Μια «Κατά Σταύρον», κάτι σαν Ευαγγέλιο, διαφορετική προσέγγιση του παραδοσιακού τραγουδιού, με άξιους ερμηνευτές, τον «Χαΐνη» Δημήτρη Αποστολάκη, δυναμικό εκπρόσωπο της Κρήτης, τον Αλέξη Παρχαρίδη, που θα φέρει τα χρώματα του Πόντου, και την Ηρώ Σαΐα, γνωστή για την αγάπη της και τη δεξιοτεχνία της στο δημοτικό τραγούδι, που θα ενώσει τα δύο αυτά σημεία του ορίζοντα.

Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο που η συναυλία έχει τίτλο «Από τον Πόντο ως την Κρήτη-Ερόδισ’ η ανατολή και ξέφεξεν η δύση» και αποτελεί ένα μεγάλο συναυλιακό αφιέρωμα στον ανεκτίμητο πλούτο της δημοτικής μουσικής, μέσα από τη ματιά και με την μπαγκέτα του Σταύρου Ξαρχάκου.

Σήμερα οι νέοι έχουν ανακαλύψει τον πλούτο των παραδοσιακών τραγουδιών;

Αυτό που ακούμε συχνά να λένε ότι «οι σημερινοί νέοι δεν είναι κοντά στην παράδοση» είναι λάθος. Οι νέοι έχουν μεγάλη σχέση με την παράδοση, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Μην ξεχνάτε σε όλη την ελληνική επικράτεια πόσες σχολές παραδοσιακού χορού και παραδοσιακής μουσικής έχουν ανοίξει και πόσες ομάδες και μουσικά γκρουπ έχουν δημιουργηθεί από νέα παιδιά. Είναι πολύ περισσότερα απ’ ό,τι ήταν πριν από 20 χρόνια.

 Είστε, λοιπόν, αισιόδοξος;

Είμαι πολύ αισιόδοξος. Αυτά τα παιδιά είναι που έκαναν τις διαδηλώσεις για το θέμα της μεγάλης τραγωδίας στα Τέμπη, αυτά είναι που βγήκαν μπροστά, έξω από τα iPhone και τα λάπτοπ και με τι πάθος το έκαναν, χωρίς να είναι κάτω από κομματικές ομπρέλες, σε χαρτονάκια έγραφαν μηνύματα, δεν ήταν ούτε το ΚΚΕ ούτε η Ν.Δ. ούτε κάποιο άλλο κόμμα. Τίποτα απ’ όλα αυτά. Ηταν η ψυχή τους και αυτό το οποίο αισθάνθηκαν που δεν τους άρεσε καθόλου, γιατί έκανε τη ζωή τους πολύ άσχημη…

 » Δίνοντας μια πρόβλεψη Κασσάνδρας για το μέλλον, ο Σταύρος Ξαρχάκος μάς είπε: «Το πρόβλημα είναι πώς θα αντιμετωπίσουμε από εδώ και πέρα όλα αυτά που έρχονται, γιατί έρχονται πολύ άσχημα πράγματα. Οχι καλά…».

Αν τα λόγια του Σταύρου Ξαρχάκου ρίχνουν βαριά σκιά, η μουσική του, αυτός ο ήχος της παράδοσης, έρχεται να γίνει βάλσαμο στις καρδιές μας. Είναι και η τόσο γλυκόλαλη φωνή της Ηρώς Σαΐα, σαν να φέρει τον κυματισμό της θάλασσας, όταν τραγουδά πολύ συγκινητικά, μαζί με τον ανδρειωμένο Κρητικό Δημήτρη Αποστολάκη, που παίζει χαμηλόφωνα τη λύρα του: «Μεσοπέλαγα αρμενίζω κι έχω πλώρα τον καημό / κι έχω την αγάπη πρίμα κι άλμπουρο τον χωρισμό. / Θάλασσα, μη με διώχνεις μακριά. / Χωρισμέ, μου ματώνεις την καρδιά».

Ο συνθέτης ακούει, κινεί τα χέρια του, τους οδηγεί και η ματιά του λάμπει. Ξέρει ότι έχει στο πλευρό του άξιους ερμηνευτές με ήθος και εσωτερική δύναμη, που θα αναδείξουν τα τόσο πλούσια χρώματα της παράδοσης. Κι εκείνοι προσέχουν κάθε του νεύμα, ρουφούν κάθε του σχόλιο. 

» Θα ακούσουμε όμως τα δημοτικά τραγούδια έτσι όπως τα ξέρουμε; Ή σε μια… «κατά Σταύρον» εκδοχή; «Ξέρετε, σε δύο πράγματα ακουμπά η ψυχή μου: στην ιστορία και την παράδοση», λέει ο Σταύρος Ξαρχάκος. «Τα τελευταία χρόνια, την ιστορία και την παράδοση τα έχουμε γράψει κάπως… Με τους ανθρώπους που κάνουμε αυτήν τη συναυλία, είπαμε να ακουμπήσουμε πάνω στην καρδιά, στην παράδοση, και μάλιστα στην πολύ σκληρή παράδοση, δηλαδή Βορρά και Νότο, Πόντο και Κρήτη, με ένα κοινό στοιχείο που ενώνει αυτούς τους δύο κόσμους, που είναι η λύρα. Βέβαια, διαφορετική είναι η ποντιακή λύρα και διαφορετική η κρητική λύρα. Επιλέξαμε τραγούδια παραδοσιακά, τα οποία θα πούμε με μια δική μας άποψη, δεν πάμε δηλαδή να αντιγράψουμε τα παραδοσιακά τραγούδια όπως είναι».

Αλλωστε, πάντα η παραδοσιακή μουσική αποτελούσε αστείρευτη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για τον Σταύρο Ξαρχάκο. Πολλές φορές έχει ακουμπήσει στις διαφορετικές εκφάνσεις του δημοτικού τραγουδιού, έχει ενσωματώσει στοιχεία του στο έργο του, με έναν τρόπο που κάνει το άκουσμα ελκυστικό και στους νεότερους ακροατές. Το διαπιστώσαμε τον Σεπτέμβριο του 2021 σε ένα κατάμεστο Ηρώδειο, στο πλαίσιο της συναυλίας «Θέλει αρετή και τόλμη το… τραγούδι», αλλά και έναν χρόνο αργότερα στον ίδιο χώρο, όπου ο Σταύρος Ξαρχάκος έκανε ένα πολύ συγκινητικό αφιέρωμα στον «Αρχάγγελο της Κρήτης», Νίκο Ξυλούρη, σε μια βραδιά που είχε τίτλο «Ητανε μια φορά» και είχε στο πλευρό του τον Ψαραντώνη και όλη την οικογένεια Ξυλούρη, μαζί με τους Μίλτο Πασχαλίδη, Χρήστο Θηβαίο και Ηρώ Σαΐα.

Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο που δηλώνει ότι: «Το παρελθόν μας είναι η βάση για το μέλλον μας».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ

«Θα μας πει το… Κατά Σταύρον Ευαγγέλιο»

Η πρόβα συνεχίζεται μέσα σε μια πολύ δημιουργική διαδικασία ανταλλαγής απόψεων και ενέργειας. Ενώ οι ερμηνευτές και οι μουσικοί ακούν προσεκτικά τα λόγια του Σταύρου Ξαρχάκου και ο ίδιος ο συνθέτης ρωτά τη γνώμη τους και μαθαίνει από εκείνους: «Τι είναι αυτές οι χορδές που έχεις εδώ στη λύρα σου;», ρωτά τον Χαΐνη Δημήτρη Αποστολάκη. Κι εκείνος με το χιούμορ που τον διακατέχει, αλλά και με σεβασμό στον συνθέτη, του απαντά: «Μαέστρο, αυτές είναι οι συμπαθητικές χορδές, δίπλα στις κύριες, που προσθέτουν βάθος στον ήχο, αλλά γίνονται… αντιπαθητικές αν ξεκουρδιστεί το όργανο». Ο συνθέτης χαμογελά και του λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου: «Θα παίξεις όμως τη λύρα που θα σου πω, όχι τη λύρα που ξέρεις…».

«Ο,τι θέλεις εσύ, μαέστρο», του λέει ο Δημήτρης Αποστολάκης και πιάνει το τραγούδι:

«Αν είναι η μέρα όμορφη την κάνει το σκοτίδι / κι αν έχει αξία η ζωή ο θάνατος τη δίδει», λέει συνοδεύοντας με τη λύρα του μια πανέμορφη, παλιά κρητική μαντινάδα.

«Ο Σταύρος Ξαρχάκος είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή Ελληνας συνθέτης. Νιώθω μεγάλη τιμή που με κάλεσε σε αυτό του το εγχείρημα. Εχει καθαρή, διεισδυτική ματιά, ήθος και συνέπεια. Λακωνίζει και είναι εύστοχος σε ό,τι δημιουργεί», λέει, όταν τελειώνει τη μαντινάδα του, ο Δημήτρης Αποστολάκης και, για να κάνει ακόμα πιο σαφές πόσο τυχερός νιώθει που τον κάλεσε σε αυτήν τη βραδιά, σημειώνει: «Είναι η πρώτη μου συμμετοχή σε άλλη συναυλία, πέρα από τις δικές μου, ύστερα από 32 χρόνια που είμαι στη μουσική. Θέλω να υπηρετήσω, όπως όλοι μας, το όραμα που έχει ο μαέστρος γι’ αυτήν τη συνάντηση μεταξύ Κρήτης και Πόντου», καταλήγει ο Χαΐνης και, όταν ο συνθέτης μπαίνει στο κέντρο των μουσικών και ερμηνευτών για να τους μιλήσει, λέει: «Τώρα θα μας πει το… Κατά Σταύρον Ευαγγέλιο». (Γέλια.)

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΡΧΑΡΙΔΗΣ

«Αρώματα και γεύσεις από κάτι που πάει να χαθεί»

Από την πλευρά του ο Αλέξης Παρχαρίδης, που φέρει τα αρώματα και τους ήχους του Πόντου στη συναυλία, ερμηνεύει το «Πατρίδα μ’ αραεύω σε», όπου εμπεριέχεται η χαρακτηριστική φράση «Στα ξένα είμαι Ελληνας και στην Ελλάδα ξένος», που έχει τραγουδήσει και ο επίσης ποντιακής καταγωγής Στέλιος Καζαντζίδης.

Με μεγάλο σεβασμό προς τον Σταύρο Ξαρχάκο σημειώνει: «Είναι η πρώτη φορά που συναντώ τον Σταύρο Ξαρχάκο σε μια συναυλία. Εχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με αυτό το ανεξερεύνητο πεδίο, που είναι η παραδοσιακή μουσική όλης της Ελλάδας. Είναι μια πολύ σπουδαία μουσική, που δυστυχώς δεν ενδιαφέρει πολύ κόσμο και μάλλον πάμε να τη χάσουμε. Τέτοιες προσπάθειες, όπως αυτές του κ. Σταύρου, δίνουν νέα στοιχεία και αναζωογονούν την παράδοση. Το ευρύ κοινό θα θελήσει, αν όχι να υποψιαστεί, τουλάχιστον να γευτεί τα αρώματά της και τις γεύσεις της».

ΗΡΩ ΣΑΪΑ

«Το ποντιακό μου αίμα… χτύπησε ξανά»

Η Ηρώ Σαΐα αναφέρεται στις ποντιακές και τις πελοποννησιακές ρίζες της. «Οι ρίζες μου είναι από την Κόρινθο και τον Πόντο. Με τις ποντιακές μου ρίζες ήρθα σε επαφή και μέσα από την παρουσίαση της εκπομπής “Οι θησαυροί του Πόντου” της ΕΡΤ. Χαίρομαι πάρα πολύ που ήρθα, έστω και όψιμα, σε επαφή με τις ποντιακές ρίζες μου. Το ποντιακό μου αίμα… χτύπησε ξανά ακούγοντας τη λύρα και χαίρομαι ιδιαίτερα που μια μεγάλη μου αγάπη, η Κρήτη, κι ας μην είμαι Κρητικιά, σμίγει με τον Πόντο σε αυτήν τη συναυλία».

Ειδήσεις σήμερα