Το νέο καμάρι της Αθήνας, η υπερσύγχρονη Πινακοθήκη, ακτινοβολεί στη θέση όπου το 1964 θεμελιώθηκε το παλαιό κτίριο, σε σχέδια των καθηγητών Αρχιτεκτονικής Παύλου Μυλωνά και Δημήτρη Φατούρου. Τα εγκαίνιά της από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, την παραμονή της εθνικής εορτής, σηματοδοτούν και την έναρξη των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία. Μια σύνδεση με βαθύ συμβολισμό, καθώς οι συλλογές της Πινακοθήκης «είναι συνομήλικες με το νεότερο ελληνικό κράτος», όπως επισημαίνει η κ. Πλάκα. Η έκθεση, με την οποία η Πινακοθήκη θα «κόψει» πρώτη την κορδέλα των επετειακών εκδηλώσεων, περιλαμβάνει τα αριστουργήματα των συλλογών της που συνδέονται με τον Αγώνα για την Ανεξαρτησία. Το πότε το μουσείο θα ανοίξει τις πύλες του στο κοινό θα καθοριστεί από την εξέλιξη της πανδημίας.

Παρακαταθήκη

Στις δύο δεκαετίες που προηγήθηκαν των εργασιών για τον εκσυγχρονισμό και την επέκτασή της, η Πινακοθήκη διοργάνωσε εμβληματικές εκθέσεις -«Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν», «El Greco, ταυτότητα και μεταμόρφωση», «Το φως του Απόλλωνα» κ.λπ.- οι οποίες κατάφεραν να προσελκύσουν πάνω από πέντε εκατομμύρια επισκέπτες, κυρίως Ελληνες. Η πολύτιμη παρακαταθήκη ήταν η κινητήριος δύναμη για το μεγάλο έργο που ξεκίνησε το 2013. «Αν η Πινακοθήκη δεν είχε δεχτεί τα 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες, δεν θα είχε την προσοχή της Πολιτείας για να γίνουν όλα όσα έγιναν… Το έργο ήταν απολύτως αναγκαίο, διότι το κτίριο είχε γεράσει πολύ και χρειάστηκε να στερεωθεί από την αρχή…», επισημαίνει η διευθύντρια του μουσείου. Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών η κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα είναι διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου από τον Ιανουάριο του 1992. Με την εμπνευσμένη και δημιουργική καθοδήγησή της η Πινακοθήκη έκανε θαύματα.

[fwduvp preset_id=”test” playlist_id=”Test”]

Στο πλαίσιο του έργου κατασκευάστηκαν τρεις νέοι υπόγειοι χώροι, ανακαινίστηκαν τα δύο υφιστάμενα κτίρια, με προσθήκη καθ’ ύψος ενός ορόφου στο ένα από αυτά αλλά και κατ’ επέκταση… Το έργο «φούλαρε» τις μηχανές του τους τελευταίους είκοσι μήνες και το «λιμνάζον εργοτάξιο», σύμφωνα με την περιγραφή της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη, έδωσε τη θέση του στο σημερινό εντυπωσιακό κτίριο. Με τη στενή παρακολούθηση και τον καθημερινό έλεγχο του έργου η κ. Μενδώνη συνέβαλε καθοριστικά στο να ξεμπλοκαριστούν οι διαδικασίες και να φτάσουμε στο σημερινό αποτέλεσμα.

Κυρίαρχο αρχιτεκτονικό στοιχείο του κτιρίου είναι η γυάλινη πρόσοψή του. Στην επιφάνειά της θα προβάλλονται δραστηριότητες του μουσείου, ενώ θα είναι ορατή η κίνηση των επισκεπτών στην κεκλιμένη ράμπα, ακριβώς από πίσω. Από το «ζιγκ ζαγκ» της ράμπας εμπνέεται το νέο λογότυπο της Πινακοθήκης. Η γυάλινη σπείρα, που υψώνεται εν είδει γλυπτού στον κήπο, συμπληρώνει την εντυπωσιακή εικόνα. Ο ανελκυστήρας και η περιελισσόμενη σκάλα, στο εσωτερικό της, οδηγούν στο αμφιθέατρο του ισογείου και στον υπόγειο χώρο των περιοδικών εκθέσεων…

Η κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα έζησε την εξέλιξη του έργου από την πρώτη στιγμή. Ηρθε αντιμέτωπη με σκαμπανεβάσματα και προβλήματα. Η εκσκαφή των υπόγειων χώρων «χτύπησε» στον υδροφόρο ορίζοντα του Ιλισού. Τα νερά απείλησαν την εξέλιξη του έργου, το οποίο, σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, επρόκειτο να περατωθεί στο τέλος του 2015. Ομως, τέλος καλό, όλα καλά…

Περιήγηση

Στο μουσείο επικρατεί πυρετός προετοιμασιών, εν όψει των εγκαινίων. Η διευθύντριά του μας προσκαλεί σε νοερή περιήγηση στα ενδότερά του. Οταν η πανδημία το επιτρέψει και ανοίξουν οι πύλες του στο κοινό, «η περιήγηση θα είναι υποβλητική και επιβλητική», μας υπόσχεται.

Η κεντρική είσοδος βρίσκεται στο σημείο που γνωρίζουμε, επί της Βασιλέως Κωνσταντίνου. Το φουαγιέ εντυπωσιάζει με την ευρυχωρία του. «Η αίθουσα υποδοχής είναι πραγματικά μεγαλειώδης», λέει η διευθύντρια της Πινακοθήκης. Η μνημειακού μεγέθους ζωγραφική σύνθεση του Παναγιώτη Τέτση «Λαϊκή Αγορά» βρίσκεται επί της υποδοχής. «Πρόκειται», λέει η κ. Πλάκα, «για ένα συμβολικό κάλεσμα στον κόσμο. Η Πινακοθήκη δεν είναι ένας χώρος εξυγιασμένος και μακρινός, είναι ένας οικείος χώρος ανοιχτός σε όλους, όπως η λαϊκή αγορά, όπου σε περιμένει μια πανδαισία χρωμάτων, χαράς, απόλαυσης και ψυχαγωγίας». Στον ίδιο χώρο στεγάζονται το εκδοτήριο εισιτηρίων, το πωλητήριο και το βεστιάριο αλλά και μια τεράστια ψηφιακή οθόνη και ένα διαδραστικό τραπέζι. Η ψηφιακή τεχνολογία πρωταγωνιστεί παντού. Δύο είσοδοι οδηγούν στους εκθεσιακούς χώρους. «Η μία σε κατευθύνει, μέσω της παλιάς γέφυρας, στην Πτέρυγα «Σταύρος Νιάρχος», όπως ονομάζεται τώρα το ψηλό, πίσω κομμάτι του κτιρίου που διαθέτει πλέον τρεις ορόφους. Η άλλη είσοδος οδηγεί προς τη σπείρα και από εκεί στο αμφιθέατρο και στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων».

Οι «θησαυροί»

Τα έργα τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης συγκροτούν το θησαυροφυλάκιο της νεότερης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, από τα μεταβυζαντινά χρόνια μέχρι τις μέρες μας: 20.000 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής… Η επανέκθεση των μόνιμων συλλογών περιλαμβάνει 1.000 έργα (έναντι 480 στο παλαιό μουσείο). Οι εκθεσιακοί χώροι υπερδιπλασιάστηκαν (20.760 τ.μ. έναντι 9.720 τ.μ.). Η νέα Πινακοθήκη διαθέτει, επίσης, 2.000 τ.μ. για τις περιοδικές εκθέσεις, αμφιθέατρο 450 θέσεων, το οποίο θα λειτουργεί και ως Συνεδριακό Κέντρο, αποθηκευτικούς χώρους 10.000 έργων, βιβλιοθήκη και καινούργιες επιπλώσεις, χάρη στις δωρεές που εξασφάλισε η κ. Πλάκα, εκτός της μεγάλης δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (13 εκατ. ευρώ). Δύο μπαρ-εστιατόρια θα λειτουργούν με ανεξάρτητη είσοδο και πέραν του ωραρίου λειτουργίας της Πινακοθήκης. Το πρώτο εστιατόριο βρίσκεται στο τρίτο επίπεδο του μουσείου και από τους γυάλινους τοίχους του η εικόνα της Αθήνας προβάλλει πανοραμικά: Υμηττός, Ακρόπολη, Λυκαβηττός, Φάληρο… «Σαν να είναι το μεγάλο φινάλε της ορχήστρας», σχολιάζει ενθουσιασμένη η κ. Πλάκα. Το δεύτερο εστιατόριο βρίσκεται στο φουαγιέ του Αμφιθεάτρου, στο ισόγειο, και θα βγάζει καρέκλες στον κήπο. Ενα ποταμάκι, στον ανασχεδιασμένο κήπο, θα λειτουργεί ως υπόμνηση του Ιλισού και θα μας ταξιδεύει στις ιστορίες του…

Προετοιμασία έκθεσης

Η έκθεση περιλαμβάνει και «άγνωστα» έργα που είτε δεν έχουμε δει ποτέ είτε έχουν εμφανιστεί σπανίως. «Χαρακτικά του Γκόγια, του Ρέμπραντ και του Ντίρερ θα παρουσιαστούν σε τμήμα του χώρου περιοδικών εκθέσεων, πλάι στα δυτικοευρωπαϊκά έργα της συλλογής. Χαρακτικά και σχέδια θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στους τρεις ορόφους των μόνιμων συλλογών. Ορισμένα σχετίζονται με τα έργα της έκθεσης, όπως του Γύζη και του Νικηφόρου Λύτρα», μας πληροφορεί η κ. Πλάκα. Μέρος των σχεδίων θα εκτίθεται σε συρτάρια αυτοφωτιζόμενα, μία από τις πρωτοτυπίες της έκθεσης.

Ολα τα έργα απεντομώθηκαν σε ειδικές σακούλες με κενό οξυγόνου… «Δουλέψαμε όλοι σκληρά στο παρασκήνιο», λέει η κ. Πλάκα και συνεχίζει: «Χίλια έργα ψηφιοποιήθηκαν, συντηρήθηκαν και φωτογραφήθηκαν ξανά…».

«Κλικ-ανοίγματα» προς την πόλη

Η αμφίδρομη επικοινωνία με την πόλη -μέσω των γυάλινων επιφανειών και των ανοιγμάτων προς τα έξω- καθορίζουν κάθε βήμα του επισκέπτη και δημιουργούν ένα εξωστρεφές περιβάλλον. «Η γυάλινη πρόσοψη είναι ένα διαρκές κάλεσμα στον επισκέπτη να ξεκουραστεί λίγο, να απολαύσει τη φοβερή θέα προς την πόλη. Το μουσείο σού κάνει “κλικ-ανοίγματα” να βγεις στα μπαλκονάκια της τζαμαρίας, στα σημεία όπου καταλήγουν τα ασανσέρ και τα κλιμακοστάσια…», αναφέρει η κ. Πλάκα.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

Ολα τα έργα της Πινακοθήκης που εμπνέονται από τον Αγώνα, ανάμεσά τους οι εμβληματικές δημιουργίες του Θεόδωρου Βρυζάκη (όπως «Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη» και η «Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι»), περιλαμβάνονται στην επετειακή έκθεση του μουσείου για την Εθνική Παλιγγενεσία, που θα εγκαινιαστεί στις 24 Μαρτίου. Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα περίφημα σχέδια των αγωνιστών του Καρλ Κρατσάιζεν. Ο Βαυαρός αξιωματικός και ζωγράφος ήλθε στην Ελλάδα το 1826. Επισκέφθηκε τα στρατόπεδα των επαναστατημένων Ελλήνων στη Βόρεια Πελοπόννησο και σχεδίασε τους οπλαρχηγούς. Οι περισσότερες προσωπογραφίες φέρουν ιδιόχειρη υπογραφή των αγωνιστών. Εκατό χρόνια αργότερα, το 1926, η Ελλάδα κατάφερε να αποκτήσει από τους κληρονόμους του Κρατσάιζεν τα πρωτότυπα σχέδια και τις λιθογραφίες τους. «Στα σχολεία μας και στα βιβλία μας τους ήρωες του 1821 από αυτά τα σχέδια τους γνωρίζουμε», λέει η διευθύντρια της Πινακοθήκης.

Από το Λούβρο στην Αθήνα

«Η τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου» είναι η πρώτη μεγάλη περιοδική έκθεση που θα παρουσιαστεί στην Εθνική Πινακοθήκη προς το τέλος Νοεμβρίου 2021. Η έκθεση περιλαμβάνει

πάνω από 200 έργα (από μετάλλια μέχρι μεγάλα αγάλματα), τα οποία καλύπτουν την ιστορία της προσωπογραφίας από την Προϊστορία έως τον Ντελακρουά. «Η ιδέα μου είναι κάθε χρόνο να τιμούμε ένα μεγάλο μουσείο του εξωτερικού», λέει η κ. Πλάκα.

ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Συνολική έκταση: 20.760 τ.μ. (από 9.720 τ.μ.)

• Εμβαδόν νέων χώρων: 11.040 τ.μ.

• Επιπλέον εκθεσιακοί χώροι: 2.230 τ.μ.

• Εργα μόνιμης συλλογής: 1.000 (έναντι 480 στο παλαιό μουσείο)

• Αμφιθέατρο: 450 θέσεων

• Αίθουσα υποδοχής: 910 τ.μ.

• Κόστος έργου: 59.029.102 ευρώ (δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση)

• Τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις υπογράφουν τα μελετητικά γραφεία «Αρχιτεκτονική ΕΠΕ Π. Γραμματόπουλος-Χρ. Πανουσάκης & Συνεργάτες» και «Δ. Βασιλόπουλος & Συνεργάτες Ε.Ε.»

Από την έντυπη έκδοση