Καθώς διανύουμε την περίοδο του Πάσχα, πράγματι παρατηρείται αύξηση στα περιστατικά  γαστρεντερίτιδας, κυρίως λόγω κακής υγιεινής πρακτικής στην προετοιμασία και κατανάλωση τροφίμων. Παρακάτω είναι μερικές βασικές συμβουλές για το τι πρέπει να προσέχουν οι καταναλωτές σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας και μικροβιολόγο, Δημήτρη Καλούδη.

Τι θα πρέπει να προσέχουμε ΠΡΙΝ την κατανάλωση:
Αγορά τροφίμων από αξιόπιστες πηγές: Επιλέξτε μόνο ελεγμένα κρέατα και αυγά, από καταστήματα με ψυγεία που λειτουργούν σωστά.
Έλεγχος ημερομηνίας λήξης: Ιδιαίτερα σε αυγά, γαλακτοκομικά και έτοιμα τρόφιμα.
Καλή ψύξη και αποθήκευση: Μη διατηρείτε ευπαθή προϊόντα εκτός ψυγείου πάνω από 2 ώρες.
Προσεκτικό μαγείρεμα: Ειδικά το αρνί, το κοκορέτσι και τα αυγά πρέπει να είναι πλήρως μαγειρεμένα για να σκοτωθούν πιθανοί παθογόνοι μικροοργανισμοί.
Καθαριότητα σκευών και χεριών: Πλύσιμο χεριών πριν και μετά την επαφή με ωμά τρόφιμα.

ΜΕΤΑ την κατανάλωση

Σωστή συντήρηση υπολειμμάτων: Μην αφήνετε μαγειρεμένο φαγητό εκτός ψυγείου για πολλές ώρες.
Αποφυγή επαναθέρμανσης πολλών φορών: Κάθε επαναθέρμανση αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μικροβίων.
Προσοχή σε συμπτώματα: Σε περιπτώσεις διάρροιας, εμετού, πυρετού ή έντονου κοιλιακού άλγους, καλό είναι να αναζητηθεί ιατρική βοήθεια άμεσα.
Ενυδάτωση: Πολύ σημαντική σε περιπτώσεις ήπιας γαστρεντερίτιδας, ειδικά σε παιδιά και ηλικιωμένους.

Γρίπη, λοιμώξεις και κορονοϊός. Πολύς κόσμος ταλαιπωρήθηκε και φέτος. Ποιος ο ρόλος των εμβολίων;

Είναι μια πολύ εύλογη απορία, ειδικά φέτος που η περίοδος της γρίπης ήταν παρατεταμένη και αρκετά έντονη. Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: ναι, αξίζει και είναι σημαντικό να γίνεται το αντιγριπικό εμβόλιο κάθε χρόνο. Ορισμένα βασικά σημεία που μπορούμε να εξηγήσουμε στον κόσμο είναι τα εξής:

Η γρίπη δεν είναι ένα απλό κρυολόγημα: Μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, ειδικά σε άτομα με χρόνια νοσήματα, ηλικιωμένους, εγκύους και μικρά παιδιά. Το αντιγριπικό εμβόλιο προστατεύει και μειώνει τη βαρύτητα της νόσου: Ακόμα κι αν κάποιος νοσήσει, έχει πολύ μικρότερες πιθανότητες να νοσήσει βαριά ή να χρειαστεί νοσηλεία. Κάθε χρόνο ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται: Γι’ αυτό και το εμβόλιο είναι ετήσιο, προσαρμοσμένο στο εκάστοτε κυκλοφορούν στέλεχος.

Η περίοδος της γρίπης ήταν παρατεταμένη. Αξίζει τελικά να κάνει κανείς το εμβόλιο;

Πολύ σωστή ερώτηση, και έχει σημασία να δίνονται ξεκάθαρες οδηγίες στον κόσμο. Σύμφωνα με τις επίσημες συστάσεις του Υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ, οι ομάδες που πρέπει να εμβολιάζονται κατά της γρίπης είναι οι εξής: Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, Άτομα με χρόνια νοσήματα, όπως: Καρδιαγγειακά νοσήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια), Χρόνια αναπνευστικά (π.χ. ΧΑΠ, άσθμα), Σακχαρώδης διαβήτης, Νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, Νοσήματα που προκαλούν ανοσοκαταστολή, Έγκυες γυναίκες, λεχώνες και θηλάζουσες, Παιδιά άνω των 6 μηνών με χρόνια νοσήματα, Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (ΔΜΣ ≥40), Επαγγελματίες υγείας, Φροντιστές ευπαθών ομάδων και άτομα που διαμένουν στον ίδιο χώρο, Παιδιά που φοιτούν σε βρεφονηπιακούς/παιδικούς σταθμούς, Κλειστοί πληθυσμοί (π.χ. γηροκομεία, στρατόπεδα, φυλακές).

Πότε πρέπει να γίνεται το εμβόλιο:

Η καλύτερη περίοδος είναι από τα μέσα Οκτωβρίου έως τα τέλη Νοεμβρίου, ώστε να υπάρχει προστασία πριν την κορύφωση του ιού που συνήθως εμφανίζεται Δεκέμβριο – Φεβρουάριο. Ωστόσο, ακόμη και αργότερα μέσα στη σεζόν, ο εμβολιασμός παραμένει ωφέλιμος, ειδικά αν η δραστηριότητα της γρίπης συνεχίζεται – όπως συνέβη φέτος.

Η γρίπη τύπου Α και τύπου Β είναι οι δύο βασικοί τύποι του ιού της γρίπης που προκαλούν εποχικές επιδημίες. Αν και μοιάζουν σε αρκετά σημεία, υπάρχουν μερικές ουσιαστικές διαφορές που καλό είναι να γνωρίζει το κοινό:

1. Ποικιλία και Μεταλλάξεις

Γρίπη Α: Έχει πολλαπλούς υποτύπους (π.χ. H1N1, H3N2) λόγω των δύο επιφανειακών πρωτεϊνών (αιμαγλουτινίνη & νευραμινιδάση). Υφίσταται συχνότερες μεταλλάξεις και γι’ αυτό είναι υπεύθυνη για πανδημίες (π.χ. ισπανική γρίπη, Η1Ν1).

Γρίπη Β: Δεν χωρίζεται σε υποτύπους αλλά σε δύο βασικές γενετικές γραμμές: Yamagata και Victoria. Μεταλλάσσεται πιο αργά και δεν προκαλεί πανδημίες, μόνο εποχικές επιδημίες.

2. Φάσμα ξενιστών

Γρίπη Α: Μπορεί να προσβάλει ανθρώπους και ζώα (π.χ. πτηνά, χοίρους).

Γρίπη Β: Προσβάλλει μόνο τον άνθρωπο.

3. Βαρύτητα της νόσου

Γρίπη Α: Συνήθως προκαλεί σοβαρότερα συμπτώματα και πιο εκτεταμένες επιδημίες.

Γρίπη Β: Συνήθως προκαλεί ηπιότερη νόσο, ειδικά σε υγιείς ενήλικες, αλλά μπορεί να είναι σοβαρή σε παιδιά και ηλικιωμένους.

4. Επιδημιολογική παρουσία

Γρίπη Α: Εμφανίζεται νωρίτερα μέσα στη σεζόν (Δεκέμβριος – Ιανουάριος).

Γρίπη Β: Τείνει να εμφανίζεται αργότερα (Φεβρουάριος – Απρίλιος), συχνά παρατεταμένα, όπως συνέβη φέτος.

5. Εμβόλιο

Το εποχικό εμβόλιο περιλαμβάνει στελέχη και των δύο τύπων (Α και Β), ώστε να προσφέρει κάλυψη σε ολο το φάσμα.

Τι συμβαίνει με τον κορονοϊό;

Είναι γεγονός πως τα στελέχη του COVID-19 έχουν γίνει γενικά πιο ήπια σε σχέση με τα αρχικά κύματα της πανδημίας, αλλά η κατάσταση έχει κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες που πρέπει να εξηγούνται σωστά στον κόσμο:

Τα στελέχη είναι πιο ήπια, αλλά όχι αθώα. Οι νεότερες παραλλαγές του SARS-CoV-2 (π.χ. Οmicron και τα υποστελέχη της) προκαλούν συχνότερα ήπια ή μέτρια συμπτώματα, ιδίως σε εμβολιασμένους ή άτομα με προηγούμενη λοίμωξη. Ωστόσο, παραμένει σοβαρός κίνδυνος για ηλικιωμένους, ανοσοκατεσταλμένους και ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, που ακόμα και σήμερα μπορεί να νοσήσουν βαριά ή να χρειαστούν νοσηλεία.

Ο εμβολιασμός συνεχίζεται – αλλά στοχευμένα. Δεν είναι πια για όλο τον πληθυσμό. Συστήνεται κυρίως για ευπαθείς ομάδες, δηλαδή: Άτομα άνω των 60, Ασθενείς με χρόνια νοσήματα, Ανοσοκατεσταλμένοι, Έγκυες, Υγειονομικοί. Το εμβόλιο πλέον επικαιροποιείται (όπως το αντιγριπικό) ώστε να καλύπτει τα νέα κυκλοφορούντα στελέχη.

Γιατί να εμβολιαζόμαστε;

Προστατεύει από σοβαρή νόσηση, νοσηλεία και θάνατο. Μειώνει την πιθανότητα long-COVID. Βοηθά στην προστασία ευάλωτων ατόμων .

Είμαστε προετοιμασμένοι για μία νέα πανδημία;

Πολύ καίρια ερώτηση – και σίγουρα απασχολεί τόσο τον ιατρικό κόσμο όσο και την κοινωνία ευρύτερα. Η απάντηση είναι: περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν – αλλά όχι πλήρως.

Τι έχουμε κερδίσει μετά τον COVID-19:

1. Συστήματα επιτήρησης και έγκαιρης ανίχνευσης έχουν βελτιωθεί, τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο (π.χ. ECDC, WHO).

2. Οι υγειονομικές αρχές έχουν εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων, στα μέτρα πρόληψης, και στη λήψη αποφάσεων βάσει επιδημιολογικών δεδομένων.

3. Η τεχνολογία των εμβολίων mRNA δίνει πλέον τη δυνατότητα για γρήγορη ανάπτυξη νέων εμβολίων.

4. Ο κόσμος είναι πιο ευαισθητοποιημένος σε θέματα δημόσιας υγείας, προσωπικής υγιεινής, και πρόληψης.

Τι παραμένει προβληματικό:

1. Κούραση του πληθυσμού απέναντι στα υγειονομικά μέτρα – υπάρχει λιγότερη ανοχή και συμμόρφωση.

2. Δυσπιστία σε επιστημονικές οδηγίες και εμβόλια, ιδίως μέσω παραπληροφόρησης.

3. Υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση πολλών υγειονομικών συστημάτων – κάτι που φάνηκε και στην Ελλάδα σε αρκετά στάδια της πανδημίας.

4. Δυσκολία παγκόσμιας συνεργασίας σε κρίσιμες στιγμές – κάτι που απαιτεί θεσμική ενίσχυση.

Η προετοιμασία είναι ευθύνη όλων:

Κρατών (υποδομές, σχεδιασμός, αποθέματα)

Επιστημονικής κοινότητας (συνεχής παρακολούθηση ιών, έρευνα)

Κοινωνίας (πληροφόρηση, εμπιστοσύνη στην επιστήμη)

Τι ισχύει με τα αντιοβιοτικά;

Πολύ σημαντικό και διαχρονικό ζήτημα. Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά (AMR) είναι μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως – και επηρεάζει άμεσα και την καθημερινή ιατρική πράξη.

Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της ανθεκτικότητας;

1. Ορθή χρήση των αντιβιοτικών – μόνο όταν χρειάζεται. Όχι αντιβιοτικά για ιώσεις, κοινά κρυολογήματα ή απλές φαρυγγίτιδες. Χορήγηση μόνο μετά από ιατρική αξιολόγηση και, όταν είναι δυνατό, με βάση καλλιέργειες ή rapid test. Τήρηση σωστής δοσολογίας και διάρκειας από τους ασθενείς – ποτέ διακοπή μόλις “νιώσουμε καλύτερα”.

2. Ευαισθητοποίηση του κοινού: Ενημέρωση του κόσμου για τους κινδύνους της άσκοπης λήψης. Ανάδειξη του γεγονότος ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι ατομικό πρόβλημα αλλά κοινωνικό – αφορά όλους μας.

3. Καθοδήγηση από γιατρούς και φαρμακοποιούς. Οι επαγγελματίες υγείας είναι στην πρώτη γραμμή πρόληψης, με το να μην υποκύπτουν σε πίεση για “ένα αντιβιοτικό για καλό”. Οι φαρμακοποιοί πρέπει να μη χορηγούν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία.

4. Έλεγχος και επιτήρηση. Συστηματική καταγραφή και ανάλυση της κατανάλωσης και ανθεκτικότητας από ΕΟΔΥ και άλλους φορείς. Εφαρμογή πρωτοκόλλων σε νοσοκομεία (antibiotic stewardship).

5. Πρόληψη λοιμώξεων γενικά. Εμβολιασμός (π.χ. για γρίπη, πνευμονιόκοκκο) ώστε να μειώνεται η ανάγκη για αντιβιοτικά. Καλή υγιεινή και απολύμανση

Πώς έχει επηρεάσει η τεχνολογία την εργαστηριακή διάγνωση;

Εξαιρετική ερώτηση αφού η πρόοδος της τεχνολογίας έχει φέρει επανάσταση στην εργαστηριακή διάγνωση, ειδικά την τελευταία δεκαετία. Τεχνικές όπως η PCR και η NGS (Next Generation Sequencing) έχουν αλλάξει ριζικά τη διαγνωστική προσέγγιση, την ταχύτητα και την ακρίβεια της διάγνωσης.

Η Real-Time PCR επιτρέπει πλέον τον εντοπισμό μικροοργανισμών σε λίγες ώρες, με υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα.

Είναι η πλέον κατάλληλη για ιούς, βακτήρια, ακόμη και ανίχνευση γονιδιακών μεταλλάξεων ενώ κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, αποτέλεσε το χρυσό πρότυπο διάγνωσης, δείχνοντας τη δύναμη της μοριακής τεχνολογίας.

2. NGS – Η νέα εποχή της διάγνωσης

Η αλληλούχηση νέας γενιάς επιτρέπει:

Την ταυτοποίηση σπάνιων παθογόνων

Τον εντοπισμό μεταλλάξεων και ανθεκτικών γονιδίων

Την κατανόηση επιδημιολογικών προφίλ (π.χ. ιχνηλάτηση μεταλλάξεων COVID-19)

Χρησιμοποιείται ήδη σε ογκολογία, μολυσματικά νοσήματα, και γενετικές παθήσεις.

3. Πολυπαραγοντικά panels – Διάγνωση σε χρόνο ρεκόρ

Panels με πολλαπλούς παθογόνους μικροοργανισμούς σε μία εξέταση.

Π.χ. γαστρεντερίτιδες, λοιμώξεις αναπνευστικού, μηνιγγίτιδα – διάγνωση μέσα σε 1–2 ώρες.

4. Αυτοματισμός και Τεχνητή Νοημοσύνη

Πλήρης ρομποτοποίηση εργαστηρίων με ελαχιστοποίηση σφαλμάτων και αύξηση παραγωγικότητας.

Αλγόριθμοι ΤΝ βοηθούν στην ανάλυση εικόνων, κυτταρολογίας, και γονιδιακών δεδομένων.

Τι σημαίνει αυτό για τον ασθενή:

Γρηγορότερη διάγνωση → ταχύτερη και στοχευμένη θεραπεία

Λιγότερες άσκοπες θεραπείες (π.χ. αντιβιοτικά)

Μείωση κόστους νοσηλείας και επιπλοκών