Ο βασικός στόχος της χθεσινής απόφασης ήταν αφενός να σταλεί ένα σαφές μήνυμα ενότητας των Ευρωπαίων προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν και αφετέρου μέσω της μείωσης να μετριαστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις για την ευρωπαϊκή οικονομία σε περίπτωση που η Μόσχα διακόψει εντελώς τη ροή φυσικού αερίου στα κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Ωστόσο, η επίτευξη της πολιτικής συμφωνίας δεν ήταν εύκολη, χρειάστηκαν πολύωρες συζητήσεις και διαβουλεύσεις στη διάρκεια της προχθεσινής νύχτας σε επίπεδο μόνιμων αντιπρόσωπων των «27» και κυρίως χρειάστηκε να γίνουν αρκετές τροποποιήσεις του αρχικού σχεδίου της Κομισιόν, το οποίο δημιουργούσε σημαντικό πρόβλημα στις χώρες του Νότου.

Δύο αλλαγές

Ειδικότερα, η μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% θα είναι οικειοθελής και θα πρέπει να επιτευχθεί την περίοδο από την 1η Αυγούστου 2022 έως την 31η Μαρτίου 2023. Η μείωση θα υπολογιστεί με βάση τον μέσο όρο της κατανάλωσης κάθε χώρας την τελευταία πενταετία. Ωστόσο, η Ελλάδα και άλλες χώρες είχαν πρόβλημα με την πρόταση της Κομισιόν για τον υπολογισμό της μείωσης με βάση την προηγούμενη πενταετία, γιατί την παραπάνω περίοδο η κατανάλωση ήταν μειωμένη λόγω της πανδημίας και της χαμηλότερης οικονομικής δραστηριότητας. Για το λόγο αυτό συμφωνήθηκε να υπάρξει πρόβλεψη που δίνει το δικαίωμα σε κράτη-μέλη να ζητήσουν παρέκκλιση από τη μείωση: 1) Εάν έχουν υπερβεί τους στόχους πλήρωσης αποθήκευσης αερίου κατά 80% μέχρι τον Νοέμβριο, 2) εάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό αέριο ως πρώτη ύλη για κρίσιμες βιομηχανίες και 3) εάν η κατανάλωσή τους σε αέριο έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά 8% το περασμένο έτος σε σύγκριση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Ο συμβιβασμός αυτός καλύπτει πλήρως τις ελληνικές επιδιώξεις.

Η δεύτερη σημαντική αλλαγή σε σχέση με το αρχικό σχέδιο της Επιτροπής έχει να κάνει με τον τρόπο μετατροπής της οικειοθελούς μείωσης της κατανάλωσης σε δεσμευτική για τα κράτη-μέλη. Η αρχική πρόταση προέβλεπε ότι, εάν τρία κράτη-μέλη ζητήσουν από την Επιτροπή να κηρύξει την Ε.Ε. σε κατάσταση συναγερμού καθιστώντας τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου από οικειοθελή σε δεσμευτική, τότε η ίδια (η Κομισιόν) θα μπορούσε να λάβει την απόφαση. Αυτό άλλαξε με τη συμβιβαστική συμφωνία να προβλέπει ότι την τελική απόφαση για επιβολή κατάστασης συναγερμού δεν θα τη λαμβάνει η Επιτροπή αλλά το Συμβούλιο, δηλαδή τα κράτη-μέλη, με ειδική πλειοψηφία.

Εξαιρέσεις

Η συμφωνία προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη που δεν είναι διασυνδεδεμένα με δίκτυα φυσικού αερίου (Ιρλανδία, Κύπρος, Μάλτα) εξαιρούνται από την υποχρεωτική μείωση της κατανάλωσης κατά 15%. Επίσης, τα κράτη-μέλη των οποίων τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι συγχρονισμένα με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εξαιρούνται, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος κρίσης εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια.

Τα κράτη-μέλη μπορούν να ζητήσουν παρέκκλιση για να προσαρμόσουν τις υποχρεώσεις τους για μείωση της ζήτησης εάν έχουν περιορισμένες διασυνδέσεις με άλλα κράτη-μέλη και μπορούν να αποδείξουν ότι οι εξαγωγικές ικανότητες ή η εγχώρια LNG  υποδομή τους χρησιμοποιούνται για την ανακατεύθυνση φυσικού αερίου σε άλλα κράτη-μέλη.

Κατά τα άλλα, το σχέδιο της πρότασης που θα υιοθετηθεί εστιάζει στην αντικατάσταση του φυσικού αερίου με άλλα καύσιμα και στη συνολική εξοικονόμηση ενέργειας σε όλους τους τομείς. Στοχεύει στη διασφάλιση του εφοδιασμού σε νοικοκυριά και βασικούς χρήστες, όπως τα νοσοκομεία, αλλά και βιομηχανίες που είναι καθοριστικές για την παροχή βασικών προϊόντων και υπηρεσιών στην οικονομία, καθώς και για τις αλυσίδες εφοδιασμού και την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. Το σχέδιο παρέχει κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να λάβουν υπόψη τα κράτη-μέλη κατά τον προγραμματισμό της περικοπής.

Τα κράτη-μέλη θα επικαιροποιούν τα εθνικά τους σχέδια έκτακτης ανάγκης που καθορίζουν τα μέτρα μείωσης της ζήτησης που σχεδιάζουν και θα αναφέρουν τακτικά στην Επιτροπή την πορεία υλοποίησής τους.

Εκτακτο μέτρο

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε θεωρείται ως ένα εξαιρετικό και έκτακτο μέτρο που προβλέπεται για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ως εκ τούτου, θα ισχύει για ένα έτος και η Επιτροπή θα προβεί σε επανεξέταση για την παράτασή του υπό το φως της γενικής κατάστασης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο στην Ε.Ε. έως τον Μάιο του 2023.

Αναφορικά με τα επόμενα βήματα, η πολιτική συμφωνία που έχει μορφή κοινοτικού κανονισμού θα επισημοποιηθεί τώρα μέσω γραπτής διαδικασίας, στη συνέχεια θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. και θα τεθεί σε ισχύ.

Τη χθεσινή συμφωνία που επιτεύχθηκε σε χρόνο-ρεκόρ, δηλαδή σε μόλις μία βδομάδα από την υποβολή της πρότασης, χαιρέτισε χθες η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογραμμίζοντας ότι θα εξασφαλίσει μια ομαλή και συντονισμένη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ε.Ε. για την προετοιμασία για τον ερχόμενο χειμώνα. Οπως είπε, ενεργώντας από κοινού για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου και λαμβάνοντας υπόψη όλες τις σχετικές εθνικές ιδιαιτερότητες, η Ε.Ε. εξασφαλίζει την απαραίτητη αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών απέναντι στον ενεργειακό εκβιασμό του Πούτιν. Χάρη στην απόφαση αυτή είμαστε πλέον έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την ενεργειακή μας ασφάλεια σε ευρωπαϊκή κλίμακα, κατέληξε η Ευρωπαία αξιωματούχος.