Ηταν το 1848, όταν η βασίλισσα Αμαλία αγόρασε ένα κτήμα βόρεια της Αθήνας, στο σημερινό Iλιον. Eξι χρόνια μετά, γίνονται τα εγκαίνια της βασιλικής έπαυλης και σήμερα, 170 χρόνια μετά, ο Πύργος Βασιλίσσης διαγράφει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του. Ανοίγει τις πόρτες του και ξεναγεί πλήθος κόσμου στην ιστορία του, προσφέροντας πλούσια δέσμη εμπειριών και γνώσεων από τα χρόνια της βασίλισσας Αμαλίας μέχρι σήμερα.

Πρόκειται για ένα μνημείο αποκαταστημένο και επισκέψιμο, μια ψηφίδα της ιστορίας μας που λειτουργεί σήμερα ως μάρτυρας εκείνων των εποχών, αλλά και ως πόλος αναψυχής.

Γοτθικού ρυθμού

Η συγκυρία της έκδοσης του βιβλίου «Πύργος Βασιλίσσης» από τις εκδόσεις Καπόν φαίνεται κάτι παραπάνω από ενδιαφέρουσα… Ο Πύργος Βασιλίσσης, γοτθικού ρυθμού κατ’ απομίμηση του πύργου Ηochenschwangau στη Βαυαρία στον οποίο έζησε τα παιδικά του χρόνια ο Oθων, είναι το αντικείμενο μελέτης του Βασίλη Κουτσαβλή, τον οποίο πολλοί τον γνωρίζουμε ως πρόεδρο του δραστήριου Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου, ωστόσο, παράλληλα, τα τελευταία χρόνια τον συναντάμε να ξεναγεί τους χιλιάδες επισκέπτες στη βασιλική έπαυλη στο Ιλιον διοργανώνοντας πλήθος δράσεων. Η έρευνα του κ. Κουτσαβλή έγινε ένα θαυμάσιο βιβλίο, όπου φωτίζονται άγνωστες πτυχές της ιστορίας «ανασυστήνοντας ένα αόρατο νήμα που ίσως ενώσει πολιτισμικά τα δύο τοπόσημα», το πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου και τον Πύργο Βασιλίσσης στο Iλιον.

Μόλις τριάντα λεπτά από το κέντρο της Αθήνας, ο πύργος που επέλεξε να χτίσει η βασίλισσα Αμαλία το 1851 «ανοίγει» παράθυρο στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και διατρέχει τα χρόνια μετά τη δολοφονία του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Καποδίστρια, μέχρι το 1862 με την έξωση του βασιλικού ζεύγους Οθωνα και Αμαλίας από τη χώρα. Το 1834 ο νεαρός βασιλιάς Οθων φτάνει στην Αθήνα. Η υποδοχή του πραγματοποιείται σε πανηγυρικό κλίμα μπροστά στον ναό του Ηφαίστου στην Αρχαία Αγορά.

Οπως περιγράφει στο βιβλίο του ο συγγραφέας, ο Οθων διαμένει σε ένα μονώροφο σπίτι που του παραχωρούν, στην οδό Αδριανού, στην Πλάκα. «Σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής, ο πληθυσμός της Αθήνας δεν φαίνεται να ξεπερνά τα 4.000 άτομα» σημειώνει στη μελέτη του ο κ. Κουτσαβλής και αναφέρεται στο σχέδιο ανασυγκρότησης της πόλης: «Βαυαροί και Γάλλοι αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι κατέκλυσαν την πρωτεύουσα και ξεκινά ο σχεδιασμός της πόλης». Μπορεί κανείς να δει αυτή την εξέλιξη της Αθήνας μέσα από εξαιρετικούς χάρτες και μακέτες που φιλοξενούνται σήμερα στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, στην πλατεία Κλαυθμώνος. Οι περιγραφές του συγγραφέα μάς συστήνουν στις επόμενες σελίδες τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Οθωνα και του πατέρα του, Λουδοβίκου, για την ανέγερση των ανακτόρων της Αθήνας.

Γάμος

Με ρέουσα αφήγηση και ιστορικά τεκμήρια το βιβλίο μάς ταξιδεύει στον γάμο του Οθωνα με τη δούκισσα Μαρία Φρειδερίκη Αμαλία του Ολδεμβούργου, ενώ στις επόμενες σελίδες αναφέρονται οι τρεις περιοχές που προτάθηκαν για τη βασιλική κατοικία: η πλατεία Οθωνος (νυν πλατεία Ομονοίας), ο χώρος του Κεραμεικού, στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Ιεράς Οδού κι ο Λόφος της Αναλαμπής, στη θέση που σήμερα στέκει η Βουλή, περιοχή που τελικά επελέγη. Μετά τη μετεγκατάσταση του βασιλικού ζεύγους στα νέα ανάκτορα επί της πλατείας Συντάγματος, η Αμαλία προχωρά στη δημιουργία του παρακείμενου, ιδιωτικού βασιλικού της κήπου. «Κατ’ εντολήν της βασίλισσας, ο κήπος των 155 στρεμμάτων θα ήταν επιστημονικός και βοτανικός». Η σύνθεση της προσωπικής δράσης της Αμαλίας στη διαμόρφωση του σημερινού Εθνικού Κήπου συμπλέκεται με ιστορικά γεγονότα.

«Επτάλοφος»

Πριν ολοκληρωθεί ο Βασιλικός Κήπος στην Αθήνα, η Αμαλία αγοράζει μεγάλη έκταση γης βόρεια της πόλης, στο σημερινό Ιλιον. Η ίδια έδωσε στο κτήμα της την επωνυμία «Επτάλοφος». Η αγορά γης στην Αττική εκτοξεύεται μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα το 1834. Το κτήμα που αγόρασε η βασίλισσα Αμαλία στο Ιλιον ήταν αρχικά τουρκικό τσιφλίκι, που σταδιακά μεταβιβάστηκε σε Ελληνες ιδιοκτήτες. «Το ίδιο παρατηρούμε και στην περιοχή του Τατοΐου, όπου μετά την απελευθέρωση τα εκεί οθωμανικά τσιφλίκια περνούν στις οικογένειες Σούτζου-Κατακουζηνού» σχολιάζει ο κ. Κουτσαβλής. Το 1848 το κτήμα αγοράζεται από τον Δημήτριο Κοντάκη. Η βασίλισσα, με διαδοχικές αγορές γειτονικών γαιών, θα δημιουργήσει μέχρι το 1861 ένα κτήμα συνολικής εκτάσεως 2.500 στρεμμάτων και θα αναθέσει τη διαμόρφωσή του στους δύο ανακτορικούς κηπουρούς, Σμιτ και Μπαρώ.

«Στόχος της ήταν η δημιουργία ενός πρότυπου κέντρου γεωργίας και κτηνοτροφίας, θα λέγαμε κατά τα πρότυπα της λειτουργίας των γεωπονικών πανεπιστημίων. Στο αγρόκτημα φυτεύτηκαν χιλιάδες οπωροφόρα δέντρα, 3.700 μουριές, πολλές φιστικιές, 180 περίπου στρέμματα με αμπέλια, εκατοντάδες ελιές και σπάνια φυτά από το εξωτερικό» περιγράφει ο συγγραφέας. Τα δύο κτίρια, ο πύργος και το κάστρο Hochenschwangau, παρά τη σημαντική τους διαφορά σε μέγεθος, έχουν πολλά κοινά στοιχεία. Οι ομοιότητές τους είναι τόσο στις εξωτερικές όψεις, πολυγωνικοί πύργοι, επάλξεις, τοξωτά παράθυρα, πύλη εισόδου, όσο και στο εσωτερικό τους, στα δωμάτια, στα έπιπλα και τη γενικότερη διακόσμηση. Ο αρχιτέκτονας του ελληνικού κτιρίου πιθανολογείται ότι είναι ο Φρανσουά Λουί Φλοριμόν Μπουλανζέ (François Louis Florimond Boulanger, 1807-1875), μιας και ο ίδιος επιμελήθηκε την εσωτερική διακόσμηση του κτιρίου.

Ο Μπουλανζέ

Είναι αξιοσημείωτο πως κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο Βασίλης Κουτσαβλής, που έχει μελετήσει σε βάθος τη λειτουργία πολλών κτημάτων, κάστρων και παλατιών στην Ευρώπη, ανακάλυψε το πιο συναρπαστικό μοναδικό τεκμήριο για την ιστορία του Πύργου Βασιλίσσης. Πρόκειται για σειρά σχεδίων του Γάλλου Φρανσουά Λουί Φλοριμόν Μπουλανζέ για τον Πύργο Βασιλίσσης. Τα έξι σχέδια που παρουσιάζονται αποκλειστικά στο βιβλίο είναι από τον δεύτερο όροφο του πύργου και τη μεγάλη αίθουσα των θυρεών με το παρακείμενο δωμάτιο της βασίλισσας Αμαλίας και το χολ. O Μπουλανζέ το 1845 ταξιδεύει στην Ελλάδα, απεσταλμένος του γαλλικού υπουργείου Εσωτερικών, για να μελετήσει τις ελληνικές αρχαιότητες. «Το 1848 η βασίλισσα Αμαλία αγοράζει το κτήμα στο Ιλιον και προφανώς του αναθέτει την κατασκευή του πύργου της και την εσωτερική του διακόσμηση» σημειώνεται στο βιβλίο και όπως εξηγείται, όλα αυτά ενισχύουν την άποψη πως μέσα από τον κατάλογο των σχεδίων του, που φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λιλ, καθώς και από τη χρονολογία πάνω στα σχέδια, αυτά ολοκληρώθηκαν το 1853, έναν χρόνο πριν από τα εγκαίνια του πύργου. Στα περισσότερα, ο Μπουλανζέ αναφέρεται στον πύργο με τον όρο Castel Royal près d’ Athènes.

Μοναδικής ομορφιάς διάκοσμος

Περνώντας το κατώφλι των πυλών και τη μεγάλη αλέα με τις ελιές η επιβλητικότητα του πύργου εντυπωσιάζει. Διαθέτει τέσσερα επίπεδα: το υπόγειο, το ισόγειο, τον όροφο και την ταράτσα. Το ισόγειο καταλαμβάνει μία αίθουσα υποδοχής με υπέροχη οροφογραφία, ενώ ζωγραφικά έργα και λιθογραφίες από τη ζωή του Οθωνα και της Αμαλίας κοσμούν τους τοίχους. «Ο πύργος δεν διέθετε τουαλέτα ή κουζίνες» καθώς η Αμαλία δεν συνήθιζε να κοιμάται στον πύργο, λειτουργούσαν ωστόσο τα σπίτια του προσωπικού κατά τη διάρκεια της ημέρας που διέμενε καθώς αργά το απόγευμα επέστρεφε στην Αθήνα.

Μέσω ενός χολ γοτθικής διακόσμησης εισέρχεται κανείς στην εντυπωσιακή αίθουσα των θυρεών, που καταλαμβάνει σχεδόν όλο τον πρώτο όροφο, με τους θυρεούς της Ελλάδας, της Βαυαρίας και του Ολτενμπουργκ. Σε μέρος του υπογείου βρίσκεται και η κάβα του πύργου. Υπήρξε πρότυπο κτήμα όχι μόνο στα χρόνια της Αμαλίας αλλά και μετά τη δημιουργία της πρώτης εταιρίας, «Αγροτική Εταιρία Πύργος Βασιλίσσης A.E.», το 1931. Η παραγωγή εκλεκτών κρασιών στο κτήμα είναι παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα!

Κλείνοντας το βιβλίο ο αναγνώστης διαθέτει ένα άριστα τεκμηριωμένο ανάγνωσμα που διαβάζεται απνευστί, σαν μυθιστόρημα. Και αυτή του η γραφή με την ενδελεχή έρευνα του Βασίλη Κουτσαβλή είναι το μεγάλο του πλεονέκτημα γιατί αναβιώνει όσα συναντάει ο επισκέπτης στις ξεναγήσεις που διοργανώνονται. «Η επίσκεψη στον Πύργο Βασιλίσσης είναι μοναδική εμπειρία» περιγράφει χωρίς περιστροφές ο Βασίλης Κουτσαβλής, καθώς «αξιοποιούνται όλες οι προοπτικές του αγροτουρισμού και προσφέρονται στο κοινό ένα πλούσιο ταξίδι γνώσης και αναβίωσης εμπειριών, μέσα από την αυθεντική διακόσμηση στο εσωτερικό και τους κήπους, τον βιολογικό αμπελώνα, τους στάβλους με τα άλογα, καθώς και το οινοποιείο, που αποτελούν ταυτόχρονα πολύτιμο υλικό για τη λειτουργία του πύργου που σήμερα ανήκει στη Γεωργοκτηνοτροφική Εμπορική Κτηματική Εταιρία Ιλίου Α.Ε.».

Info

«ΠΥΡΓΟΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ. ΤΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ»

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΥΤΣΑΒΛΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΚΑΠΟΝ

Ειδήσεις σήμερα

Άγιοι Ανάργυροι: Η ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ. με ερωτηματικά και… πρωτόκολλα – Σοκάρει η δολοφονία της 28χρονης, οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες [βίντεο]

Βόλος: Διακινητής κοκαΐνης έκρυβε στο σπίτι του ουσίες αξίας 30.000 ευρώ – Συνελήφθη ο 28χρονος

Κρήτη: : «Ταχυδακτυλουργός-Κλέφτης» στην κάμερα – Oι στιγμές που τίποτα δεν γίνεται τυχαία