Κατέβασε την πολιτική από τα μπαλκόνια, την απογύμνωσε από τους φανφαρονισμούς, τον ακραίο λαϊκισμό, την αλληλοεκτόξευση λάσπης, εισήγαγε την ευγένεια και τον σεβασμό του αντιπάλου σε βαθμό που ουδείς είχε συνηθίσει. Hταν ένας κανονικός άνθρωπος, που περπατούσε ανάμεσα σε όλους, πήγαινε θέατρο και κινηματογράφο με τη σύζυγo περιμένοντας στην ουρά, διάβαζε βιβλία, έκανε λάθη όπως όλοι μας.

Η ανολοκλήρωτη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, η ανοχή στη διαφθορά με τις κραυγαλέες περιπτώσεις του Aκη Τσοχατζόπουλου -η επιβεβαίωση, αργότερα, από την ομολογία Τσουκάτου-, οι άστοχοι και αψυχολόγητοι χειρισμοί στη διαδοχή του ΠΑΣΟΚ, η υπόθεση των Ιμίων, το Χρηματιστήριο. Η αρνητική κριτική που δέχθηκε και συνεχίζει να δέχεται μετά θάνατον, π.χ. για την υπόθεση Οτσαλάν, το Xρηματιστήριο, προήλθε από κέντρα και συστήματα εξουσίας και ιδεολογικών μηχανισμών που ουδεμία σχέση είχαν, ούτε και απέκτησαν από τότε με την έννοια του εκσυγχρονισμού και της δημοκρατικής ευρωπαϊκής πορείας της χώρας. Ο Σημίτης ξεβόλεψε πολλές καταστάσεις της νεοελληνικής μακαριότητας. Εισήγαγε το πρωτόγνωρο για την εποχή του βασικό εργαλείο διακυβέρνησης, το «μπλοκάκι». Hταν ένας τρόπος σκέψης και δουλειάς από μόνος του. «Βάζουμε το κεφάλι κάτω και δουλεύουμε» χωρίς αφορισμούς, προκαταλήψεις, πολιτικές, κοινωνικές, ακόμα και θρησκευτικές. Με πρόγραμμα, σχεδιασμό, σοβαρότητα και, κυρίως, χωρίς να βρίζει ο ένας τον άλλον.

Προστάτευσε την προσωπική του ζωή όσο λίγοι Eλληνες πρωθυπουργοί, δεν παρίστανε κάτι άλλο από αυτό που ήταν για να χαϊδέψει το κοινό, στάθηκε μακριά από επικοινωνιακές σαχλαμάρες, ούτε ζεϊμπέκικα χόρεψε, ούτε λουλούδια πέταξε σε πίστες σκυλάδικων ή… «πολιτιστικών κέντρων». Αποτέλεσε πολιτικό-πολιτισμικό συμπεριφορικό πρότυπο ευρωπαϊκού προσανατολισμού, ξένο για την Ελλάδα εκείνων των δεκαετιών, σε αντίθεση με το σήμερα που έχει εξελιχθεί σε κυρίαρχο, παρά τις εναγώνιες προσπάθειες της περιθωριοποιημένης σοσιαλμιντιακής τοξικότητας και όχι μόνο. Ο σεβασμός στον αποχαιρετισμό του είναι δείγμα της παρακαταθήκης του.