Γράφει η Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά*

Τις τελευταίες δεκαετίες, η γήρανση του πληθυσμού είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που συνοδεύεται με μια ραγδαία αύξηση της νόσου. Τα προβλήματα μνήμης δεν είναι τα μόνα που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα των ατόμων με άνοια.

Συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα (BPSD) όπως διέγερση,  άγχος, δυσθυμία, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, απάθεια, παραληρητικές ιδέες, παραισθήσεις και αλλαγές στον ύπνο ή την όρεξη είναι κυρίαρχα συμπτώματα της νόσου. Ένα από τα εμφανή συμπτώματα της άνοιας είναι και η ανηδονία (απώλεια ενδιαφέροντος για προηγούμενα ευχάριστα ερεθίσματα).

Η απάθεια είναι επίσης ένα σύμπτωμα της νόσου (Robert et al., 2009) όπως και η συναισθηματική αστάθεια η οποία μπορεί να πυροδοτήσει επιθετικές εκδηλώσεις. Τα άτομα με άνοια συχνά υποφέρουν από παραληρητικές ιδέες και  ψευδαισθήσεις. Το συνηθισμένο περιεχόμενο των παραληρηματικών σκέψεων περιλαμβάνει καχυποψία, εγκατάλειψη και εσφαλμένη ταυτοποίηση (Jeste et al., 2006). Οι αντιληπτικές διαταραχές στην άνοια είναι επίσης συνηθισμένο φαινόμενο όπως και οι οπτικές ψευδαισθήσεις (McKeith et al., 2005).

Διαταραχές στην κινητική λειτουργία μπορούν επίσης να παρατηρηθούν άμεσα και αυξάνουν την επικινδυνότητα τραυματισμών σε άτομα με άνοια που τείνουν να μην έχουν αντίληψη της κατάστασης τους και αρνούνται την παροχή βοήθειας (κυρίως στα πρώτα στάδια της νόσου). Διαταραχές ύπνου και τροφής αποτελούν επίσης συμπτώματα της νόσου. Η ένταση και η πολυπλοκότητα των συμπτωμάτων της νόσου κάνουν τη φροντίδα των ατόμων με άνοια δύσκολη.

Είναι δύσκολο και επώδυνο για τον/την σύντροφο ή το παιδί να βλέπει τον γονέα του να βυθίζεται στη νόσο και να χάνει την ταυτότητα του. Στα πρώτα στάδια της νόσου, οι συγγενείς τείνουν να αρνούνται να αποδεχτούν τη νέα πραγματικότητα. Συχνά εκδηλώνουν θυμό για την ανικανότητα του γονέα να ανταποκριθεί σε καθήκοντα που ήταν εύκολα για αυτόν όταν ήταν υγιής.

Στη πραγματικότητα, ο θυμός αυτός είναι άμυνα και αντίσταση στη νόσο που έρχεται να ‘κλέψει’ τον γονέα, τον σύντροφο ή τον αδερφό του. Ο θυμός μετατρέπεται αργότερα σε θλίψη και απόγνωση όταν τα συμπτώματα μεγαλώνουν και γίνονται εντονότερα. Σε κάποιες περιπτώσεις η συμβίωση με ένα άτομο με άνοια γίνεται δύσκολη μιας και ο ασθενής χρειάζεται αποκλειστική φροντίδα σε μόνιμη βάση.

Τη φροντίδα αυτών των ασθενών συχνά αναλαμβάνουν  ο /η  σύντροφος που σύντομα εξαντλείται και αποδυναμώνεται τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Σε περιπτώσεις όπου ο/η σύζυγος του ασθενούς δεν ζει, τη φροντίδα του  αναλαμβάνει κάποιο άλλο άτομο που διαμένει μαζί του σε 24ωρη βάση.  Κάποιες από αυτές τις γυναίκες-φροντιστές έχουν εμπειρία και κάποιες άλλες απλά πειραματίζονται με ένα άτομο που έχει αυξημένες συναισθηματικές και σωματικές ανάγκες και δεν έχει κανένα χρονικό περιθώριο λάθους. Η συμβίωση με ένα άγνωστο άτομο δεν είναι εύκολη για τον ασθενή και του προκαλεί αυξημένο άγχος.

Οι χειρισμοί που πρέπει να γίνουν για να βοηθήσουν το άτομο με άνοια να προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη είναι πολύ λεπτοί και συχνά αγνοούνται από τους φροντιστές που παλεύουν και αυτοί να κατανοήσουν τους λόγους που ο ασθενής συμπεριφέρεται περίεργα. Ανά καιρούς καταγράφονται και περιστατικά σωματικής κακοποίησης ατόμων με άνοια από τους φροντιστές τους, τα οποία  έρχονται να ολοκληρώσουν το παζλ της ντροπής.Τόσο οι ενοχές των συγγενών για την απομάκρυνσης του ατόμου με άνοια  από την οικογενειακή του εστία, όσο και τα καταγεγραμμένα περιστατικά κακομεταχείρισης ατόμων με άνοια σε κάποια ιδρύματα  δεν αφήνουν περιθώρια επιλογής. Οι χώροι φιλοξενίας ατόμων με άνοια που παρέχουν ποιότητα ζωής και ιατρική περίθαλψη στους ασθενείς με άνοια είναι συνήθως πολυδάπανοι και απαγορευτικοί για πολλούς συνανθρώπους μας.

Τα δύσκολα χρόνια της πάλης με την νόσο παίζονται σε Ρωσική ρουλέτα.Εάν είναι η οικογένεια τυχερή και ‘πέσει’ σε καλό άνθρωπο-φροντιστή, ο άνθρωπος τους δεν θα υποφέρει. Σε αντίθετη περίπτωση, τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένεια θα ζήσει τη φρίκη της κακοποίησης, εγκατάλειψης, ανασφάλειας και οικονομικής εξαθλίωση σε ένα αγώνα εύρεσης και αντικατάστασης φροντιστών. Κύριο θύμα είναι ο ίδιος ο ασθενής που χρειάζεται σταθερότητα, υπομονή και ησυχία για να αντέξει και αντί αυτού αγχώνεται, τρομοκρατείται και βασανίζεται, ψυχικά και σωματικά.

Σε μια εποχή όπου η νόσος αυξάνεται τρομακτικά, το κράτος καλείται να βρει λύσεις στα μεγάλα προβλήματα. Τόσο το άτομο με άνοια όσο και οι φροντιστές τους χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη. Οι φροντιστές (συγγενείς ή εργαζόμενοι) χρειάζονται ενημέρωση και εκπαίδευση για τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπίσουν τους ασθενείς με άνοια. Είναι ανεπίτρεπτο τη φροντίδα αυτών των ανθρώπων να αναλαμβάνουν άτομα που δεν έχουν ικανότητες, γνώσεις και ψυχικά αποθέματα για να ανταπεξέλθουν σε τόσο δύσκολες καταστάσεις.

Τα άτομα που επιθυμούν να εργαστούν ως εξωτερικοί ή εσωτερικοί φροντιστές σε ασθενείς με άνοια πρέπει να ολοκληρώνουν πρόγραμμα εκπαίδευσης και μετά να εργάζονται. Ακόμα και οι συγγενείς που φροντίζουν άτομα με άνοια χρειάζονται εκπαίδευση και ψυχολογική υποστήριξη. Πριν λίγες ημέρες γίναμε μάρτυρες μιας πράξης απελπισίας που οδήγησε δυο ανθρώπους από την Αργολίδα στο θάνατο. Ο σύζυγος δολοφόνησε την  γυναίκα του με άνοια και μετά αυτοκτόνησε αφήνοντας πίσω ένα σημείωμα που περιέγραφε το δράμα του ‘Δεν αντέχω άλλο, συγνώμη’. Η άνοια είναι μια πολυδάπανη ασθένεια η οποία εξαντλεί ψυχικά και σωματικά τόσο τον ασθενεί όσο και τους οικείους του.

Η λύση πρέπει να δοθεί άμεσα πριν θρηνήσουμε και άλλα θύματα απελπισίας.Οι ασθενείς με άνοια χρειάζονται τη στήριξη όλων μας. Μπορεί να χάνουν τη μνήμη τους αλλά όχι τη ψυχή τους. Η ψυχή τους γνωρίζει, νοιώθει και αποζητά την αγάπη και τη υπομονή μας. Χρειάζονται τους δικούς τους ανθρώπους μέχρι την τελευταία τους στιγμή και αυτοί πρέπει να έχουν τη ψυχική δύναμη να είναι δίπλα τους και να αντέχουν την ευαλωτότητα τους.

Σε αυτό το κατακόρυφο ταξίδι κατακερματισμού του ψυχισμού τους, η μόνη σταθερή τους δύναμη είναι αγάπη των δικών τους ανθρώπων. Αυτή που καθρεπτίζεται στο βλέμμα  και κρύβεται σε ένα ζεστό χάδι στα μαλλιά. Γιατί μπορεί η άνοια να κλέβει τη μνήμη αλλά δεν τολμά να αγγίξει τη ψυχή!

*Η Θεοδώρα Παπαδοπούλου είναι Διδάκτωρ Ψυχολογίας-Νευρογλωσσολόγος

H αναδημοσίευση του παραπάνω άρθρου ή μέρους του επιτρέπεται μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το ELEFTHEROSTYPOS.GR με ενεργό σύνδεσμο στην εν λόγω καταχώρηση.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

• Χατζηδάκης στον Ε.Τ.: Επιταχύνουμε τη μείωση της ανεργίας με το ταμείο ανάκαμψης – 105.000 θέσεις εργασίας με συβάσεις έως δύο έτη
• Απάντηση στην Τουρκία η αμυντική συμφωνία Ελλάδας-ΗΠΑ
• Η επέκταση των μέτρων στήριξης και σε τρόφιμα και το σχέδιο για 275.000 νοικοκυριά
• Στεφανία Τζαφέρη: Το αισχρό μήνυμα που δέχτηκε μετά τον άγριο ξυλοδαρμό της
• Σε ποιο νησί του Αιγαίου θα στηθεί η νέα αμερικανική βάση