Με αυτές τις δύο εκθέσεις ο Γιώργος Ξένος ζει μια συγκινητική νοητή επιστροφή στα παιδικά και νεανικά του χρόνια, όταν περνούσε τα καλοκαίρια του στην πολυαγαπημένη του Αίγινα, τον τόπο καταγωγής της μητέρας του και μάλιστα με δύο θέματα που τον απασχολούσαν πάντα και είχε δώσει λύσεις πριν καν μπει στην εφηβεία.
Τα θέματα αυτά εκφράζονται μέσα από τις δύο μεγάλες θεματικές εκθέσεις του, που εγκαινίασε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κολώνας, με τίτλο «Πορευόμενοι στην Ιερότητα» και στο ιστορικό Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο – πρώην Φυλακές Αίγινας, με τίτλο «Η Ελευθερία του Εγκλεισμού». Με την έκθεση ανοίγει και πάλι αυτός ο πολυσήμαντος χώρος, που ίδρυσε ο Καποδίστριας το 1828 και μετά το κλείσιμο των φυλακών το 1985 παρέμενε βουβός.
Ο ίδιος είναι καθημερινά παρών και στις δύο εκθέσεις του, από τότε που εγκαινιάσθηκαν: «Κάθε βράδυ στις 9:00 παίρνω διανυκτέρευση από τον διευθυντή των φυλακών, εικονικής πραγματικότητας και επιστρέφω και πάλι στις 11:00 το πρωί», μας λέει χαριτολογώντας. Περπατάει ανάμεσα στα έργα του και ανασαίνει. Είναι τα παιδιά του, δεν τα αφήνει στη μοίρα τους. Οι εμβληματικές ανθρώπινες μορφές του, από σίδηρο, διάσπαρτες στο προαύλιο των φυλακών είναι οι σύγχρονοι έγκλειστοι. Ανάμεσα σε κάποιους τοποθετεί ένα κιγκλίδωμα φυλακών, ώστε να μας κάνει να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο έγκλειστος και ποιος ο ελεύθερος. Οι δύο έννοιες μπερδεύονται και ταυτίζονται. Στο επισκεπτήριο των φυλακών εκεί όπου γράφει «ομιλείτε χαμηλοφώνως», έχει τοποθετήσει και άλλες φιγούρες τόσο πίσω από τα κάγκελα όσο και μπροστά, δημιουργώντας ένα σύγχρονο επισκεπτήριο.
Στον ανακαινισμένο εσωτερικό χώρο άλλα δυνατά έργα του. Οι Φωνασκούντες, τα Υψωμένα Χέρια, τα αγωνιώδη βλέμματα, τα Μάτια – μάρτυρες, βαριά φορτισμένα, προβληματίζουν με τα μηνύματά τους και μας παρασύρουν σε στοχαστική περισυλλογή.
Καθώς είναι παρών στις εκθέσεις του ο Γιώργος Ξένος έχει την ευκαιρία να μιλήσει με όσους τις επισκέπτονται, να ανταλλάξει πληροφορίες να απαντήσει στις πιθανές απορίες για τη δουλειά του. Περί τις 3.500 χιλιάδες άνθρωποι έχουν περάσει από τις πρώην φυλακές και άλλοι τόσοι από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κολώνας.
Τα μηνύματα στο βιβλίο επισκεπτών των πρώην φυλακών είναι συνταρακτικά, διθυραμβικά, συγκινητικά. Πολλά από αυτά στέκονται στον τίτλο «Η ελευθερία του εγκλεισμού», λέγοντας πόσο εμπνευσμένος είναι και προσπαθούν να τον αναλύσουν. «Τα σχόλια του κοινού σου δημιουργούν ευθύνη, αλλά και σε ανδρώνουν περισσότερο», μας λέει ο Γιώργος Ξένος.
Ανοίγει ένα παλιό μπαούλο που υπάρχει στην έκθεση με ενθυμήματα φυλακισμένων: σημειώματα, μαχαιράκια, σουγιάδες, ένα τάβλι, τράπουλες, ζάρια, ένα καράβι φτιαγμένο με σπίρτα, κ.ά. Τα είχε ο ίδιος περισυλλέξει τότε που έκλεισαν οι φυλακές. Γιατί το έκανε αυτό;
«Δεν ξέρω κι εγώ γιατί ακριβώς το έκανα, αλλά ήθελα να το κάνω. Είναι σαν να έπαιρνες την ψυχή των πραγμάτων. Αυτά τα ενθύμια είναι σαν φυλαχτά. Τα κράτησα τόσα χρόνια γιατί πιστεύω ότι έρχεται η κατάλληλη στιγμή για όλα. Δεν είναι τυχαίο που σήμερα είναι εδώ, παρ’ όλο που έχουν περάσει σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Για μένα είναι σαν να ήταν χθες. Οι διαμαρτυρίες των φυλακισμένων τότε που ήμουν νέο παιδί και περνούσα απέξω και τις άκουγα, τις ημέρες που στήναμε την έκθεση, ηχούσαν και πάλι στα αφτιά μου.»
ΚΠΙΣΝ: Την Κυριακή μεταμορφώνεται σε Χριστουγεννιάτικο προορισμό - Μία γιορτή με συναυλίες, δράσεις, παγοδρόμιο
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο εγκλεισμός απασχολούσε τον Γιώργο Ξένο από τη νεανική του ηλικία, καθώς από τότε θεωρούσε την ελευθερία ως ύψιστο αγαθό. Με την έκθεσή του στις πρώην φυλακές Αίγινας υλοποιεί ένα όνειρο που είχε από τότε που ήταν στο Βερολίνο το 1988-1992, να εκθέσει στις φυλακές, μετατρέποντας το χώρο αυτό, από χώρο εγκλεισμού σε χώρο Πολιτισμού.
«Ηταν πράγματι όνειρό μου, καθώς θέλω πάντα να αλλάζω τα πράγματα. Από τη στιγμή που άρχισα να αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου, ήμουν κατά της αδικίας. Από πολύ μικρός. Όταν, για παράδειγμα, έφτασα στο Βερολίνο ήθελα να πέσει το τείχος. Δεν ήθελα να υπάρχουν όρια, αλλά να γίνεται η διέλευση των ανθρώπων ελεύθερα», λέει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο Γιώργος Ξένος και συνεχίζει:
«Από τα παιδικά μου χρόνια ερχόμαστε στην Αίγινα λόγω καταγωγής της μητέρας μου. Ηθελα να μην υπάρχουν φυλακές, καθώς δεν μπορούσα τον εγκλεισμό. Πάντα είχα αυτό το θέμα. Στο σχολείο επίσης αισθανόμουν έγκλειστος. Ηθελα να κάνω αυτό που θέλω, όποτε θέλω».
Νιώθετε ότι το άνοιγμα των φυλακών της Αίγινας μετά από σαράντα σχεδόν χρόνια, είναι ένας εξαγνισμός μέσω της τέχνης σας;
Θεωρώ πως το γεγονός ότι μου δόθηκε η χάρις να πραγματωθεί αυτή η έκθεση, είναι από τα πιο σημαντικά που μου έχουν συμβεί. Κάτι που οραματιζόμουν από τη δεκαετία του ’80, από τότε που έκλεισαν…
«Η ελευθερία του εγκλεισμού» λέτε από τον τίτλο της έκθεσής σας. Μπορεί να υπάρχει ελευθερία στον εγκλεισμό;
Μπορεί να είμαστε έγκλειστοι, αλλά ελεύθεροι. Το μυαλό, η σκέψη δεν φυλακίζονται. Παραμένουν ελεύθερα. Η σκέψη περνάει από τα κάγκελα. Την ύλη φυλακίζουν. Μια πανουργία που μπορεί να κάνει αυτός που τιμωρείται σε φυλάκιση, δηλαδή σε εγκλεισμό, είναι να μετατρέψει την ποινή του σε εργαλείο. Να κάνει δηλαδή τη φυλακή του, κελί διαλογισμού και περισυλλογής. Καταργεί με αυτήν την πανουργία τη σύμβαση του χρόνου.
Εσείς έχετε πιθανά μετατρέψει μια τιμωρία σας σε εργαλείο και πώς;
Από τα μικρά μου χρόνια έκανα την τιμωρία εργαλείο. Οταν η δασκάλα μού έβαλε τιμωρία να γράψω 100 φορές «δεν θα σηκώνομαι αυθαιρέτως μέσα στην τάξη», εγώ το έγραψα 200 φορές με καλλιγραφικά γράμματα. Προσπαθούσα πάντοτε να μετατρέψω την τιμωρία σε κάτι χρήσιμο. Πήγαινα κόντρα, με το δικό μου τρόπο. Η δασκάλα μου γινόταν έξω φρενών με αυτή μου τη στάση.
Εχετε βρεθεί σε συνθήκη εγκλεισμού;
Οταν υπηρετούσα στο στρατό, κάποια στιγμή δεν ανεχόμουν τον τρόπο που γινόταν. Πας να κάνεις κάτι ιερό, να υπηρετήσεις τη χώρα σου, αλλά οι συμπεριφορές των ανθρώπων δεν το επιτρέπουν. Δεν το σήκωνε ο οργανισμός μου. Ηρθα έτσι σε διένεξη, οπότε έφυγα. Αυτό έγινε αιτία να περάσω μια περίοδο εγκλεισμού.
Πώς ήταν αυτό το διάστημα;
Βρίσκεις διάφορους τρόπους για να τελειώσεις με αυτό το διάστημα. Γράφεις, εργάζεσαι… Αυτό που θεραπεύει αυτή την κατάσταση είναι να μη μένεις σε αδράνεια. Να μην παραιτηθείς.
Πώς βγήκατε από αυτή την εμπειρία;
Οταν κάνεις μια υπέρβαση, ξέρεις ότι κάτι θα συμβεί, ότι θα τιμωρηθείς ίσως. Οταν τολμάς να τρέξεις με 200 χιλιόμετρα, μπορεί να συμβεί και το μοιραίο. Αρα δοκιμάζεις τα όρια και πας για την εμπειρία. Για μένα αυτό συνέβαινε σε όλο μου το βίο. Ηξερα όταν έφευγα από το σπίτι μικρός, ότι μπορεί να συμβεί κάτι μοιραίο. Ομως το θάρρος μου ήταν μεγαλύτερο από το φόβο. Η δύναμη που καταβάλλεις για να κάνεις την υπέρβαση, πρέπει να είναι μεγαλύτερη από αυτό που μπορεί να συμβεί. Οπότε το προλαβαίνεις, γίνεσαι πιο γρήγορος από το συμβάν.
Η ψυχή μπορεί να πληγωθεί σε συνθήκες εγκλεισμού;
Παίζει πάντα ρόλο σε αυτές τις συνθήκες εγκλεισμού να μπορείς να τα καταφέρεις, να μη σε πάρει από κάτω. Να μην παραδοθείς. Είναι θέμα ισχύος και δυνατοτήτων. Πολλοί άνθρωποι δεν τα καταφέρνουν και παραδίδονται. Είναι και εδώ θέμα πανουργίας.
Περάσαμε τα τελευταία χρόνια μια δύσκολη συνθήκη εγκλεισμού με τον κορονοϊό. Εσείς νιώσατε έγκλειστος;
Για μένα ο εγκλεισμός είναι καθημερινότητα. Ημουν έγκλειστος πάντα. Το εργαστήριο είναι χώρος περισυλλογής. Εβγαινα το βράδυ 12:30-2:00 για να περπατήσω. Το ίδιο όμως έκανα και πριν. Δεν άλλαξε τίποτα στο πρόγραμμά μου. Ο εγκλεισμός μπορεί να γίνει εθελοντικά, είτε καταναγκαστικά είτε ως αποτέλεσμα τιμωρίας. Η τέχνη είναι εγκλεισμός ελευθερίας.
Ηταν μια εποχή που άλλαξε τον κόσμο πιστεύετε;
Πιστεύω ότι τον έφερε σε απόγνωση, γιατί ο κόσμος έχει μάθει να ζει μια κάλπικη καλοπέραση, που δεν υπάρχει. Μια καλοπέραση εικονικής πραγματικότητας. Νόμιζε ή νομίζει ότι περνάει καλά, με τη σπατάλη και τη χλιδή. Στην ιστορία του Πολιτισμού έχουμε δει συχνά παλάτια να χάνονται και βασιλείες να ξεπέφτουν.
Ζούμε τη μάστιγα της αγένειας
Η επίσκεψη και ξενάγηση από τον ίδιο τον Γιώργο Ξένο και στην έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας, είναι εξίσου αποκαλυπτική. Στην είσοδο και στο Αίθριο υψώνονται οι εμβληματικές ανθρώπινες μορφές από σίδηρο, σε αμφίσημο ρόλο ξένου και Ξένιου μαζί.
Στην α’ αίθουσα σε ζωγραφική απόδοση, ο Χάρτης του Αργοσαρωνικού δηλώνει τον γεωγραφικό τόπο. Ο Απόλλωνας και ο Θρόνος του Απόλλωνα στις τελευταίες αίθουσες, νοηματοδοτούν την ιερότητα του χώρου. Απέναντι από τον Απόλλωνα, μια επιτοίχια πολυπρόσωπη σύνθεση δημιουργεί διαδραστική σχέση έργου και επισκεπτών.
Αναρωτιόμαστε, τι συνδέει αυτές τις δύο εκθέσεις και έγιναν παράλληλα;
«Γιατί συνδέουν τις παιδικές μου μνήμες», μας λέει ο Γιώργος Ξένος. «Η μία μου εμπειρία όταν ήμουν μικρός ήταν στις φυλακές και η άλλη στο Μουσείο, τα οποία επισκεπτόμουν. Κατεβαίναμε από το χωριό να ψωνίσουμε κάτω στην πόλη και η γιαγιά με άφηνε στο παλιό μουσείο της Αίγινας, όπου ήταν μια φίλη της, γιατί γνώριζε πως εγώ με τα μολύβια μου και τα μπλοκάκια μου θα περνούσα ωραία. Εκεί δημιουργήθηκε η μετάλλαξή μου ως προς το ίχνος. Εκεί ζήλεψα στοιχεία και ήθελα να τα πραγματοποιήσω. Ηθελα να αφήσω κι εγώ το δικό μου ίχνος. Το ίχνος μας είναι ο ίσκιος μας… Στο ίχνος καταγράφεται το ασυνείδητό μας… Παράλληλα ως παιδί περνούσα απ’ έξω από τις φυλακές και άκουγα τις διαμαρτυρίες των φυλακισμένων. Αντηχούσε όλη η Αίγινα. Δεν γινόταν να μην τις ακούσεις. Αλλοι αδιαφορούσαν. Εμένα με ενδιέφεραν όμως. Ημουν παιδάκι 10-11 χρόνων. Ετσι γεννήθηκε το άλλο μεγάλο θέμα που με απασχολεί από τότε, της πνευματικής ελευθερίας και της μη αδικίας.
Τι σημαίνει ο τίτλος της έκθεσής σας «Πορευόμενοι στην ιερότητα»;
Σημαίνει πορευόμενοι στην άλλη διάσταση. Στον ορίζοντα των συμβάντων, εκεί που ξεπερνάς τα γήινα και βαδίζεις προς την πνευματικότητα, προς την άλλη διάσταση.
Υπάρχουν και άλλα όνειρα που θέλετε να πραγματοποιήσετε;
Θέλω να δημιουργήσω τα έργα που έχω στο μυαλό μου. Να προλάβω να κάνω όλα αυτά που θέλω να φτιάξω. Μετά η έκθεσή τους είναι κάτι άλλο.
Τι έχετε να πείτε με αφορμή την επικαιρότητα και τον άνθρωπο που σπρώχτηκε από το πλοίο και πνίγηκε στη θάλασσα;
Ζούμε τη μάστιγα της αγένειας. Η αγένεια γεννά το θηρίο. Που σημαίνει δεν σε λαμβάνω υπόψη μου, σε σπρώχνω, σε βρίζω, δεν σε ακούω. Η αγένεια ισοδυναμεί με ασέβεια. Προχωράς στον δρόμο, σε σπρώχνουν, σε βρίζουν, σε ρίχνουν κάτω και δεν σταματούν ούτε καν να δουν αν σε χτύπησαν. Η σκληρότητα που ζούμε είναι εν ονόματι της δημοκρατίας. Στο όνομα της δημοκρατίας, της θρησκείας και της οικογένειας, έχουν γίνει τα μεγαλύτερα εγκλήματα στον κόσμο. Εχει βυθιστεί στο αίμα ο πλανήτης.
Μετά από όλα αυτά δηλώνετε αισιόδοξος, ή απαισιόδοξος;
Αισιόδοξος σαφώς. Πάντα από μικρό παιδί ήμουν αισιόδοξος. Ετσι γεννήθηκα, αλλά το επεξεργάστηκα στην πορεία. Επιλέγω συνειδητά την αισιοδοξία.
Info: Γιώργος Ξένος, Πορευόμενοι στην Ιερότητα. Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας. Καθημερινά 10:30 – 17:30 Τρίτη κλειστά. «Ο εγκλεισμός της ελευθερίας» Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο – πρώην Φυλακές Αίγινας. Καθημερινά 11:00 – 14:00 και 18:00 – 21:00, Τρίτη κλειστά. Είσοδος Ελεύθερη. Διάρκεια εκθέσεων: Εως 30/09/2023. Πληροφορίες: 22970 22248 και 2297022067. Επιμέλεια Δρ Βιβή Βασιλοπούλου. Τις δύο εκθέσεις διοργανώνουν το υπουργείο Πολιτισμού, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, η Περιφέρεια Αττικής και ο Δήμος Αίγινας.
Ειδήσεις σήμερα
Γαλλία – Αλλαντίαση: Μήνυση στο εστιατόριο και τα νοσοκομεία υπέβαλαν οι γονείς της 32χρονης
Ροή Ειδήσεων 
