Γράφει η Λία Ρογγανάκη*

Ας αναλογιστούμε ένα παιδί που πάσχει από μια σπάνια μορφή καρκίνου και είναι ετοιμοθάνατο. Υπάρχει ένα φάρμακο που μπορεί να του σώσει τη ζωή. Το έχει ανακαλύψει ένας φαρμακοποιός ο οποίος το χρεώνει δέκα φορές περισσότερο από όσο του κοστίζει.

Ο πατέρας του παιδιού δεν είχε τα λεφτά, έτρεξε σε όλους τους γνωστούς του για να δανειστεί χρήματα, αλλά κατάφερε συγκεντρώσει μόνο τα μισά από όσα του χρειάζονται. Αποφάσισε να πάει στο φαρμακοποιό να του εξηγήσει την κατάσταση ότι το παιδί του πεθαίνει και να τον παρακαλέσει να του πουλήσει το φάρμακο φθηνότερα ή έστω να τον αφήσει να του εξοφλήσει τα χρήματα αργότερα. Ο φαρμακοποιός του απάντησε πως αυτός ανακάλυψε το φάρμακο και σκοπευε να γίνει πλούσιος από αυτό. Πάνω στην απελπισία του, το επόμενο βράδυ ο πατέρας διέρρηξε το φαρμακείο και έκλεψε το φάρμακο για να σώσει το παιδί του.

Οι νόμοι και η ηθική δεν είναι αυτονόητο ότι ταυτίζονται. Υπάρχουν νόμιμες πράξεις που είναι ανήθικες καθώς και ηθικές πράξεις που είναι παράνομες. . Είναι φυσικά και εκείνες οι περιπτώσεις που οι νόμοι με την ηθική συγκρούονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε τελικά η νομιμότητα να μην τέμνεται πουθενά με αυτόν τον κώδικα αξιών που καθορίζει τη συμπεριφορά των μελών της.

Παρά τις θεωρίες και τις γνώσεις μας περί ηθικής, αρχής γενομένης από την αρχαία Ελλάδα, εδώ στην εποχή της κρίσης και της πρώτης φοράς αριστεράς, οι ηθικές αντιστάσεις μας «λυγίζουν σαν λυγαριά». Ανεχτήκαμε να μας βαφτίσουν επιχειρηματική επιδεξιότητα την κουτοπονηριά, πολιτική ικανότητα την διαβολή των ανταγωνιστών και την διαστρέβλωση των πληροφοριών (στο χωριό μου το λένε κουτσομπολιό). Δημιουργήσαμε σχέσεις που στηρίζονται σε ψέματα και μισές αλήθειες και στον βωμό του συμφέροντος κάποιοι με τη γλώσσα και όχι με τα έργα, κατορθώνουν να μας πείσουν πως το ανήθικο είναι και ηθικό.

Στην ηλεκτρονική εποχή εντυπωσιαζόμαστε με το «φαίνεσθαι» χωρίς να αναζητούμε την ουσία. Έτσι εμφανίζονται περιστατικά αρρωστημένης φιλοδοξίας και αυτοπροβολής που οδηγούν όλο και πιο συχνά στο δίλημμα μεταξύ ηθικής και συμφέροντος.

Καταντήσαμε οι απόγονοι του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη να ζούμε σε ένα σύστημα ρουσφετιών που αγνοεί τους νόμους της αγοράς. Οι φιλικά προσκείμενοι με αμφίβολα προσόντα, διορίζονται, ενώ οι ικανότεροι απαξιώνονται.

Οι πολίτες στο όνομα της «πολιτικής διευκόλυνσης» αδιαφορούν αν θα στηρίξουν τον πολιτικό του οποίου το όνομα έχει εμπλακεί σε μη ηθικές πράξεις. Και κάπως έτσι το ανήθικο γίνεται αποδεκτό και η νομιμότητα η καταλληλότερη να το δικαιολογήσει.

Η αποδέσμευση της πολιτικής από την ηθική έχει συντελεστεί εδώ και καιρό. Πολιτικοί που κινούνται στο όριο της νομιμότητας, έχοντας υπερβεί κάθε ηθικό φραγμό. Και δεν διστάζουν να λάβουν επίδομα ενοικίου, την ώρα που κόβουν το ΕΚΑΣ από χαμηλοσυνταξιούχους.

Πολιτικοί νομοταγείς που προσαρμόζουν τις δραστηριότητές τους στα νόμιμα μεν πλαίσια, σε πλήρη δυσαρμονία όμως με το περί δικαίου αίσθημα. Και από την άλλη, πολίτες που ανέχονται φωτογραφικές προκηρύξεις και διαγωνισμούς με σημαία τους την πολιτική απαξίωση, πολίτες που βιώνουν κατασχέσεις μισθών, συντάξεων και πρώτης κατοικίας για χρέη άνω των 500 ευρώ επειδή «ήταν δίκαιο και έγινε πράξη», έτοιμοι να λαδώσουν και να λαδωθούν στα πλαίσια της νομιμότητας. Έτσι, με τρόπο επίπονο, διδαχτήκαμε πως πολιτική χωρίς ηθική απλά μετατρέπεται σε τέχνη εξαπάτησης του λαού.

Η ηθική δεν εξαρτάται από τις συνέπειες μιας πράξης, αλλά από την πρόθεση που την υποκίνησε. Το ζητούμενο και συνάμα ιδανικό είναι να είμαστε νόμιμοι και ηθικοί.

Καιρός, λοιπόν, να σταματήσουμε να δικαιολογούμαστε και να βολευόμαστε. Γιατί στη δική μας γενιά πέφτει ο κλήρος να υπερασπιστούμε την ηθική, ακόμα και αν μας κοστίσει σε προσωπικό επίπεδο. Η δική μας γενιά πρέπει να βρει το σθένος να υποστηρίξει τις αρχές με τις οποίες γαλουχήθηκε. Με το βάρος της επιλογής και της προσωπικής ευθύνης για τους πολιτικούς που μας εκπροσωπούν.
Δεν έχουν, άλλωστε, κανένα λόγο να συμπεριφερθούν διαφορετικά από ότι εμείς, εφόσον ισχύει η σοφή ρήση της Γαλάτεια Καζαντζάκη: «εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω».

*Η Λία Ρογγανάκη είναι Γενικός-Οικογενειακός Ιατρός, Υπεύθυνη Οργάνωσης ΝΟΔΕ Καρδίτσας

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]