«Ο κόσμος της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι άγνωστος. Είναι καθημερινός, πανταχού παρών και βαθιά ενσωματωμένος στη ζωή μας. Τόσο καθημερινός μάλιστα που δεν τον βλέπουμε» λέει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση Πρόδρομος Τσιαβός.

Πράγματι. Αρκεί να σκεφτούμε όταν γράφουμε ένα μήνυμα στις κινητές συσκευές ότι είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Οι άνθρωποι που μας προτείνονται στα κοινωνικά δίκτυα είναι αποτέλεσμα τεχνητής νοημοσύνης. Το τι ψωνίζουμε, πώς πάμε όπου πάμε, πώς ρυθμίζουμε τις θερμίδες μας, τα βήματά μας, το φαγητό μας είναι όλα προτάσεις τεχνητής νοημοσύνης. Υπό αυτό το πρίσμα, η πολυδιάστατη πολιτιστική γκάμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση «ανοίγει» παράθυρο στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης μέσα από την έκθεση «you and AI» στο Πεδίον του Αρεως και προσκαλεί, μικρούς και μεγάλους, να εξερευνήσουμε στην καρδιά της πόλης γιγάντια καλλιτεχνικά έργα που… αρδεύουν την έμπνευσή τους από τα όρια των ανθρώπων αλλά και των… αλγορίθμων.

Τεράστιες οθόνες

Είκοσι πέντε έργα κυρίως με τη μορφή τεράστιων οθονών εξωτερικού χώρου-ψηφιακών γλυπτών έχουν δημιουργηθεί από αλγορίθμους και μας ξεναγούν στο αύριο… «Είναι ίσως μια από τις ελάχιστες εκθέσεις στον κόσμο που φέρνουν ψηφιακά έργα βασισμένα σε οθόνες σε εξωτερικό δημόσιο χώρο» υπογραμμίζει ο επιστημονικός σύμβουλος της έκθεσης Πρόδρομος Τσιαβός. Κάθε ψηφιακό έργο είναι ένα γλυπτό από οθόνες που έχει σχεδιαστεί ειδικά για το Πεδίον του Αρεως, έτσι ώστε ο θεατής να το βλέπει μέσα στις φυλλωσιές των δέντρων και στην κλίμακα του φυσικού χώρου στον οποίο τοποθετείται, αναπάντεχα αλλά και οργανικά. Παράλληλα με την έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Ιουλίου, το κοινό έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει άκρως ενδιαφέρουσες διαδικτυακές εμπειρίες, συζητήσεις και συμμετοχικές συνεδρίες για την τεχνητή νοημοσύνη, τη δημιουργικότητα και την ηθική.

Γιατί επιλέξατε το Πεδίον του Αρεως για την πρωτοποριακή έκθεση, αφιερωμένη στην τεχνητή νοημοσύνη;

Το Πεδίον του Αρεως είναι ένας πανέμορφος χώρος, αλλά κι ένας χώρος με πολλαπλά στρώματα σημασίας. Αρχικά ένας χώρος στρατιωτικών ασκήσεων, μετά τόπος για τη βόλτα στα προάστια της παλιάς πόλης, ύστερα χώρος κακόφημος και παρατημένος, τώρα το κέντρο της νέας Αθήνας. Ενας τόπος που συναντάς την πολυπολιτισμική Αθήνα, τους παλιούς κατοίκους, ένας δημόσιος χώρος που επαναδιεκδικείται από τους κατοίκους του, φιλικός στο άλλο και ανοιχτός στο καινούργιο, τεχνητός αλλά και φυσικός μαζί. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μέσα στην κοινωνία και στη ζωή κι έτσι δεν θέλαμε να κάνουμε μια έκθεση κλεισμένη στους τέσσερις τοίχους μιας γκαλερί, αλλά να την τοποθετήσουμε σε έναν δημόσιο χώρο που είναι το αμάλγαμα του φυσικού και του αστικού χώρου, ενός χώρου που τον ξαναανακαλύπτουν οι κάτοικοι της πόλης μας, ειδικά οι νέοι κάτοικοι και τα παιδιά τους. Ταυτόχρονα, θέλαμε να φέρουμε σε αντίστιξη τον φυσικό δημόσιο χώρο όπου βρισκόμαστε εμείς και το φυσικό περιβάλλον με τον ψηφιακό δημόσιο χώρο των κοινωνικών δικτύων.

Τι σηματοδοτεί ο τίτλος «you and AI»;

Την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τους εαυτούς μας σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη αλλά και να αναρωτηθούμε για όλες τις προκαταλήψεις και τα δεσμά που επιλέγουμε να αναπαράγουμε όχι μόνο στις κοινωνίες μας και στα βιολογικά μας παιδιά, αλλά και στα τεχνολογικά μας παιδιά, δηλαδή στους αλγορίθμους. Η έκθεση μας καλεί να κάνουμε μια ενδοσκόπηση για το ποιοι είμαστε, αλλά και για το ποιοι θέλουμε και μπορούμε να είμαστε. Η επιλογή είναι -ακόμη- στα χέρια μας.

Η τεχνητή νοημοσύνη τι θέση έχει στη ζωή μας σήμερα, στον σύγχρονο πολιτισμό;

Ο Lev Manovich στο τελευταίο του βιβλίο «Cultural Analytics» λέει αρκετά προκλητικά ότι δεν μπορούμε πλέον να καταλάβουμε τον σύγχρονο πολιτισμό χωρίς τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι τέτοια η πληθώρα των δεδομένων και των εικόνων που αδυνατούμε να τα επεξεργαστούμε χωρίς τη βοήθεια των μηχανών. Αλλά κι αν δείτε το πώς λειτουργούν πλέον οι περισσότεροι πολιτιστικοί οργανισμοί, θα διαπιστώσετε ότι προσεγγίζουν το κοινό τους μέσα από εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, όπως είναι όλες οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και διάθεσης περιεχομένου. Αυτό σιγά σιγά υπεισέρχεται και στις θεματικές των καλλιτεχνών. Σε λίγα χρόνια πιστεύω ότι δεν θα μιλάμε για την τεχνητή νοημοσύνη ως κάτι ξέχωρο από την ίδια τη ζωή, όπως είναι αδύνατον σχεδόν να μιλήσεις σε ένα παιδί σήμερα για έναν κόσμο χωρίς το Διαδίκτυο.

Αναρωτιέμαι αν τελικά η τεχνητή νοημοσύνη εκτός από τη ζωή διαμορφώνει και πολιτικές. 

Η πανδημία έδειξε ξεκάθαρα ότι η τεχνητή νοημοσύνη διαμορφώνει πολιτικές. Το είχαμε δει εδώ και χρόνια με την αντι-εγκληματική πολιτική στις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ασίας, όπου είχαμε προβλέψεις εγκληματικότητας και αντίστοιχες πολιτικές. Με την πανδημία και τα μοντέλα πρόβλεψης της εξάπλωσής της, η χρήση της έγινε λίγο πιο κατανοητή στο κοινό. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για τη διαμόρφωση πολιτικών βασισμένων σε δεδομένα, θα δούμε ακόμη μεγαλύτερη εμπλοκή της και άρα θα δημιουργηθούν και σοβαρά ζητήματα ηθικής σε σχέση με αυτήν.

Πού συναντάει η τεχνητή νοημοσύνη την ηθική;

Η τεχνητή νοημοσύνη έφερε τα θέματα ρύθμισης της τεχνολογίας και ηθικού σχεδιασμού από το παρασκήνιο στο προσκήνιο. Σήμερα τα μεγαλύτερα ρυθμιστικά θέματα σε όλο τον κόσμο αφορούν στη ρύθμιση των αλγορίθμων. Η κοινωνία μας καταλαβαίνει την ανάγκη ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά τα ρυθμιστικά μας εργαλεία είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων γύρω από την έκθεση πραγματοποιούμε δύο διαδικτυακές εκδηλώσεις, ένα συνέδριο για την «Τέχνη και την τεχνητή νοημοσύνη» όπου θίγουμε πολλά θέματα ηθικής στις 29/6-30/6 κι ένα Summer School με θέμα «Η ηθική της ανατροπής στους τομείς της τέχνης και της έρευνας: Από την τεχνητή νοημοσύνη στη βιοηθική» στις 5/7-7/7, όπου θα μιλήσουν ορισμένοι από τους σημαντικότερους επιστήμονες στον τομέα αυτόν διεθνώς.

Ως διευθυντής ψηφιακής ανάπτυξης και καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση, πείτε μας, τελικά ο ψηφιακός πολιτισμός που επιταχύνθηκε λόγω της πανδημίας ήρθε για να μείνει;

Για να παραφράσω τον αφορισμό της Hito Steyerl, το ψηφιακό περιβάλλον είναι ήδη νεκρό. Δεν υπάρχει. Οπως, αντίστοιχα, δεν υπάρχει και φυσικό περιβάλλον. Σήμερα ζούμε σε ένα υβρίδιο ψηφιακού και φυσικού περιβάλλοντος όπου είμαστε διαρκώς διασυνδεδεμένοι με τις κινητές μας συσκευές που μεταδίδουν ακατάπαυστα δεδομένα για εμάς. Πας στο Μουσείο της Ακρόπολης ή στο Λούβρο και μεταδίδεις εκούσια ή ακούσια διαρκώς δεδομένα. Βγάζεις φωτογραφίες, συναντάς ανθρώπους, αξιολογείς ή απλώς περπατάς και το ρολόι και το κινητό σου μεταδίδουν τη θέση σου, τους ανθρώπους που είδες, τα εκθέματα στα οποία σταμάτησες και πού ανέβηκαν οι παλμοί σου. Δεν μπορούμε να μιλάμε για αντικατάσταση ή υποκατάσταση γιατί είμαστε ήδη σε μια νέα πραγματικότητα, φυσική και ψηφιακή μαζί, η οποία αλλάζει και θα αλλάξει ακόμη περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την τέχνη.

Μπορείτε να μας περιγράψετε πώς φαντάζει η επόμενη 20ετία στον πολιτισμό;

Θα έλεγα ότι θα δούμε πολύ περισσότερα έργα που ασχολούνται με το θέμα του μετα-ανθρώπου, δηλαδή του ανθρώπου που επεκτείνει την πραγματικότητά του μέσω μηχανών, όπως και πολλά περισσότερα έργα που θα σχετίζονται με την ταυτότητα, εθνική, σεξουαλική, ιδεολογική, όπως αυτή θα μεσολαβείται και επιτείνεται από τις τεχνολογικές πλατφόρμες που χρησιμοποιούν αλγορίθμους. Ακόμη περισσότερο αναμένω να δω όλους τους πολιτιστικούς οργανισμούς να ασχολούνται ενεργά με τους θεατές τους και τις μικρο-κοινότητές τους μέσα από τη διαρκή λήψη, επεξεργασία και κατανόηση δεδομένων που αφήνουν πίσω τους. Για τον λόγο αυτό πιστεύω ότι οι πολιτιστικοί οργανισμοί δεν μπορούν να παραμένουν απομονωμένοι από την κοινωνία. Θα πρέπει να ασχολούνται με πολιτικά θέματα. Η τέχνη είναι εξ ορισμού σχεδόν πολιτική, γιατί είναι κοινωνική και οι αλγόριθμοι και τα δεδομένα το καθιστούν πλέον προφανές.

Τέλος, πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης;

Με ηρεμία, με κατανόηση και με αισιοδοξία. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σαν ένα παιδί: Μας αντιγράφει, μας μοιάζει, μεγεθύνει τα ελαττώματα αλλά και τα προτερήματά μας και κάποιες φορές μάς τρομάζει. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτήν και να προσπαθήσουμε πραγματικά να της δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό. Το χρωστάμε στα βιολογικά μας παιδιά.

info

«You and AI: Through the Algorithmic Lens»

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

ΠΟΥ: Πεδίον του Αρεως

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: Εως 18/7

Από την έντυπη έκδοση

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr