Γράφει ο Βασίλειος Βίγλας,
Παθολόγος Λοιμωξιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Τα τελευταία εκατό χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης παγκοσμίως διπλασιάστηκε  από τα 40 στα 80 έτη, ενώ στις δυτικές χώρες και στην Ιαπωνία αγγίζει τα 85 έτη. Πολλοί παράγοντες  συντέλεσαν σε αυτό. Όμως οι δύο σπουδαιότεροι παράγοντες με βάση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι η πρόσβαση όλο και περισσότερων ανθρώπων σε καθαρό πόσιμο νερό και η ανάπτυξη και διάδοση των εμβολίων.

Ανοσία της κοινότητας με εμβολιασμένο το 70% του πληθυσμού

Στόχος των εμβολιασμών είναι η προφύλαξη του ατόμου από τον λοιμώδη παράγοντα και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του. Ταυτόχρονα όμως τα εμβόλια δημιουργούν το λεγόμενο τείχος ανοσίας μέσα στην κοινότητα με αποτέλεσμα τη συνολική μείωση των θανάτων, των νοσηλειών, της χρήσης αντιβιοτικών και της ανάπτυξης πολυανθεκτικών στελεχών, της απώλειας εργατοωρών και της πίεσης που ασκείται στα συστήματα υγείας. Για να επιτευχθεί το τείχος ανοσίας σε έναν πληθυσμό πρέπει να εμβολιαστεί το 70%  των ατόμων του πληθυσμού.

Τα εμβόλια είναι από τα πιο δοκιμασμένα «φάρμακα».

Βασίζονται σε κλινικές μελέτες που περιλαμβάνουν χιλιάδες άτομα, ενώ οργανισμοί σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο τα αξιολογούν συνεχώς για την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Έχουν δε το χαρακτηριστικό της πολύ χαμηλής τιμής σε σχέση με το όφελος που παρέχουν μακροπρόθεσμα συγκριτικά με άλλες παρεμβάσεις στον τομές της δημόσιας υγείας (π.χ. αντικαπνιστική εκστρατεία, χλωρίωση νερού, διαφήμιση για ζώνες ασφαλείας).

Αντιεμβολιαστικό κίνημα

Παρά τα τεράστια οφέλη τους για τον άνθρωπο τα εμβόλια έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δυναμικό αντιεμβολιαστικό κίνημα. Έτσι, ενώ έχουν καταρριφθεί επιστημονικά απόψεις που ενοχοποιούσαν τα εμβόλια (το MMR δε συνδέεται με αυτισμό, τα εμβόλια δεν περιέχουν υδράργυρο ή αλουμίνιο σε τοξικές δόσεις, το εμβόλιο για τον HPV δεν αυξάνει την πιθανότητα αυτοανοσίας, τα εμβόλια δεν εξασθενούν ούτε υπερδιεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα) οι τελευταίες συνεχίζουν να γίνονται πιστευτές από ένα τμήμα του πληθυσμού. Η επιδημία από τον SARS-CoV-2 ήρθε να αναζωπυρώσει τις συζητήσεις αυτές.

Εμβόλιο COVID-19. Ταχύτητα, απλότητα, χαμηλό κόστος, αποτελεσματικότητα

Ο νέος κορωνοϊός χρησιμοποιεί μια πρωτεΐνη του περιβλήματός του, μια ακίδα, για να ενωθεί με συγκεκριμένο υποδοχέα στα ανθρώπινα κύτταρα και να εισέλθει στον οργανισμό. Η ακίδα αυτή από την αρχή ήταν στόχος των επιστημόνων ώστε να φτιάξουν το εμβόλιο για τον ιό. Η διαφορά με τα προηγούμενα εμβόλια είναι ότι με τα εμβόλια για τον SARS-CoV-2 δεν εισέρχεται στον οργανισμό η ακίδα ώστε να παραχθούν τα αντισώματα, αλλά το γενετικό υλικό του ιού (RNA ή DNA) που είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία της ακίδας. Αυτή η καινούρια τεχνική έχει δημιουργήσει ερωτήματα.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η τεχνική δεν είναι καινούρια. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα εμβόλια ετοιμάζονται με βάση αυτή την τεχνική (Ebola, CMV) ενώ σε αυτήν βασίζονται και μελέτες στον τομέα της ογκολογίας. Υπάρχει λοιπόν μια εμπειρία 20 και πλέον ετών.

Το μεγάλο της πλεονέκτημα είναι η ταχύτητα, η απλότητα και το χαμηλό κόστος, κάτι που εξηγεί και την ταχύτητα ανάπτυξης των νέων εμβολίων για τον SARS-CoV-2, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη χρηματοδότηση για αυτό το σκοπό. Τα εμβόλια φτιάχτηκαν γρήγορα αλλά όχι βιαστικά και σίγουρα όχι σε βάρος της ασφάλειας.

Τα εμβόλια για τον COVID-19 είναι ασφαλή

Στην πραγματικότητα είναι ασφαλέστερα από τα φάρμακα. Εμφανίζουν τις παρενέργειες όλων των εμβολίων (άλγος στο σημείο εισόδου, κακουχία, δεκατική πυρετική κίνηση, μυαλγίες, κεφαλαλγία) σε μικρό ποσοστό και μεγαλύτερη πιθανότητα αλλεργικής αντίδρασης από τα άλλα εμβόλια, κάτι που αντιμετωπίζεται με το να γίνονται με ιατρική επίβλεψη. Σαφώς χρειάζεται επαγρύπνηση για πιθανές παρενέργειες που ίσως εμφανιστούν στο μέλλον, αλλά τα έως τώρα δεδομένα υποδεικνύουν άριστο βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο προφίλ ασφαλείας.

Το mRNA του ιού δεν εισέρχεται στον πυρήνα του ανθρώπινου κυττάρου, άρα δεν επηρεάζεται το γενετικό υλικό του εμβολιασθέντος ατόμου, ενώ καταστρέφεται λίγες ώρες μετά την είσοδό του στο ανθρώπινο σώμα. Τα  “οχήματα” που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά του γενετικού υλικού του ιού (λιπίδια ή αδενοιός) δε δημιουργούν καμία παρενέργεια.