Γράφει ο Γιώργος Μιχαηλίδης*

Ο εμπνευστής της 4ης Αυγούστου, ήταν ένας δικτάτορας… με τα όλα του. Δεν αγαπούσε την Δημοκρατία, ήθελε πλήρη έλεγχο των πάντων από το Κράτος, ασκούσε λογοκρισία στον Τύπο και εξαπέλυσε διώξεις στους κομμουνιστές.

Πέραν του στρατιωτικού του βίου ο οποίος είναι γνωστός, με τις ικανότητές του να είναι αδιαμφισβήτητες, η πολιτική του καριέρα σημαδεύτηκε από αδυναμία να προσαρμοστεί στην Δημοκρατία, και αυτό φάνηκε από την αποτυχία του στις εκλογές που συμμετείχε.

Έτσι, ήρθε, η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, που ήταν για τον Μεταξά ένα project στο οποίο αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά. Στο Νέο Κράτος που ήθελε να δημιουργήσει ο Ιωάννης Μεταξάς, οι Έλληνες θα ήταν όχι μόνο υπερήφανοι, αλλά γνώστες και άξιοι συνεχιστές του παρελθόντος τους. Ωστόσο υπήρχε ένα βασικό πρόβλημα.

Τόσο ο ίδιος ο Μεταξάς, όσο και η διακυβέρνησή του δεν είχαν λαϊκό έρεισμα. Εν αντιθέσει με την φασιστική Ιταλία και την ναζιστική Γερμανία, η δικτατορία στην Ελλάδα δεν επεβλήθη από ένα οργανωμένο κόμμα με λαϊκή αποδοχή.

Προσπάθησε να κερδίσει την λαϊκή εμπιστοσύνη, ωστόσο ποτέ πριν τον Πόλεμο δεν κατάφερε να δει τον λαό να τον ακολουθεί οικειοθελώς. Εις βάρος του η σκληρή αντικομμουνιστική δράση του καθεστώτος, οι διώξεις, η λογοκρισία.

Όλα, όμως, άλλαξαν την νύχτα της 28ης Οκτωβρίου 1940, όταν και είπε το ιστορικό «Alors, c’est la guerre!» που έμεινε ως «ΟΧΙ» στην λαϊκή συνείδηση.

Ο λαός, βγήκε στους δρόμους υπερήφανος και έτοιμος να υπερασπιστεί τα πάτρια εδάφη. Η κληρονομιά του «ΟΧΙ», όσο κι αν μας είναι δύσκολο σήμερα να την αντιληφθούμε αποτυπώνεται στην έκκληση του έγκλειστου στις φυλακές, κομμουνιστή, Νίκου Ζαχαριάδη, ο οποίος εξέφρασε πατριωτικό λόγο καλώντας όλους, αριστερούς και δεξιούς, να πολεμήσουν τον εχθρό, αφήνοντας στην άκρη τα πολιτικά πάθη και λάθη.

Η μέριμνα του Μεταξά για την προετοιμασία της Ελλάδας για πόλεμο ήταν αξιοθαύμαστη ενώ μελετώντας τα ιστορικά αρχεία, μόνο έκπληξη δεν προκαλεί η σβελτάδα με την οποία η Ελλάδα παρουσίασε αξιόμαχο στρατό στα σύνορα.

Μ’ ένα πρωτοποριακό σύστημα «σιωπηρής επιστράτευσης» με ατομικές προσκλήσεις, ο Μεταξάς πρόλαβε να ετοιμάσει τον στρατό χωρίς να δώσει την αφορμή για πόλεμο.

Η ρητορική της Αριστεράς τα χρόνια που ακολούθησαν επικεντρώνεται –και δικαίως- στις διώξεις και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ωστόσο ο Ιωάννης Μεταξάς πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα της εποχής εκείνης. Μίας εποχής όπου ενώ τα έθνη της Ευρώπης γονάτιζαν κάτω από την ναζιστική και φασιστική μπότα, οι Έλληνες ύψωναν το ανάστημά τους και πετυχαίνοντας τις πρώτες νίκες ενάντια στον Άξονα.

Ο Μεταξάς πέτυχε να συσπειρώσει όλους τους Έλληνες, γι αυτό και μας ξενίζουν σήμερα οι εκδηλώσεις θλίψεις από αυθόρμητους πολίτες στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του. Διαβάζουμε μάλιστα μαρτυρία του Μίκη Θεοδωράκη στην Καθημερινή, από το 2006, όταν και ο δημοφιλής μουσικοσυνθέτης περιγράφει: «…Οταν έπεφτε μια πόλη, «έπεφτε» όλη η Ελλάδα: έβγαινε όλος ο κόσμος έξω, χτυπάγανε οι καμπάνες κι ο κόσμος τραγουδούσε, χόρευε, φίλαγε ο ένας τον άλλο… Κι αυτό γινότανε κάθε βδομάδα, διότι κάθε βδομάδα έπεφτε η μία αλβανική πόλη μετά την άλλη. Τέτοια έξαρση πατριωτισμού δεν νομίζω να την ξανάζησαν οι Ελληνες…

…Ο θάνατος του Μεταξά ήταν ένα μεγάλο σοκ. Ο Μεταξάς ήταν πολύ τυχερός διότι συνέδεσε το όνομά του με το «Οχι», συνέδεσε το όνομά του με τη νίκη και πέθανε σε μια κορύφωση νίκης. Στην Τρίπολη, πρέπει να σου πω ότι έγιναν μνημόσυνα σε διάφορες εκκλησίες. Κι εμείς πήγαμε σε μια εκκλησία, όχι στη μητρόπολη, σε μια άλλη, πιο μικρή. Την ώρα λοιπόν του μνημοσύνου, ο κόσμος έκλαιγε τόσο γοερά, ώστε από τη μία εκκλησία στην άλλη άκουγες τα κλάματα. Εκλαιγε όλη η πόλη για τον Μεταξά. Τόσο τυχερός ήταν δηλαδή, έτυχε η κατάλληλη στιγμή να πει το «Οχι» και μετά να πεθάνει… Και πίσω από το «Οχι» αυτό, δείχνει ότι ήταν ίσως ο μοναδικός πολιτικός στην Ευρώπη που δεν πίστευε στη νίκη του Χίτλερ. Πίστευε δηλαδή ότι θα νικήσουν οι Εγγλέζοι, κάτι που εκείνη τη στιγμή έμοιαζε παράλογο. Και, βεβαίως, ταίριαζε πολύ και με τη νοοτροπία του θρόνου, που ήταν αγγλόφιλος…».

Ο Ιωάννης Μεταξάς έφυγε στο απόγειο της δόξας του, όμως επειδή η μοίρα παίζει περίεργα παιχνίδια, έφυγε δοξασμένος επειδή ακολούθησε ένα δόγμα πολιτικής με το οποίο είχε βρεθεί αντίθετος στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Αξίζει γι αυτό, κλείνοντας, να παραθέσουμε ένα παρασκηνιακό γεγονός κατά την ενημέρωση του Ιωάννη Μεταξά στους δημοσιογράφους δύο μέρες μετά το «ΟΧΙ».

Εκεί, όταν ένας δημοσιογράφος έσπευσε να του εκφράσει τον αντιβενιζελικό φανατισμό του, νομίζοντας ότι έτσι θα τον κολακεύσει και θα τον ευχαριστήσει, ο Ιωάννης Μεταξάς τον κατακεραύνωσε λέγοντας ότι ακολουθεί «την πολιτικήν του αειμνήστου Βενιζέλου και όχι την πολιτικήν του αειμνήστου Βασιλέως Κωνσταντίνου», δηλαδή ότι συντάσσεται με την Αγγλία και όχι με τον Αξονα.

ΥΓ. Η εθνική επέτειος ήταν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για εμάς εδώ στο EleftherosTypos.gr, να εγκαινιάσουμε το νέο ΕΤ Magazine το οποίο είναι αφιερωμένο ολοκληρωτικά στο έπος του 1940.

*Ο Γιώργος Μιχαηλίδης  είναι διευθυντής σύνταξης του EleftherosTypos.gr
Ακολούθησέ τον στο Facebook και στο Twitter