Από τη ΓΙΟΥΛΗ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

Τι είναι αυτό που έκανε τα «βόρεια» crime μυθιστορήματα τόσο δημοφιλή;

Νομίζω ότι ξεκίνησε σε μια εποχή που δεν υπήρχαν τόσες πολλές σκοτεινές, κοινωνικά ρεαλιστικές και πολιτικοποιημένες ιστορίες εγκλήματος. Παρά την κριτική προσέγγιση, οι περισσότεροι από τους Σκανδιναβούς συγγραφείς εξακολουθούσαν να έχουν αρκετή εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και στην αστυνομία ώστε να δημιουργήσουν κεντρικούς ήρωες, χαρακτήρες που είναι όχι μόνο ανθρώπινοι, αλλά και (σε κάποιο βαθμό) ανθρωπιστές. Ο αναγνώστης απέκτησε αληθινά αγωνιζόμενους και ανθρώπινους χαρακτήρες -όχι πολύ διεφθαρμένους- που έπρεπε να βουλιάξουν στο σκοτάδι μέσα από την ανθρώπινη οπτική γωνία!

Υπάρχουν διαφορές στον τρόπο γραφής στη σκανδιναβική λογοτεχνία ανάλογα με τη χώρα προέλευσης;

Η ευρεία παράδοση είναι η ίδια, αλλά οι συγγραφείς είναι, τελικά, περισσότερο άτομα παρά εκπρόσωποι του είδους γραφής. Ωστόσο, νομίζω ότι έχω παρατηρήσει κάποια συγκεκριμένα εθνικά χαρακτηριστικά. Ισως η Σουηδία είναι γενικά λίγο πιο λογοτεχνική (επειδή «ξεκίνησε» εδώ στη δεκαετία του ’60), ενώ η Δανία ήταν σαφώς καλύτερη στην τηλεόραση και τις ταινίες στην αφήγηση crime, έτσι η δανική αστυνομική μυθοπλασία αναπτύχθηκε μέσα από κινηματογραφικές εικόνες. Η Σουηδία είναι επίσης λίγο πιο αστική από τη Νορβηγία και τη Φινλανδία, όπου η «περιφερειακή» αστυνομική μυθοπλασία είναι ισχυρότερη. Η Σουηδία έχει επίσης πολύ περισσότερους μετανάστες, γεγονός που κάνει την αφήγηση λίγο πιο διεθνή. Όσο για την Ισλανδία, είναι σημαντικό ότι κανείς δεν δολοφονείται εκεί!

Εχετε ένα γοητευτικό τρόπο διαφορετικών οπτικών μέσα από τα μάτια του εκάστοτε πρωταγωνιστή σας με εκπληκτικές περιγραφές, σχεδόν ποιητικές, πλοκές για δυνατούς λύτες. Απογοητεύεστε αν κάποιοι δεν μπορούν να κατανοήσουν το πνεύμα των κειμένων σας;

Νομίζω ότι η καλή λογοτεχνία γενικά πρέπει να λειτουργεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα. Προσωπικά μου αρέσει να έχω κάποιες λογοτεχνικές, ποιητικές, ίσως και φιλοσοφικές αναφορές στη δουλειά μου. Αλλά βασικά χρησιμοποιώ στοιχεία θρίλερ , δράσης, μυστηρίου – επομένως δεν χρειάζεται να κατανοούν όλοι κάθε πτυχή του κειμένου. Θέλω να γράφω αστυνομική μυθοπλασία που θα κινεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη να διαβάσει το κείμενο πολλές φορές και να ανακαλύπτει νέα πράγματα κάθε φορά.

Είναι εύκολο για έναν συγγραφέα να σκοτώνει χαρακτήρες;

Oχι, είναι φρικτό. Νομίζω ότι στους περισσότερους συγγραφείς εγκλημάτων (εντάξει, υπάρχουν και λίγοι σαδιστές…) δεν αρέσει καθόλου η βία. Για μένα, η αστυνομική μυθοπλασία είναι ένα θεραπευτικό είδος, ώστε να αντιμετωπίζω την απέχθειά μου για τη βία (και ελπίζω και του αναγνώστη). Είναι η κάθαρση, η ανάγκη να κοιτάξεις τη φρίκη στα μάτια και να τη νιώσεις βαθιά στα κόκαλα για να μπορέσεις να τη νικήσεις, να την αφήσεις πίσω σου και να φτάσεις σε αυτό που αναζητούν πάντα όλοι οι καλοί συγγραφείς αστυνομικών: Δικαιοσύνη. Ισορροπία. Κάρμα.

Πιστεύετε ότι όλοι είμαστε εν δυνάμει δολοφόνοι;

Σχεδόν όλοι μας θα σκοτώναμε για να προστατεύσουμε τα παιδιά μας, για παράδειγμα, αλλά πολύ λίγοι θα σκότωναν για κέρδος ή εκδίκηση ή ευχαρίστηση. Και ελπίζω ότι η ηθική μας θα παραμείνει πιο σημαντικός παράγοντας από το φόβο να συλληφθούμε. Φυσικά δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι ισχύει για όλους αυτό.

Η φήμη σας ως συγγραφέα είναι παγκόσμια. Ποιο είναι το καλύτερο που ακολουθεί μία τέτοια αναγνώριση; Και ποιο είναι το χειρότερο τίμημα της επιτυχίας;

Το καλύτερο πράγμα είναι να γνωρίζω ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι συγκινούνται βαθιά από αυτό που έχω δημιουργήσει, κάθε γράμμα ή μήνυμα που με ευχαριστεί είναι ένα αληθινό δώρο που με κάνει να συνεχίζω. Το χειρότερο τίμημα είναι η πίεση που συνεπάγεται, κυρίως από τον εαυτό μου…

Σε μια μερίδα του κοινού οι συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων θεωρούνται συγγραφείς μιας πιο εύπεπτης και εμπορικής λογοτεχνίας. Εσείς με την εμπειρία σας ως κριτικού λογοτεχνίας πώς το αντιμετωπίζετε;

Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους έχουν πολύ περιορισμένη εμπειρία από την αστυνομική μυθοπλασία. Ισως τα άτομα υψηλής κουλτούρας να είναι βαθιά προκατειλημμένα και να μην τους πειράζει να εκφράζονται προκατειλημμένα ενάντια σε ένα είδος που βασικά δεν έχουν διαβάσει εδώ και δεκαετίες, αν όχι καθόλου. Ωστόσο, είναι ένα είδος που σε κάποιο βαθμό φταίει το ίδιο. Εχουμε τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις – βασισμένοι ελεύθερα πάνω στις θεμελιώδεις ερωτήσεις του σωστού/λάθους, του καλού/κακού, του δίκαιου/άδικου και ακόμα πολλοί από εμάς το χρησιμοποιούμε για να γράψουμε στερεότυπες βλακείες για να βγάλουμε χρήματα. Για μένα, αυτό είναι ένα είδος που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, στη μάχη μεταξύ βαρβαρότητας και πολιτισμού, και πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο σεβασμό όπως κάθε άλλο είδος.

Ποιος είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα; Μπορεί η λογοτεχνία να αλλάξει τη ζωή μας;

Η λογοτεχνία μπορεί ακόμα να αλλάξει τη ζωή μας και να μας θέσει ερωτήματα, εμπειρίες και κόσμους που δεν θα είχαμε ποτέ συναντήσει διαφορετικά. Οι στιγμές ανακάλυψης της καλής λογοτεχνίας υπάρχουν και είναι διαθέσιμες σε όλους μας. Αλλά ο ρόλος του συγγραφέα έχει μειωθεί στην εποχή των social media, μας ενδιαφέρει περισσότερο ή λιγότερο η φανταστική ζωή του συγγραφέα παρά το τι έχει να πει. Ο συγγραφέας ως δημόσιο πρόσωπο και διανοούμενος είναι ένας ρόλος που έχει σχεδόν εκλείψει.

Στην τετραλογία σας, η πρωταγωνίστρια ομάδα Opcop αποτελείται από μέλη από κάθε γωνιά της Ευρώπης. Θα έλεγε κανείς ότι κάνετε ένα σχόλιο στην πολυμορφία της ανοιχτής ευρωπαϊκής κοινωνίας. Πιστεύετε σε αυτήν;

Εχω συνειδητοποιήσει πόσο διαφορετικοί είμαστε Βορράς/Νότος, Ανατολή/Δύση, αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι μπορούμε και πρέπει να μείνουμε μαζί. O,τι έχει η Ευρώπη, δεν το έχει κανένας άλλος. Και τα χρωστάμε όλα στην Ελλάδα.

Είναι πιο ανθρώπινη και άμεση για έναν συγγραφέα η προσέγγιση μιας αστυνομικής ιστορίας μόνο με δύο κεντρικούς χαρακτήρες, όπως στο νέο σας βιβλίο «Τέσσερα διά τέσσερα» με τον Σαμ Mπέργερ και τη Μόλι Μπλουμ, σε σχέση με τα προηγούμενα που είχαν πρωταγωνιστές την ομάδα ΑLPHA και Opcop;

Υπάρχει πιθανότητα να φτάσεις λίγο πιο βαθιά στην ψυχολογία των χαρακτήρων. Σου επιτρέπει να διερευνήσεις τη μοναξιά και μία μόνο σχέση. Και μπορείς να γράψεις πιο συμπυκνωμένα βιβλία. Αλλά αυτός ο τρόπος γραφής έχει και τα όριά του, είναι πιο εύκολο να φτάσεις στο τέλος μιας ιστορίας. Και τώρα, βρίσκομαι κοντά στο τέλος.

Στο «Tέσσερα διά τέσσερα» ρίχνετε στην αρένα τον Σαμ Μπέργερ και τη Μόλι Μπλουμ εναντίον ενός διεστραμμένου κακοποιού «Συνταγματάρχη Βίτιενκα». Είναι μια πραγματικά συγκλονιστική ανατρεπτική αναμέτρηση Μπέργερ – Μόλι και «κακών». Προσφέρετε ψυχαγωγία και μηνύματα που θα ικανοποιήσουν τους λάτρεις αυτού του διδύμου. Πείτε μας λίγα πράγματα γι’ αυτό το νέο ταξίδι…

Οσο περισσότερο κοίταζα αυτή την ιστορία και την έβλεπα να αναπτύσσεται στο μυαλό μου τόσο περισσότερο συνειδητοποιούσα ότι αυτή τη φορά ο Sam και η Molly (και ο σημαντικός βοηθός τους Deer) θα έπρεπε να συναντήσουν κάτι πιο κακό από ποτέ. Ο συνταγματάρχης Vitenka είναι ένας συνδυασμός από τα χειρότερα εγκλήματα στον κόσμο σήμερα -δουλεμπόριο, μαφία, βασανιστήρια-, βουτάμε στη σκοτεινή πλευρά της ψυχής. Είναι ο υπόκοσμος που μετατράπηκε σε μεγάλη επιχείρηση και λογικά ο εκπρόσωπος του σημερινού ξεπλύματος χρήματος. Ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι πολλά από τα χρήματα που επενδύονται σε μεγάλες επιχειρήσεις σήμερα είναι βουτηγμένα στο αίμα!