Ουρές επισκεπτών σχηματίζονται έξω από το λιτό κτίριο των Παύλου Μυλωνά και Δημήτρη Φατούρου. Ακολουθούν και άλλες μεγάλες επιτυχίες – εικαστικά αφηγήματα με αριστουργήματα καλλιτεχνών, σπουδαία τεκμήρια της Ιστορίας της ευρωπαϊκής ζωγραφικής και διεθνούς Τέχνης, αλλά και κορυφαίες συμπράξεις που επίσης φαίνονταν ακατόρθωτες. Κυρίαρχο το μεγάλο έργο του εκσυγχρονισμού και της επέκτασης της μεγαλύτερης πινακοθήκης της χώρας που σήμερα προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Ο κατάλογος του καινοτόμου έργου της -επί 30 ετών- διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης και ομότιμης καθηγήτριας Ιστορίας της Τέχνης στην ΑΣΚΤ, Μαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα, σπουδαίος και μακρύς, περιλαμβάνει σημεία που έφεραν ξανά την ΕΠΜΑΣ εκεί όπου όφειλε να είναι, στην πρώτη γραμμή! Η παρακαταθήκη που αφήνει πίσω της η κ. Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, η οποία έφυγε από τη ζωή χθες το πρωί, δεν μπορεί από κανέναν να αμφισβητηθεί.

Με αποφασιστικότητα και όραμα έδωσε στην ΕΠΜΑΣ μια πρωτοφανή ώθηση για την εποχή. «Με πείσμα στο ωραίο της Τέχνης και στη γνώση κι έχοντας σεβασμό στους ανθρώπους υπηρετώ το όραμά μου», είχε πει η ίδια στον «Ε.Τ.» πριν λίγους μήνες κατά την παρουσίαση της έκθεσης «Αναζητώντας την Αθανασία/Η τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου». Με αφορμή την ολοκλήρωση της θητείας της που αναμενόταν τον Ιούλιο, είχε εκφράσει την επιθυμία να παραχωρήσει συνέντευξη στον «Ε.Τ.», μετά την επικείμενη παρουσίαση της νέας αναδρομικής έκθεσης «Κωνσταντίνος Παρθένης: Η Ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του», που είχε προγραμματιστεί για την Τετάρτη 15 Ιουνίου. Μια μοιραία επιπλοκή στην υγεία της προκάλεσε σοκ σε όλη την πολιτιστική κοινότητα και όχι μόνο… Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, ήταν 83 ετών. «Ηταν ένα ατυχές γεγονός. Οι γιατροί έδωσαν μάχη αυτές τις δύο ημέρες που νοσηλεύτηκε», περιέγραψε στον «Ε.Τ.» στενός συνεργάτης της κ. Λαμπράκη – Πλάκα.

«Το κοινό θα αποκτήσει έναν δικό του, υπερσύγχρονο χώρο πολιτισμού, ακολουθώντας την παράδοση της παλιάς Πινακοθήκης, η οποία υποδέχτηκε 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες», είχε δηλώσει με περηφάνια στον «Ε.Τ.» η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, όταν ανακοινώθηκε το σπουδαίο έργο της ανακαίνισης, όπου η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος συνέβαλε σημαντικά στην πραγμάτωση ενός μεγάλου οράματος πολιτισμού που σήμερα απολαμβάνουμε. Μια ευφυής προσωπικότητα που ταύτισε το όνομά της με την Εθνική Πινακοθήκη, σύστησε μια διαδρομή που σήμερα ενώνει το παρελθόν με το παρόν.

Ηταν το 1992 όταν η κ. Λαμπράκη – Πλάκα αναλαμβάνει τη διεύθυνση και βάζει εντέλει τον οργανισμό σε μια νέα τροχιά, κι έτσι σήμερα χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο περνούν το κατώφλι της ΕΠΜΑΣ. «Σχεδόν 4.000 επισκέπτες -3.950 για την ακρίβεια- έσπευσαν την τελευταία Κυριακή των Απόκρεων 6 Μαρτίου (2022) να δουν τη λαμπρή έκθεση του πορτρέτου με τα αριστουργήματα από τις συλλογές του Λούβρου, αλλά και τις μόνιμες συλλογές στο νέο ανακαινισμένο κτίριο, και να απολαύσουν τον καφέ τους στο Καφέ Ιλισσός, που λειτουργεί στο επίπεδο του κήπου. Οι ουρές αγκάλιαζαν το κτίριο έως και την πλευρά του Χίλτον. Ακόμη και τις καθημερινές, και παρά τους περιορισμούς της πανδημίας, η νέα Εθνική Πινακοθήκη υποδέχεται μεγάλο αριθμό Ελλήνων και ξένων επισκεπτών, και ιδιαίτερα νέους. Σε 180.000 ανέρχονται ήδη οι επισκέπτες της νέας Εθνικής Πινακοθήκης από τότε που άνοιξε τις πύλες της για το κοινό στις 14 Μαΐου 2021», είχε η ίδια δηλώσει σε σχετική ανακοίνωση πριν από τρείς μήνες, τονίζοντας πως η διεύθυνση και όλο το προσωπικό της ΕΠΜΑΣ, επιστημονικό, διοικητικό και φυλακτικό, εργάστηκε με ζήλο και αφοσίωση επί πολλά χρόνια γι’ αυτό το αποτέλεσμα. Στην τελευταία συνέντευξη Τύπου είχε μιλήσει για το «θαύμα» της επέκτασης της Εθνικής Πινακοθήκης «που πέρασε από 40 κύματα, όσο για το είδωλό μου», όπως είπε χαριτολογώντας, «είναι ενταφιασμένο στο γεφύρι της Πινακοθήκης».

Παντρεύτηκε στα 17

Γεννημένη στο Αρκαλοχώρι του Ηρακλείου Κρήτης, σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά την περίοδο 1959-1964. Τις μεταπτυχιακές σπουδές της τις έκανε στο ίδιο τμήμα στην Κλασική Αρχαιολογία με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών και με θέμα: «Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη». Οπως έλεγε η ίδια σε συνεντεύξεις της στο «Marie Claire», παντρεύτηκε τον Δημήτρη Πλάκα στα 17 της, όταν εκείνος ήταν 27. «Δεν αντέδρασαν οι γονείς μου. Είχα ερωτευτεί έναν υπέροχο άνδρα που ήταν και μορφωμένος, με βιβλιοθήκη και δισκοθήκη – ανήκουστα πράγματα τότε στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης. Με έβαλε στον παράδεισο της γνώσης. Με ενθάρρυνε να ξαναγυρίσω στο σχολείο στη Γ’ Γυμνασίου. Με είχαν σταματήσει για δύο χρόνια η αγρότισσα μητέρα μου και ο σιδηρουργός πατέρας μου».

Εννιά χρόνια μετά το γάμο της, η ίδια ακόμα σπούδαζε, ενώ παρακολούθησε επίσης τα μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης του καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1965-1968). Το 1975 γράφτηκε στην Ιστορία ως η πρώτη καθηγήτρια στην ΑΣΚΤ και εξελέγη παμψηφεί τακτική καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας.

Ο Δημήτρης Πλάκας νοσεί από καρκίνο. Ο θάνατος του συζύγου της το 1992 συνέπεσε με την ανάληψη της Εθνικής Πινακοθήκης. «Κήδεψα τον Δημήτρη στη Σύρο και την επόμενη μέρα είχα Διοικητικό Συμβούλιο. Πήγα και δεν τους είπα τίποτα. Δεν ήθελα να ανακατεύω τη ζωή μου την προσωπική. Και αυτό με βοήθησε, ξέρετε», είχε δηλώσει, ενώ κατά καιρούς είχε πει «η Παιδεία καταλύει τη μοναξιά».

Στη διάρκεια της θητείας της, η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε και επεκτάθηκε χάρη στα νέα παραρτήματα που απέκτησε σε Κέρκυρα, Ναύπλιο, Αλσος Στρατού, Γουδή, Μουσείο Καπράλου και Αίγινα. Η μόνιμη συλλογή, παράλληλα, εμπλουτίστηκε με επιπλέον 3.000 νέα έργα, μεταξύ των οποίων δύο πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Κατά τη διάρκεια της 30χρονης θητείας της, η κ. Λαμπράκη – Πλάκα διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών με θερμή ανταπόκριση. Ολες αυτές οι δράσεις καλύφθηκαν σε ποσοστό 60-100% από χορηγίες.

Υστερα από πολυετείς προσπάθειες, εκπονήθηκε μελέτη επέκτασης του κτιριακού συγκροτήματος της ΕΠΜΑΣ, που υπερδιπλασίασε τους χώρους της, εκσυγχρόνισε τη λειτουργία της και αναβάθμισε αισθητικά τη μορφή της. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ και από χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. «Για παράδειγμα, από το Ιδρυμα Νιάρχος εξαρτήθηκε το αν θα γίνει η επέκταση. Τα 13 εκατομμύρια που μας έλειπαν ήταν κομβικής σημασίας. Εγώ σηκώθηκα και πήγα στη Νέα Υόρκη προκειμένου να συναντήσω τον κ. Δρακόπουλο και να του πω “το και το”. Το έργο της Πινακοθήκης εξαρτήθηκε από αυτή τη σημαντικότατη χορηγία και είμαι βαθιά ευγνώμων στο Ιδρυμα Νιάρχος. Θα το ανέθετα σε έναν επιμελητή ή σε έναν οικονομικό συνεργάτη και θα το έκανε;» έλεγε.

Το τραύμα του 2012

Η θητεία της το 2012 σημαδεύτηκε επίσης από την κλοπή των πινάκων «Γυναικείο κεφάλι» του Πικάσο, το οποίο φιλοτέχνησε το 1939 -δωρεά στον ελληνικό λαό για την αντίστασή του στην Κατοχή-, «Μύλος» του Ολλανδού Πιετ Μοντριάν (1905) και ένα σχέδιο θρησκευτικής απεικόνισης των αρχών του δέκατου έβδομου αιώνα, που αποδίδεται στον Ιταλό Γκουλιέλμο Μονκάλβο. Η κ. Λαμπράκη – Πλάκα στις πρώτες της δηλώσεις μετά την κλοπή είχε πει ότι «η κλοπή είναι θάνατος». Η Πινακοθήκη, μετά από 9 χρόνια σιωπής, αφού είχε κλείσει λίγες ημέρες μετά την κλοπή το 2012 προκειμένου να αρχίσει το μεγάλο έργο της ανακαίνισής της, άνοιξε στις 24 Μαρτίου του 2021 εν μέσω πανδημίας για λίγες ώρες προκειμένου να τιμήσει την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Πέρυσι τέτοια εποχή η Πινακοθήκη «επουλώνει το μέγιστο τραύμα της, το τραύμα του 2012», είχε δηλώσει η υπουργός Πολιτισμού. Η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα περίμενε να ζήσει τη στιγμή που αυτοί οι δύο πίνακες θα παραδοθούν στο κοινό και να βρουν τη θέση τους στη δυτικοευρωπαϊκή πτέρυγα που αναμένεται να ανοίξει προσεχώς. Η κ. Λαμπράκη – Πλάκα επίσης διετέλεσε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού και Παιδείας της υπηρεσιακής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τη Βασιλική Θάνου την περίοδο 28 Αυγούστου με 23 Σεπτεμβρίου 2015.

Η ημέρα της κηδείας δεν έχει αποφασιστεί ακόμα, καθώς αναμένεται να συγκληθεί Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΠΜΑΣ αύριο Τετάρτη.

Ειδήσεις σήμερα