Ανήκαν στο λόχο που είχε αναλάβει τη φύλαξη του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού της γερμανικής πρωτεύουσας. Σκαρφάλωσαν σε βαγόνι, όπου αντίκρισαν έναν σωρό από φακέλους. Ειδοποίησαν τους ανωτέρους τους και την επόμενη μέρα όλοι οι φάκελοι μεταφέρθηκαν με αμαξοστοιχία στη Μόσχα. Εκτοτε φυλάσσονται εκεί, αλλά πολύ σύντομα θα επιστρέψουν στον αρχικό τόπο αφετηρίας τους, δηλαδή τη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για το ιστορικό αρχείο της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, το οποίο είχε κλαπεί από τους ναζί.

Κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Σότσι, ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, γνωστοποίησε στον Ελληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, την πρόθεσή του να παραδώσει στην Ελλάδα το αρχείο.

Διαπραγματεύσεις

Πρόκειται ξεκάθαρα για μια νίκη της ελληνικής διπλωματίας, καθώς το αρχείο βρίσκεται σε ρωσικά χέρια για 76 ολόκληρα χρόνια. Οι επαφές ανάμεσα στις δύο χώρες για επιστροφή του ήταν πολύχρονες και οι διαπραγματεύσεις σκληρές. Η πρόθεση είχε εκφραστεί εκατέρωθεν και οι ελληνικές κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας εργάστηκαν με μεθοδικότητα για την αποκατάσταση της αδικίας.

Το αρχείο αποτελείται από συνολικά 270 φακέλους, οι οποίοι περιέχουν περισσότερα από 100.000 πολύτιμα έγγραφα. Αφορά δημόσια έγγραφα, αλληλογραφία με φορείς της πόλης, κτηματόγραφα, δηλώσεις γάμων, βαφτίσεων και θανάτων και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις εβραϊκών παραγόντων αποτελούν έναν θησαυρό γνώσεων. Το αρχείο στο σύνολό του είναι αναξιοποίητο και η μελέτη του αναμένεται να δώσει πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των Εβραίων τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και σε διάφορες άλλες περιοχές της χώρας. Ωστόσο, τα περισσότερα έγγραφα είναι σε ισπανοεβραϊκή γραφή με εβραϊκούς χαρακτήρες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ανάγνωσή τους. Αυτή τη στιγμή είναι ζήτημα αν στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν ένας ή δύο άνθρωποι, και μάλιστα μεγάλης ηλικίας, γνώστες της γλώσσας αυτής. Για το λόγο αυτό, υπάρχει ανησυχία πως δεν θα μπορέσουν να διαβαστούν.

Από το 1941

Η αρχή της κατάσχεσης του αρχείου έγινε την Πέμπτη 17 Απριλίου 1941, όταν άνδρες της Γκεστάπο πραγματοποίησαν έρευνα στα γραφεία της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Το υλικό ήταν τόσο μεγάλο που όταν ενημερώθηκε το Βερολίνο έστειλε μέλη της Επιτροπής Ρόζενμπεργκ, τα οποία έπιασαν δουλειά μία εβδομάδα αργότερα. Μετά από 205 μέρες, και συγκεκριμένα το Σάββατο 15 Νοεμβρίου 1941, τα μέλη της επιτροπής ολοκλήρωσαν τη δουλειά τους καταγράφοντας όλο το αρχειακό υλικό. Δύο χρόνια αργότερα, οι ογκώδεις φάκελοι φορτώθηκαν σε βαγόνια, μαζί με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης και αναχώρησαν για Γερμανία.

Να σημειωθεί ότι εκτός από τη Μόσχα, όπου βρίσκεται ο κύριος όγκος των εγγράφων, ένα ακόμη μικρό μέρος του αρχείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και την Ιερουσαλήμ. Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης προτίθεται να διεκδικήσει επίσης την επιστροφή τους.

Υπενθυμίζεται ότι οι Γερμανοί εισέβαλαν στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου 1941. Λίγες μέρες αργότερα απαγόρευσαν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κ.λπ., επέταξαν το Νοσοκομείο Χιρς και πολλά εβραϊκά σπίτια, φυλάκισαν τα μέλη του κοινοτικού συμβουλίου, διέταξαν τους Εβραίους να παραδώσουν τα ραδιόφωνά τους και λεηλάτησαν τα γραφεία της κοινότητας και τις πλουσιότερες εβραϊκές βιβλιοθήκες. Στις 11 Ιουλίου 1942 οι άνδρες Εβραίοι ηλικίας 18 – 45 ετών διατάζονται να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας. Εκεί, αφού υφίστανται απερίγραπτα μαρτύρια, καταγράφονται και οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η κοινότητα θα καταβάλει στους ναζί 2,5 δισ. δρχ. για να τους απελευθερώσει. Στο τέλος του ίδιου χρόνου, οι ναζί κατάσχουν τις ανθούσες εβραϊκές επιχειρήσεις και καταστρέφουν το ισραηλιτικό νεκροταφείο.

Στις 15 Μαρτίου 1943 αναχώρησε ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Aουσβιτς και Μπιρκενάου. Διαδοχικές αποστολές που αναχωρούσαν η μία μετά την άλλη μετέφεραν σε λίγες εβδομάδες τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα, στον τόπο της εξόντωσης. Από τους 46.091 Θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επέστρεψαν μόνο οι 1.950, δηλ. ποσοστό περίπου 4%.

Ο αγώνας για τον επαναπατρισμό

Καθοριστική υπήρξε -σύμφωνα με διπλωματικές πηγές- η συμβολή του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, για τον επαναπατρισμό των εβραϊκών αρχείων, ο οποίος από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, τον Ιούλιο του 2019, έθεσε ψηλά στην ατζέντα των ελληνορωσικών συνομιλιών το ζήτημα αυτό.

Σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πηγές, ο κ. Βαρβιτσιώτης έθετε επανειλημμένως στους Ρώσους συνομιλητές του, τόσο στον υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάντρ Γκρουσκό όσο και στον συμπρόεδρό του στη Μικτή Διυπουργική Επιτροπή, υπουργό Μεταφορών Βιτάλι Σαβέλιεφ, το θέμα της επιστροφής των αρχείων των ισραηλιτικών κοινοτήτων, τα οποία εκλάπησαν από τους ναζί και βρίσκονταν έως σήμερα στην κατοχή των Ρώσων.

Χειρισμοί και όροι

Η διαπραγμάτευση ήταν δύσκολη, καθώς η Ελλάδα προσπαθούσε από το 1997 να πετύχει τον επαναπατρισμό των αρχείων και η υπόθεση φάνηκε να είναι χαμένη τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο οι χειρισμοί του κ. Βαρβιτσιώτη από ελληνικής πλευράς υπήρξαν καθοριστικοί για τη θετική έκβαση της υπόθεσης.

Σημειώνεται ότι ανάμεσα στους σημαντικούς όρους που ετέθησαν τα τελευταία χρόνια ήταν η επιστροφή του αρχείου του αυτοκρατορικού ρωσικού προξενείου στα Χανιά και η καταβολή «αποζημίωσης» για τη «φύλαξη» των ελληνικών αρχείων στη Μόσχα. Αμφότεροι οι όροι περιλαμβάνονταν σε πρωτόκολλο που υπεγράφη μεταξύ των δύο πλευρών το 2014. Ο οικονομικός όρος της ρωσικής πλευράς (περίπου 80.000 ευρώ) θα ικανοποιηθεί, ενώ ήδη τα Γενικά Αρχεία του Κράτους έχουν ψηφιοποιήσει τα αρχεία των Χανίων προκειμένου να αποδοθούν στη ρωσική πλευρά.

Το τελευταίο εμπόδιο που έθεσαν οι Ρώσοι -και τελικά ξεπεράστηκε, καθώς δεν έγινε δεκτό- ήταν να παραδοθεί στο Μουσείο Tretyakov το έργο της Ρωσίδας ζωγράφου Λ. Πόποβα (πίνακας της ρωσικής πρωτοπορίας) της Συλλογής Κωστάκη, το οποίο φυλάσσεται στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης.

Πηγή φωτό: Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

• Γυναικοκτονία στην Αλεξανδρούπολη: Ξυλοκόπησε άγρια την μητέρα των παιδιών του και είπε ψέματα στους γιατρούς – Τον κατήγγειλαν οι γονείς της [βίντεο]
• Καλλιθέα: Τρόμος για 17χρονη σε λεωφορείο – Παρενοχλήθηκε σεξουαλικά από 50χρονο, «φώναζα να μην τον αφήσουν» αποκαλύπτει
• Αλεξανδρούπολη: Σοκάρει η νέα γυναικοκτονία – 29χρονη ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τον σύζυγό της [βίντεο]
• Καιρός: «Αγριεύει» το σκηνικό σε όλη τη χώρα το επόμενο 48ωρο – Καταιγίδες, μποφόρ και χιόνια στα ορεινά [βίντεο]
• Κορονοϊός – Εμβόλιο: Ανοίγει σήμερα η πλατφόρμα για τα παιδιά 5-11 ετών – Τι δόση λαμβάνουν και πού εμβολιάζονται
• Κορονοϊός: Επτάμηνο το πιστοποιητικό για εμβολιασμένους 60+
• Κορονοϊός: Αυτές οι περιοχές «βράζουν» λίγο πριν τα Χριστούγεννα

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr

  Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google

  Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook

  Ακολούθησε μας στο Instagram

  Ακολούθησε μας στο Twitter