Τα τελευταία δέκα χρόνια, χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχει ιδρύσει ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Αν απορείτε γιατί, η απάντηση είναι εξαιρετικά απλή: Ολες οι χώρες έχουν αποδεχθεί, ακόμη και οι εξελθούσες από το σοβιετικό καθεστώς, ως αναγκαιότητα την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Εμείς είμαστε ουραγοί και μάλιστα, όπως είπε ο αρμόδιος υπουργός, το σχετικό νομοσχέδιο έρχεται για να διορθώσει έναν αναχρονισμό.

Πόσο… αναχρονισμό; Οσα χρόνια θυμάμαι τις προεκλογικές υποσχέσεις των φιλελεύθερων κομμάτων, η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων ήταν μέσα στο πρόγραμμά τους, με δύο κύριες επωδούς: Η πρώτη, «να μη χρεώνονται οι οικογένειες που στέλνουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό να σπουδάσουν και υπάρχει αιμορραγία συναλλάγματος». Το τελευταίο εξέπεσε μετά την καθιέρωση του ευρώ. Η δεύτερη ήταν ότι «πρέπει να ιδρυθούν ιδιωτικά πανεπιστήμια ώστε να υπάρχει ανταγωνισμός προς τα δημόσια πανεπιστήμια για να βελτιωθεί το επίπεδο της προσφερόμενης ανώτατης παιδείας». Για το θέμα της συνταγματικής απαγόρευσης ήταν αρκετοί εκείνοι που αρθρογραφούσαν ότι «αίρεται» και ότι αυτό δεν είναι το «μέγα εμπόδιο».

Στο αίτημα των ιδιωτικών πανεπιστημίων υπήρξαν οι «κλασικές» αριστερές θέσεις: «Θα ενοικιαστούν μισοερειπωμένα νεοκλασικά. Θα γίνουν μερικά πρόχειρα καλαφατίσματα. Θα μπουν και πέντε θρανία και θα βρεθούν και τέσσερις-πέντε, είτε συνταξιούχοι καθηγητές είτε με διδακτορικά, να διδάξουν, αλλά αυτό δεν το λeς ούτε ανταγωνισμό ούτε βελτίωση, πολλώ δε μάλλον ανώτατη εκπαίδευση».

Δεν ξέρω πόσοι από τους «φόβους» ή από τις «ελπίδες» που έχουν εκφραστεί θα αποτελέσουν προαπαιτούμενα της καθιέρωσης της ανώτατης ιδιωτικής εκπαίδευσης. Αυτό που ξέρω είναι ότι, όπου λειτούργησαν, ούτε υποβαθμίστηκαν τα κρατικά πανεπιστήμια ούτε έχασαν φοιτητές. Στη συλλογιστική περί ιδιωτικών ΑΕΙ πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σήμερα λειτουργούν τα «κολέγια», με ευρωπαϊκές και υπερατλαντικές συνεργασίες, που διαθέτουν υποδομή, πρόγραμμα και διδακτικό προσωπικό και θα απαιτήσουν να αναβαθμιστούν σε ΑΕΙ.

Υπάρχει ο μύθος ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια λειτουργούν με ελαστικά κριτήρια στην εισαγωγή, στην παρακολούθηση και στη βαθμολόγηση των επιδόσεων των φοιτητών, αλλά μένει χωρίς αντίκρισμα. Αλλά τα διάσημα πανεπιστήμια της Αμερικής, που λειτουργούν με Διοικητικά Συμβούλια και με οικονομικά κριτήρια εταιρίας, είναι από εκείνα που κάθε χρόνο καταλαμβάνουν τις οκτώ από τις δέκα θέσεις των καλύτερων στον κόσμο.

Η νομοθέτηση μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων δεν σημαίνει, φυσικά, ότι θα βρεθούν και «πάτρωνες» που θα αναλάβουν τη χρηματοδότηση ανώτατης εκπαίδευσης, που δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη. Ούτε ότι οι φοιτητές δεν θα πληρώνουν δίδακτρα. Αλλά το υπουργείο Παιδείας πρέπει να μελετήσει με ποιον μηχανισμό, και ποια εχέγγυα τα κρατικά πανεπιστήμια θα μπορέσουν πράγματι να ανταγωνιστούν τα ιδιωτικά και όχι μόνον από άποψη υποδομής ή διδακτικού προσωπικού.

Θα ήταν ολέθριο αν υπάρξει μια ανώτατη εκπαίδευση PISA και δούμε να επαναλαμβάνεται το φαινόμενο της εξέτασης PISA 2022, όπου η δημόσια μέση εκπαίδευση, σε σχέση με την ιδιωτική -για να το πω απερίφραστα-, «πάτωσε».