Ενα θραύσμα από μαρμάρινο αγωγό που είχε αποσπαστεί από τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ολυμπίας προστέθηκε στον κατάλογο των ελληνικών αρχαιοτήτων που επαναπατρίστηκαν τα τελευταία χρόνια από τη Γερμανία.

Το αρχαίο αντικείμενο παραδόθηκε από Γερμανό πολίτη στην ελληνική πρεσβεία στο Βερολίνο και σύμφωνα με τη μαρτυρία του προερχόταν πιθανόν από το Στάδιο της αρχαίας Ολυμπίας. Βρισκόταν παράνομα στη Γερμανία από τη δεκαετία του ’30 και ανήκει πιθανότατα σε μαρμάρινο αγωγό νερού. Οι διαστάσεις του είναι 0,32 Χ 0,18 Χ 0,075 μ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που μια ελληνική αρχαιότητα ταξιδεύει ως «σουβενίρ» στο εξωτερικό και δη στη Γερμανία.

Παρόμοια είναι και η περίπτωση μαρμάρινου θραύσματος μεγέθους παλάμης που είχε αφαιρεθεί από τον Παρθενώνα το 1871. Το θραύσμα απεικόνιζε τμήμα ποδιού και προερχόταν από τη βόρεια ζωφόρο του μνημείου. Μέσω ταξιδιώτη είχε καταλήξει ως «αναμνηστικό» στο Μουσείο Αρχαιοτήτων του πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης απ’ όπου επαναπατρίστηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2006.

Είναι γνωστό πως στη διάρκεια της Κατοχής πολλά Μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι λεηλατήθηκαν από Γερμανούς και Ιταλούς στρατιώτες. Το 2013 το υπουργείο Πολιτισμού υπολόγιζε «σε μερικές χιλιάδες» τις αρχαιότητες που εξήχθησαν παράνομα από τη χώρα εκείνη την περίοδο, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Ελεύθερου Τύπου.

Στο ΥΠΠΟΑ… το ψάχνουν

Μάλιστα η τότε Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών είχε ζητήσει από όλες τις υπηρεσίες του υπουργείου να περάσουν τα αρχεία τους από «κόσκινο» προκειμένου να επικαιροποιηθούν οι απώλειες αρχαιοτήτων όπως είχαν δημοσιευτεί στον ειδικό τόμο «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατών κατοχής (Αθήνα 1946)». Η εξονυχιστική έρευνα είχε ως στόχο να τεκμηριωθεί το αίτημα για την επιστροφή των κλεμμένων θησαυρών. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες από το ΥΠΠΟΑ, η υπόθεση αυτή βρίσκεται ακόμα «στο στάδιο της αναζήτησης».

Οι υπεύθυνοι ευελπιστούν σε ταχύτερα και πιο ουσιαστικά αποτελέσματα όταν δημιουργηθεί η νέα Διεύθυνση Τεκμηρίωσης (η οποία στο μεταξύ συρρικνώθηκε σε τμήμα) με τον νέο Οργανισμό του υπουργείου. Εάν υποθέσει κανείς πως τον παπά τον κάνουν μόνο τα ράσα. Και πως δεν απαιτείται πολιτική βούληση για να ξεμπλοκάρει η σοβαρότατη αυτή υπόθεση.

Παρόλα αυτά οι επαναπατρισμοί από τη Γερμανία συνεχίζονται ενισχύοντας περαιτέρω τους πολιτιστικούς δεσμούς που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα στις δύο χώρες. Χαρακτηριστική είναι η επιστροφή χιλιάδων κεραμικών θραυσμάτων από νεολιθικό οικισμό της Θεσσαλίας. Το σύνολο αποτελούσε προϊόν παράνομων ανασκαφών από Γερμανούς στη διάρκεια της Κατοχής.

Ως προς το θραύσμα του αγωγού από την αρχαία Ολυμπία να σημειώσουμε πως μεταφέρθηκε αεροπορικώς από το Βερολίνο στην Αθήνα στις 10 Αυγούστου 2017 και από εκεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. «Η άνω επιφάνειά του είναι επεξεργασμένη και στο μέσον της σχηματίζεται αβαθής αύλακα, πλάτους 0,057 μ. για τη ροή του νερού…», μας πληροφορεί το υπουργείο Πολιτισμού. Επισημαίνεται, επίσης, ότι «στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ολυμπίας σώζεται τμηματικά ακόμη και σήμερα εξελιγμένο δίκτυο αγωγών, συνήθως από κογχυλιάτη πωρόλιθο για την ύδρευση και την απορροή των ομβρίων υδάτων…».

Πριν από λίγα χρόνια η γερμανική κυβέρνηση είχε επιστρέψει στην Ολυμπία αρχιτεκτονικά μέλη από το Φιλιππείον για τις ανάγκες αναστήλωσης του μνημείου από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο.

Aντώνης Καρατζαφέρης
[email protected]
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου