατιώτη, τη μεγαλύτερη τιμή για πράξη που έγινε εκτός μάχης. Η δήλωση που κάνει, το 1969, η μητέρα του στρατιώτη του Γ’ Λόχου Πολ Μίντλο νομίζουμε ότι τα λέει όλα: «Τους έστειλα ένα καλό παιδί και εκείνοι τον έκαναν δολοφόνο».