Αλλά αυτή η εποχή φαίνεται να έχει τελειώσει και αντικαθίσταται από μια νέα εποχή εξάπλωσης και πυρηνικής αντιπαράθεσης. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση, καθένα από τα εννέα αναγνωρισμένα πυρηνικά κράτη του κόσμου αυξάνει επί του παρόντος, εκσυγχρονίζει ή διαφοροποιεί τα πυρηνικά του οπλοστάσια, ενώ ορισμένα κλιμακώνουν επίσης την πυρηνική ρητορική και το δόγμα τους. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, τα παγκόσμια αποθέματα πυρηνικών όπλων είναι πιθανό να αυξηθούν την επόμενη δεκαετία, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν σήμερα πάνω από εκατό φορές περισσότερα πυρηνικά όπλα από όσα χρειάζονται για την καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ανησυχία

Ισως η πιο ανησυχητική πρόσφατη εξέλιξη αφορά στη μεγαλύτερη ποσοτικά πυρηνική δύναμη στον κόσμο. Στις 21 Σεπτεμβρίου, ο Βλ. Πούτιν εξέπεμψε μια κρυφή απειλή για πυρηνικά αντίποινα σε περίπτωση επίθεσης στην «εδαφική ακεραιότητα» της Ρωσίας ή αν δεν μπορέσει διαφορετικά να αντέξει η Μόσχα τις ουκρανικές αντεπιθέσεις. Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό γιατί στην πρώτη εθνική ομιλία του από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ο Πούτιν ανακοίνωσε τέσσερα ψευδή δημοψηφίσματα στο Ντόνετσκ, το Λουχάνσκ, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια ως μέρος μιας θρασύδειλης προσπάθειας να απορροφήσει αυτά τα εδάφη (τα οποία έχουν καταληφθεί βίαια από τη Ρωσία και αμφισβητούνται πλήρως σκληρά από την Ουκρανία), δηλαδή τη λεγόμενη περιοχή της Νοβοροσίγια.

Αυτό αντιπροσωπεύει ένα βασικό σκέλος του εξελισσόμενου πυρηνικού δόγματος της Ρωσίας, δηλαδή την αρχή της κλιμάκωσης για αποκλιμάκωση μέσω εκφοβισμού των αντιπάλων με απειλές συντριπτικής δύναμης, ώστε τελικά να υποχωρήσουν. Μόνο που οι Ουκρανοί δεν δείχνουν σημάδια υποχώρησης.

» Κίνα

Επόμενη που εμφανίζεται στον παγκόσμιο δείκτη πυρηνικής όψης είναι η Κίνα. Σύμφωνα με την τελευταία Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ/Ιούνιος 2021, η Κίνα «επεκτείνει γρήγορα το πυρηνικό της οπλοστάσιο ενώ αναπτύσσει όλο και πιο εξελιγμένα συστήματα μεταφοράς πυρηνικών, χωρίς διαφάνεια ή να δεσμεύεται με καλή πίστη στον έλεγχο των όπλων ή στη μείωση του κινδύνου. Ταυτόχρονα, η Κίνα προχωρά στην ανάπτυξη δυνατοτήτων στον κυβερνοχώρο, υποβρύχιων αυτόνομων συστημάτων, υπερηχητικών πυραύλων και άλλων τεχνολογιών που προκαλούν αναστάτωση και έντονο προβληματισμό και όλα αυτά έχουν επιπτώσεις στην ικανότητα ανάπτυξης και άμυνας των πυρηνικών συστημάτων.

Οι νέες τεχνολογίες και η μεγαλύτερη διαφοροποίηση δημιουργούν πρόσθετη πολυπλοκότητα, αβεβαιότητα και κίνδυνο, καθώς και περισσότερες ευκαιρίες για την τελική χρήση πυρηνικών όπλων.

» ΗΠΑ

Ο αμερικανικός στρατός με ιδιαίτερη ζέση ξαναγράφει το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής για να αντιμετωπίσει τη Ρωσία και την Κίνα, λέει ο αρχηγός της STRATCOM (δηλαδή της Στρατηγικής Διοίκησης των ΗΠΑ που είναι υπεύθυνη για τα πυρηνικά όπλα και συστήματα).

Την ίδια εβδομάδα που ο Πούτιν αναβάθμισε τα πυρηνικά διακυβεύματα στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ενδυνάμωσε την ετοιμότητα των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα δεσμεύοντας δημόσια τις διακλαδικές δυνάμεις των ΗΠΑ στην υπεράσπιση της Ταϊβάν σε περίπτωση κινεζικής εισβολής. Και για να μην ξεχνάμε, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ φέρεται να είπε στους στρατηγούς του να προετοιμαστούν για εισβολή στην Ταϊβάν έως το 2027. Μια σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, στην οποία και οι δύο πλευρές είναι ικανές να προκαλέσουν στρατιωτική ζημιά στις συμβατικές δυνάμεις της άλλης, θα μπορούσε να κλιμακωθεί γρήγορα σε πυρηνική ανταλλαγή.

» Βόρεια Κορέα, Ιράν

Ταυτόχρονα, η Βόρεια Κορέα ανοίγει τον δρόμο για επιστροφή στις πυρηνικές δοκιμές και περιθωριοποιεί κάθε έννοια διαχείρισης κλιμάκωσης, υπογράφοντας πρόσφατα σε νόμο την προληπτική, αυτόματη και άμεση χρήση πυρηνικών όπλων σε περίπτωση που η ηγεσία ή η πυρηνική της διοίκηση ή η κυβερνητική δομή εκτιμά ότι κινδυνεύει. Και το Ιράν είναι επικίνδυνο, όπως η Βόρεια Κορέα. Η πρόοδος στο Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA) της Δύσης με την Τεχεράνη είναι αργή και κινδυνεύει να καταλήξει σε πλήρη αποτυχία. Εάν τελικά το Ιράν αναπτύξει την πυρηνική βόμβα -και επιμένει ότι έχει τα τεχνικά μέσα για να το κάνει-, θα μπορούσε να υπάρξει απροσδόκητη περιφερειακή εξάπλωση, με τη Σαουδική Αραβία να είναι η επόμενη στη σειρά για να ενταχθεί στην πυρηνική λέσχη, ενώ δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί και η Τουρκία (που συνεργάζεται με το Πακιστάν).

» Ηνωμένο Βασίλειο

Πράγματι, δεν είναι μόνο οι συνήθεις ύποπτοι, οι τρελοί, οι κακοί και οι επικίνδυνοι που εκσυγχρονίζουν και αυξάνουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια. Πέρυσι, το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει το ανώτατο όριο στο συνολικό του απόθεμα πυρηνικών κεφαλών κατά 40%. Οι ΗΠΑ πρόκειται να κυκλοφορήσουν άμεσα μια μη διαβαθμισμένη έκδοση της Αναθεώρησης της Πυρηνικής Θέσης τους. Η τελευταία αναφορά το 2018 προανήγγειλε μια σεισμική αλλαγή στον τόνο και στην έμφαση συγκριτικά με το τότε ευνοϊκό περιβάλλον ασφαλείας της προηγούμενης έκδοσης του 2010. Στην πραγματικότητα, η ανασκόπηση της πυρηνικής στάσης του 2018 πρότεινε την εισαγωγή πρόσθετων πυρηνικών επιλογών χαμηλότερης απόδοσης και μικρότερης εμβέλειας, που οι επικριτές υποστηρίζουν ότι θα μπορούσαν να μειώσουν το πυρηνικό όριο με πιο «χρήσιμα» όπλα. Φυσικά το αντεπιχείρημα είναι ότι οι δυτικές δυνάμεις πρέπει να ενισχύσουν τις δικές τους πυρηνικές στάσεις ως άμεση απάντηση στις αυξημένες απειλές.

«Θνησιγενής» η συνθήκη για τον αφοπλισμό

Η Συνθήκη για τη μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων (η γνωστή NPT) είναι το μόνο δεσμευτικό πολυμερές φόρουμ στον κόσμο για τη μη διάδοση και τον αφοπλισμό. Από τις εννέα τρέχουσες πυρηνικές δυνάμεις, μόνο πέντε έχουν υπογράψει τη NPT, δηλαδή αυτές που είναι μόνιμα μέλη του Συμβούλιου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Τον περασμένο μήνα, οι συνομιλίες για τη NPT απέτυχαν για άλλη μια φορά να επιτύχουν πρόοδο προς τον αφοπλισμό. Στην πραγματικότητα, από το 2010 δεν υπήρξε κανενός είδους συναίνεση στις συνομιλίες, πράγμα που σημαίνει ότι η συνεχιζόμενη βιωσιμότητα και συνάφεια της NPT είναι αμφισβητήσιμη. Και δεν είναι μόνο τα μέλη της NPT που προκαλούν ανησυχία, καθώς οι χώρες που δεν είναι μέλη της NPT, όπως η Ινδία, φαίνεται τώρα να εμφανίζουν μια πολύ πιο διαφοροποιημένη άποψη όσον αφορά στην παραδοσιακή πολιτική της μη πρώτης χρήσης.

Αν η διαδικασία της NPT όντως καταλήξει σε παγκόσμιο χάος, αυτή η εξέλιξη θα είναι μια τραγική αποτυχία της διπλωματίας και ένα ζοφερό ορόσημο προς μια ακόμη μεγαλύτερη ποσοτική και ποιοτική επέκταση, διαφοροποίηση και στρατιωτική αποδοχή της χρήσης πυρηνικών όπλων. Το μόνο πράγμα στο οποίο τα μέλη της NPT φαίνεται να συμφωνούν σταθερά είναι η επιβεβαίωση ότι ένας «πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να διεξαχθεί», αλλά οι πρόσφατες ενέργειες πολλών από αυτά τα κράτη διαψεύδουν αυτήν την πιο θεμελιώδη αλήθεια.

Σήμερα υπάρχουν, ευτυχώς, πολύ λιγότερα πυρηνικά όπλα (αριθμητικά) απ’ ότι όταν έγινε αυτή η δήλωση για πρώτη φορά το 1986 από τους προέδρους Ρέιγκαν και Γκορμπατσόφ στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας.

Ομως, ο αριθμός των πυρηνικών κρατών αυξάνεται και η πιθανότητα μιας τακτικής (ή και στρατηγικής) πυρηνικής επίθεσης αυτή τη δεκαετία παραμένει ανησυχητικά υψηλή, χάρη στη διαφοροποίηση των οπλοστασίων και στη χαλάρωση των δογμάτων. Πράγματι, η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ πολλών από τις πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου εγκυμονεί σημαντικά περισσότερους κινδύνους απ’ ό,τι στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου. Ισως το κρίσιμο ερώτημα για τον 21ο αιώνα είναι το ποιος θα ενεργήσει πρώτος…

Ειδήσεις σήμερα

Καιρός: Πτώση θερμοκρασίας και βροχές την Κυριακή