Η έλευση των Κεφαλαιακών Περιορισμών πριν πέντε χρόνια, στις 28 Ιουνίου 2015, αποτέλεσε σημαντικό πισωγύρισμα για την πλειοψηφία των εγχώριων επιχειρήσεων, προκαλώντας τους μεγάλο πρόβλημα ρευστότητας.

Τα capital controls δυσκόλεψαν κάθε νέα επιχειρηματική προσπάθεια, κάθε νέο φιλόδοξο σχέδιο. Ανάλογες, ίσως και μεγαλύτερες δυσκολίες, φαίνονται και σήμερα στον ορίζοντα, λόγω κορωνοϊού…

Στις 27 Ιουνίου 2015, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, σε διάγγελμά του, ανακοίνωσε στους Έλληνες πολίτες πως θα γίνει δημοψήφισμα ως απάντηση στο τελεσίγραφο των Ευρωπαίων δανειστών.

Ακολούθησε μία εβδομάδα γεμάτη εντάσεις. Οι τράπεζες έκλεισαν, το χρηματιστήριο έκλεισε, επιβλήθηκαν capital controls. Χειρότερο απ’ όλα ήταν ο διχασμός στην κοινή γνώμη για το «ΝΑΙ» και το «ΟΧΙ».

Εν τέλει επικράτησε το «ΟΧΙ» με ποσοστό 61,31% και η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ έκανε… κωλοτούμπα και υπέγραψε το τρίτο Μνημόνιο, που ουσιαστικά είχε απορριφθεί από τους πολίτες.

Η προκήρυξη και τα ΑΤΜ

Από το Μέγαρο Μαξίμου, ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε πως θα γίνει δημοψήφισμα. Είχε προηγηθεί η συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, το οποίο στη σχετική εισήγησή του ανέφερε τα εξής:

«Ο ελληνικός λαός καλείται να αποφασίσει με την ψήφο του εάν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup στις 25 Ιουνίου και αποτελείται από δύο έγγραφα, τα οποία συγκροτούν την πρόταση επί της οποίας προτείνεται το δημοψήφισμα». 

Σε δραματικούς τόνους ο Αλέξης Τσίπρας έλεγε χαρακτηριστικά «εδώ και 6 μήνες η ελληνική κυβέρνηση δίνει μια μάχη μέσα σε συνθήκες πρωτοφανούς οικονομικής ασφυξίας, προκειμένου να εφαρμόσει τη δική σας εντολή, της 25ης Γενάρη», την εντολή όπως τόνιζε «διαπραγμάτευσης με τους εταίρους μας για να τερματιστεί η λιτότητα και να επανέλθει στη χώρα μας η ευημερία και η κοινωνική δικαιοσύνη».

Κλείνοντας είπε ότι θα σεβαστεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, όποιο και αν είναι αυτό. Χαρακτηριστικά ανέφερε στο διάγγελμά του «δεσμεύομαι προσωπικά ότι θα σεβαστώ το αποτέλεσμα της δημοκρατικής σας επιλογής, όποιο και αν είναι αυτό.»

Μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα το βράδυ της Παρασκευής 26 Ιουνίου 2015 σχετικά με τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τη συμφωνία με τους εταίρους, επικράτησε πανικός με μεγάλες ουρές στα βενζινάδικα και στα ΑΤΜ. Η εικόνα επιδεινώθηκε το πρωί του Σαββάτου ενώ το απόγευμα της ίδιας ημέρας το 50% των 5.000 ΑΤΜ της χώρας τέθηκε εκτός λειτουργίας λόγω έλλειψης μετρητών.

Οι αναλήψεις μετρητών προσέγγισαν το 1 δισ. ευρώ. Αναλυτές σημείωναν ότι αν δεν προχωρούσε η ΕΚΤ στη χορήγηση πρόσθετης ρευστότητας προς τις ελληνικές τράπεζες, τότε η κυβέρνηση δεν θα είχε άλλη επιλογή από την επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls), στο πρότυπο της Κύπρου. Επιβλήθηκαν το βράδυ της Κυριακής 28 Ιουνίου με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που δημοσιεύτηκε τα ξημερώματα της 29ης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι τράπεζες προχώρησαν σε αργία έως τις 20 Ιουλίου και το Χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε κλειστό ως τις 3 Αυγούστου.

Η επικράτηση του «ΟΧΙ» έγινε δεκτή με πανηγυρισμούς από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους ΑΝΕΛ. Αμέσως μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος, πολλοί βγήκαν στο Σύνταγμα και χόρευαν παραδοσιακούς χορούς.

Τελικά ο Αλέξης Τσίπρας παρά το «ΟΧΙ» υπέγραψε το 3ο Μνημόνιο.

Οι υπουργοί και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ στήριξαν το δημοψήφισμα και κάλεσαν τότε τους πολίτες να ψηφίσουν «ΟΧΙ».

Παναγιώτης Λαφαζάνης: Όλος ο ελληνικός λαός θα ψηφίσει Όχι για να στηρίξει μια άλλη λύση.

Γιώργος Κατρούγκαλος: Μήνυμα δημοκρατίας το ότι θα μιλήσει ο ελληνικός λαός, σημαίνει σεβασμό στις δημοκρατικές παραδόσεις της χώρας μας. Πρέπει να πούμε Όχι στην πρόταση των θεσμών

Νίκος Ξυδάκης: Ήρθε η ώρα να πάρει ο ελληνικός λαός την μοίρα στα χέρια του. Εγώ θα ψηφίσω Όχι

Νίκος Παππάς: Είναι μια καλή νύχτα, θα ξυπνήσει μια όμορφη μέρα για να αποφασίσει ο λαός αν αυτή η συμφωνία θα γίνει αποδεκτή. Θα ξημερώσει μία πολύ όμορφη μέρα.Καλώ τους ακραίους κύκλους να μην παίξουν με τη σταθερότητα του κοινού νομίσματος.Οποίος παίζει με ακραία σενάρια έχει ιστορική ευθύνη.Να μην παίζουν με  τις καταθέσεις και την ψυχραιμία των πολιτών.Η πρόταση είναι ασύμβατη με τη λαϊκή εντολή και το μέλλον της ανάπτυξης της Ελλάδας.Η Ευρώπη μπορεί να βρει τη λύση χωρίς το ΔΝΤ.

Το ερώτημα στο δημοψήφισμα:

«Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup της 25.06.2015 και αποτελείται από δύο μέρη, τα οποία συγκροτούν την ενιαία πρότασή τους.

Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» («Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού») και το δεύτερο «Preliminary Debt sustainability analysis» («Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους»).

Όσοι από τους πολίτες της χώρας απορρίπτουν την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν: ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΟΧΙ.

Όσοι από τους πολίτες της χώρας συμφωνούν με την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν: ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΝΑΙ.»

 Ποιο ήταν το κλίμα μετά την επιβολή των capital controls;

Εντονη ανησυχία των επιχειρηματιών, πανικός των καταθετών, ληστείες συνταξιούχων που πραγματοποιούσαν αναλήψεις χρημάτων από τα περίπου 900 υποκαταστήματα τραπεζών τα οποία λειτουργούσαν κατ’ εξαίρεση σε όλη τη χώρα.

Τι ίσχυε τις πρώτες μέρες;

Οι πολίτες δεν μπορούσαν να πάρουν από τις τράπεζες περισσότερα από 60 ευρώ την ημέρα. Αν μια ημέρα δεν εισέπρατταν το ποσό, δεν είχαν το δικαίωμα να λάβουν την επομένη το διπλάσιο. Δεν μπορούσαν να μεταφέρουν χρήματα στο εξωτερικό, να αγοράζουν μετοχές, ομόλογα ή αμοιβαία κεφάλαια, να ανοίξουν νέους τραπεζικούς λογαριασμούς, να πραγματοποιήσουν  από καταστήματα του εξωτερικού ηλεκτρονικές αγορές  έργων τέχνης, κοσμημάτων, ειδών ένδυσης, υπόδησης, οικιακού εξοπλισμού, ηλεκτρονικών ειδών, καλλυντικών κ.ά. Παράλληλα, οι περισσότερες εμπορικές συναλλαγές θα έπρεπε να περάσουν από το κατώφλι της Επιτροπής Εγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών.

Πότε είχε τοποθετηθεί χρονικά από την κυβέρνηση η άρση των capital controls;

Από τις πρώτες μέρες μετά το δημοψήφισμα τα κυβερνητικά στελέχη έλεγαν ότι οι κεφαλαιακοί περιορισμοί ήταν παρένθεση, μια μικρή ανωμαλία που γρήγορα θα διορθωνόταν. Στις 17 Σεπτεμβρίου 2015 ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δήλωνε ότι στις αρχές 2016 θα υπάρξει άρση των capital controls. Λίγο μετά (20/12/15) μιλώντας στους Financial Times εμφανιζόταν σίγουρος ότι η χώρα θα άρει όλα τα εναπομείναντα capital controls έως τον Μάρτιο του 2016. Κατόπιν, τον Μάρτιο 2016, υποσχόταν ότι το αργότερο μέχρι το τέλος του 2016 τα capital controls θα τερματίζονταν.

Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των capital controls στην οικονομία;

Η μειωμένη ρευστότητα, το αυξημένο κόστος, αλλά και η γραφειοκρατική διαδικασία στην οποία υποβάλλονταν οι ελληνικές επιχειρήσεις προκειμένου να πραγματοποιήσουν εισαγωγές προϊόντων ή πρώτων υλών. Οι επιπτώσεις αυτές αποτελούσαν καθημερινό βαρίδι για τις επιχειρήσεις. Oι εξαγωγές μειώθηκαν από 26,2 δισ. ευρώ σε 21,9 δισ. και οι εισαγωγές από 47,1 σε 36,4 δισ. ευρώ σε μια διετία. Επλήγησαν κυρίως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πολλαπλσιάστηκαν τα λουκέτα, έχασαν τη δουλειά τους χιλιάδες άνθρωποι, εξαϋλώθηκε η μετοχική αξία των τραπεζών (40 δισ. ευρώ), υπέστησαν ζημιά το Δημόσιο και οι μικρομέτοχοί τους και επωμίστηκαν μεγάλο βάρος οι φορολογούμενοι, μειώθηκαν οι εισπράξεις από τη ναυτιλία, δέχθηκε πλήγμα το Χρηματιστήριο Αθηνών κ.ά.