Γράφει ο Γιάννης Παπαδάτος

Ο χώρος δεν επιτρέπει την πλήρη αναδημοσίευσή του, αλλά παραθέτουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«Πριν από λίγα χρόνια επισκέφθηκα το Μουσείο του Ερζερούμ, όπου στεγάστηκε η Τουρκική Εθνοσυνέλευση στη διάρκεια του “Πολέμου της Ανεξαρτησίας” (1919-22). Ρώτησα την ξεναγό τι ήταν το εντυπωσιακό κτίριο προτού φιλοξενήσει το Κογκρέσο των Κεμαλικών, μολονότι γνώριζα πως επρόκειτο για το περίφημο Κολέγιο Σανασαριάν, όπου ο παππούς μου Γκριγκόρ Σούνι δίδασκε μουσική πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η χαριτωμένη ξεναγός απάντησε χωρίς δισταγμό: “Εδώ βρισκόταν ένα πολύ παλιό αρμενικό κολέγιο. Ομως, ήταν σχολείο προπαγάνδας. Οι πρώτες αρμενικές εξεγέρσεις ξεκίνησαν από την αυλή του. Λίγο καιρό αργότερα οι ηγέτες των συμμοριών που αποφοίτησαν από αυτό το σχολείο πρωτοστάτησαν σε σφαγές” (σ.σ.: Τούρκων εννοείται. Μάλιστα, στο Ιγντίρ υπάρχει και μνημείο της… Τουρκικής Γενοκτονίας από τους Αρμενίους!).

“Και τι είχαν απογίνει οι Αρμένιοι του Ερζερούμ τον καιρό της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης;”, τη ρώτησα. “Πριν από αυτό οι Αρμένιοι προφανώς είχαν φύγει, όπως λέγεται”, απάντησε με χαμόγελο η εξυπηρετική ξεναγός. Λίγες μέρες αργότερα, στην πόλη Μπιτλίς, γενέτειρα του Αμερικανο-Αρμένιου συγγραφέα Ουίλιαμ Σαρογιάν, συνάντησα μια παρέα Κούρδων σε ένα καφενείο. Τους ρώτησα αν υπήρχαν παλιά Αρμένιοι σε αυτή την όμορφη αλλά κάπως παραμελημένη πόλη που χρειάζεται αναστήλωση.

“Ναι, υπήρχαν”, απάντησε ένας από αυτούς. “Και τι απέγιναν;”, συνέχισα. “Σόικουρουμ”, είπε με ένα πονηρό χαμόγελο. “Γενοκτονία”. Αυτό ήταν το κοινό μας μυστικό. Κάναμε ένα high-five και χωρίσαμε…».

Ο Ρόναλντ Γκριγκόρ Σούνι είναι καθηγητής Ιστορίας και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Εχει γράψει το βιβλίο «Μπορούν να ζήσουν στην έρημο, αλλά πουθενά αλλού. Η ιστορία της Αρμενικής Γενοκτονίας».