Φέτος συμπληρώνονται 39 χρόνια από το πυρηνικό ατύχημα στον σταθμό του Τσερνόμπιλ. Στις 26 Απριλίου 1986, στη 1:23 π.μ., σημειώθηκαν δύο ισχυρές εκρήξεις με διαφορά λίγων δευτερολέπτων στη μονάδα ισχύος 4 του σταθμού. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών, η ισχύς αυτών των εκρήξεων ήταν ισοδύναμη με 300 ατομικές βόμβες όπως εκείνη της Χιροσίμα.
Στο δυστύχημα έχασαν επιτόπου τη ζωή τους δύο από τους εργάτες του σταθμού, μέσα δε στους επόμενους τέσσερις μήνες, πέθαναν από τη ραδιενέργεια 28 εκ των πυροσβεστών που έσπευσαν στο χώρο της καταστροφής για την αντιμετώπιση της φωτιάς και τη ραδιενέργεια που εκλύθηκε. Άλλοι 19 άνθρωποι από τα σωστικά συνεργεία που βρέθηκαν εκεί τις πρώτες δραματικές ημέρες έχασαν τη ζωή τους έως το 2004.
Ως αποτέλεσμα του ατυχήματος, περίπου 11 τόνοι πυρηνικών καυσίμων απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα. Τις πρώτες ημέρες μετά την καταστροφή, περίπου 8,5 εκατομμύρια άνθρωποι δέχθηκαν σημαντικές δόσεις ακτινοβολίας. Περίπου 600.000 άνθρωποι από ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση κινητοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση των συνεπειών.
Ένα τραγικό γεγονός είναι ότι η σοβιετική ηγεσία προσπάθησε να αποκρύψει την πραγματική έκταση και τον κίνδυνο του συμβάντος τόσο από τη διεθνή κοινότητα όσο και από τους ίδιους τους πολίτες της. Η εκκένωση του πληθυσμού από 80 κοντινούς οικισμούς ξεκίνησε μόλις μία ημέρα μετά το ατύχημα. Τις πρώτες ώρες και ημέρες, οι πυροσβέστες και οι ρευστοποιητές εργάζονταν χωρίς την κατάλληλη προστασία από την ακτινοβολία.
Το Τσερνόμπιλ πριν την Καταστροφή
Διασωθείσες αρχειακές φωτογραφίες δείχνουν πώς ήταν ο σταθμός και η πόλη Πρίπυατ πριν από την καταστροφή.
Η κατασκευή της Πρίπυατ ξεκίνησε το 1970 ταυτόχρονα με την κατασκευή του σταθμού. Η πόλη βρισκόταν μόλις 2 χιλιόμετρα από το ChNPP. Πριν την καταστροφή, ζούσαν εκεί περίπου 50.000 άνθρωποι – κυρίως εργαζόμενοι του σταθμού και οι οικογένειές τους. Ο μέσος όρος ηλικίας των κατοίκων ήταν μόλις 26 ετών, καθιστώντας την μία από τις νεότερες πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης.
Σήμερα, η Πρίπυατ είναι μια πόλη-φάντασμα μέσα στη Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ. Έχει μετατραπεί σε ένα υπαίθριο μουσείο και μνημείο της μεγαλύτερης τεχνολογικής καταστροφής στην ιστορία. Πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, ήταν ένας δημοφιλής προορισμός για τουρίστες από όλο τον κόσμο. Η ατμόσφαιρα της εγκαταλελειμμένης πόλης ενέπνευσε τους δημιουργούς του διάσημου ουκρανικού παιχνιδιού υπολογιστή S.T.A.L.K.E.R., το οποίο γνώρισε παγκόσμια αναγνώριση.
Ιστορικό της Καταστροφής
Αξιοσημείωτο είναι ότι το ατύχημα του 1986 δεν ήταν το πρώτο στον σταθμό του Τσερνόμπιλ. Το γεγονός αυτό έγινε γνωστό μόλις το 2021, όταν αποχαρακτηρίστηκαν έγγραφα από τον «Φάκελο της KGB για το Τσερνόμπιλ», με αφορμή την 35η επέτειο της καταστροφής. Τα δημοσιευμένα υλικά αποκάλυψαν ότι κατά την κατασκευή του σταθμού χρησιμοποιήθηκαν υποβαθμισμένα υλικά και εξοπλισμός:
το 1973 – ενισχύσεις ανεπαρκούς αντοχής·
το 1976 – ελαττωματικοί σωλήνες, πλακίδια επένδυσης και τούβλα·
το 1976 – ελαττωματικός συλλέκτης πίεσης για τον πυρηνικό αντιδραστήρα.
Σύμφωνα με τα έγγραφα, από τον Ιανουάριο του 1978 έως τον Δεκέμβριο του 1982 σημειώθηκαν 27 ατυχήματα και 87 βλάβες εξοπλισμού στον σταθμό.
Οι αξιωματικοί της KGB της Ουκρανικής ΣΣΔ ήταν υπεύθυνοι για τη βιομηχανική ασφάλεια στον σταθμό. Στις αναφορές τους καταγράφονταν τακτικά σοβαρά προβλήματα: έλλειψη δομικών υλικών και ανταλλακτικών, χαμηλά προσόντα προσωπικού, έλλειψη εξοπλισμού, παραβιάσεις τεχνολογικών προτύπων που οδηγούσαν σε ρωγμές και θραύσεις στον εξοπλισμό, καθώς και ανεπαρκής προσοχή από τη διοίκηση του σταθμού στα ζητήματα της ραδιολογικής ασφάλειας.
Τα Σοβαρότερα Ατυχήματα πριν το 1986:
9 Σεπτεμβρίου 1981 – πυρκαγιά στη μονάδα ισχύος 3 υπό κατασκευή·
9 Σεπτεμβρίου 1982