Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος

Η πρόβλεψη των πολυποίκιλων αβεβαιοτήτων που θα φέρει αυτός ο πόλεμος είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την επιτυχή αντιμετώπιση των πιθανών συνεπειών του. Αν και η κατάσταση στην Ουκρανία είναι ρευστή, τα σενάρια που περιγράφω εδώ προσφέρουν τέσσερις εύλογους τρόπους με τους οποίους μπορεί να τερματιστεί η σύγκρουση. Ακόμη και η πιο ρόδινη από αυτές τις πιθανότητες -την οποία αποκαλώ «Θαύμα στο Ντνίπρο»- είναι γεμάτη κινδύνους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι υπερατλαντικοί σύμμαχοι και οι εταίροι τους, και μάλιστα ολόκληρος ο κόσμος, είναι πλέον πιθανό να αντιμετωπίσουν μια δύσκολη περίοδο διαρκούς αμφισβήτησης με τη Ρωσία.

1 «ΘΑΥΜΑ ΣΤΟ ΝΤΝΙΠΡΟ»

Ενισχυμένη από την αμυντική βοήθεια που παρέχουν τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, η στρατιωτική και πολιτική αντίσταση της Ουκρανίας ξεπερνά τις πιθανότητες πτώσης και ακινητοποιεί την προέλαση της Μόσχας, εμποδίζοντας τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να ανατρέψει τη δημοκρατική κυβέρνηση Ζελένσκι του Κιέβου και να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς-μαριονέτα. Η αποφασιστικότητα και η επιδεξιότητα της ουκρανικής αντίστασης επιβάλλουν αδιέξοδο στο πεδίο της μάχης που ευνοεί τους υπερασπιστές του Κιέβου. Αμεσα γίνεται φανερό στο Κρεμλίνο ότι η Ρωσία θα πληρώσει ένα υπέρογκο τίμημα για τον τυχοδιωκτισμό της, συμπεριλαμβανομένης της προοπτικής μιας μακράς και δαπανηρής καταστροφής στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με οικονομική κατάρρευση και διπλωματική απομόνωση.

Ο Πούτιν διατάζει την απόσυρση των στρατευμάτων του. Η Ουκρανία παραμένει κυρίαρχη δημοκρατία, ενώ η ήττα της Μόσχας επιταχύνει την εσωτερική δυσαρέσκεια που έχει ήδη αρχίσει να εμφανίζεται σε ολόκληρη τη Ρωσία. Ο Πούτιν στρέφεται στο να επικεντρωθεί στις αυξανόμενες εσωτερικές απειλές για την εξουσία του. Εν τω μεταξύ, το ΝΑΤΟ βρίσκεται αντιμέτωπο με μια βελτιωμένη κατάσταση ασφάλειας, καθώς η Ρωσία τιμωρείται και η Ουκρανία πλησιάζει ολοένα και περισσότερο τη Δύση. Ωστόσο, η κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη δεν επιστρέφει στο προπολεμικό status quo. Ο σύντομος πόλεμος στοίχισε χιλιάδες ζωές και από τις δύο πλευρές, αφήνοντας εκτεταμένη πικρία στο πέρασμά του. Και παρόλο που μια δημοκρατική Ουκρανία αναδύεται ανέπαφη, αν όχι αλώβητη, ο ακόμη επικίνδυνος γείτονάς της αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο μέλλον με το ρωσικό πολιτικό τοπίο σε οριακό σημείο. Το αν η χώρα κλίνει προς τον μεγαλύτερο αυταρχισμό υπό τον Πούτιν ή εντελώς μακριά από αυτόν, θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό πώς θα συμπεριφερθεί η Ρωσία απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο.

2 ΤΟ ΤΕΛΜΑ

Μετά από εβδομάδες έντονων μαχών στο Κίεβο και σε άλλες μεγάλες πόλεις, η Ρωσία καταφέρνει να ανατρέψει την κυβέρνηση της Ουκρανίας και να εγκαταστήσει ένα καθεστώς μαριονέτας. Ωστόσο, ούτε οι Ενοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας ούτε ο πληθυσμός της είναι έτοιμοι να παραδοθούν. Μακριά από αυτό. Αντίθετα, ο ουκρανικός πληθυσμός διεξάγει μια ευρεία, καλά οπλισμένη και καλά συντονισμένη εξέγερση ενάντια στους εισβολείς. Αν και οι τακτικές δυνάμεις της Ουκρανίας μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, και παρόλο που μεγάλες πόλεις όπως το Κίεβο είναι κατεχόμενες, η νίκη της Ρωσίας είναι πύρρεια. Επαναλαμβάνοντας ένα μοτίβο που παρατηρείται αλλού στον κόσμο, η ουκρανική εξέγερση επιβάλλει ένα σημαντικό, διαρκές ανθρώπινο και οικονομικό τίμημα στη Ρωσία η οποία αναγκάζεται να αφιερώσει πολύ περισσότερους από τους πόρους της για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι περίμενε.

Ο πονοκέφαλος του Πούτιν επιδεινώνεται από την εξωτερική υποστήριξη προς τους αντάρτες, με τις χώρες του ΝΑΤΟ να παρέχουν κρυφή αλλά πολύ ισχυρή αμυντική βοήθεια στην ουκρανική αντίσταση. Η σύγκρουση στραγγίζει τα ταμεία και την αποφασιστικότητα της Μόσχας, αναγκάζοντάς την τελικά να αποσυρθεί. Ο Πούτιν και οι ανώτερες ρωσικές ελίτ, νομενκλατούρα και σιλοβίκι, συνειδητοποιούν ότι περνούν τη δική τους «στιγμή Μπρέζνιεφ», έχοντας υπερβεί την επιδίωξη των μαξιμαλιστικών στόχων στην Ουκρανία. Ακριβώς τη στιγμή που ο Σοβιετικός πρόεδρος Λεονίντ Μπρέζνιεφ οδήγησε τις δυνάμεις της χώρας του σε μια μακρά, δαπανηρή καταστροφή στο Αφγανιστάν, η Ρωσία διεξήγαγε για άλλη μια φορά έναν πόλεμο που δεν νικήθηκε, και ισχύει το παροιμιώδες τέλμα που έχει παγιδεύσει πολλά ισχυρά κράτη στην ιστορία. Εξίσου άσχημα, στα μάτια του μεγαλύτερου μέρους του κόσμου, η Ρωσία έχει γίνει ένα κράτος-παρίας, η Ουκρανία μπορεί να υπέστη καταστροφές αλλά το κύρος του Πούτιν υποφέρει και η εσωτερική του θέση γίνεται επισφαλής καθώς οι ελίτ αμφιβάλλουν για την κρίση του και ο ευρύτερος πληθυσμός εκφράζει οργή για την οικονομική κατάσταση της Ρωσίας και τη μειωμένη παγκόσμια θέση της.

3 ΕΝΑ ΝΕΟ «ΣΙΔΗΡΟΥΝ ΠΑΡΑΠΕΤΑΣΜΑ»

Η Ουκρανία τελικά καταρρέει κάτω από το βάρος της εισβολής. Παρά την έντονη αντίθεση, οι ρωσικές δυνάμεις καταφέρνουν να πάρουν τον έλεγχο της χώρας. Η αντίσταση ενάντια σε μια κυβέρνηση-μαριονέτα που εγκαθίσταται από τον Πούτιν σιγοβράζει και είναι πανταχού παρούσα, αλλά καταπνίγεται με βάναυση βία και δεν αποδεικνύεται αρκετά ισχυρή ώστε να αποτελέσει σημαντική πρόκληση για τις σημαντικές ρωσικές δυνάμεις που παραμένουν στην Ουκρανία. Ενα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα δημιουργείται στην Ανατολική Ευρώπη, διασχίζοντας τα σύνορα των κρατών της Βαλτικής στον Βορρά μέσω αυτών της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας στον Νότο. Ενώ η Ρωσία αντιμετωπίζει μεγάλο οικονομικό κόστος, ο Πούτιν εδραιώνει την εξουσία του εσωτερικά, καταργώντας την εγχώρια διαφωνία ακόμη πιο δυναμικά. Το ΝΑΤΟ είναι πιο ενωμένο μπροστά σε μια νέα πρόκληση.

Οπως και με το πρώτο «Σιδηρούν Παραπέτασμα» (1945-1999), το νέο σχίσμα στην καρδιά της Ευρώπης φέρνει μαζί του μια γνωστή λίστα κινδύνων και αβεβαιοτήτων. Τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας κοιτάζουν τώρα το ένα το άλλο σε ένα ξαφνικά στρατιωτικοποιημένο σύνορο, αυξάνοντας για άλλη μια φορά τις πιθανότητες άμεσης σύγκρουσης από ατύχημα ή βάσει σχεδίου. Διακοπτόμενες κρίσεις ασφαλείας υφίστανται άμπωτη και παλίρροια, καθώς η Ρωσία επανειλημμένα ξεκινά πρόσθετες στρατιωτικές περιπέτειες και πολύ πιο επιθετικές επιχειρήσεις υβριδικού πολέμου κατά των συμμάχων του ΝΑΤΟ. Οι ανταγωνιστές προετοιμάζονται για μια μακρά, ανώμαλη αντιπαράθεση, χωρίς ξεκάθαρο αποτέλεσμα και χωρίς εγγύηση ειρηνικής επίλυσης.

4 ΠΟΛΕΜΟΣ ΝΑΤΟ – ΡΩΣΙΑΣ

Το πιο επικίνδυνο σενάριο για το μέλλον της Ευρώπης και της παγκόσμιας τάξης είναι αυτό στο οποίο η σύγκρουση στην Ουκρανία δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Υπάρχουν πολλά μονοπάτια για ένα τέτοιο αποτέλεσμα, όπως: Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποφασίσει να κλιμακώσει την εμπλοκή του στην Ουκρανία, για παράδειγμα, επιχειρώντας να εφαρμόσει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων ή άλλη μορφή άμεσης επέμβασης. Προς το παρόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν απορρίψει την εφαρμογή μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων αλλά αυτή θέση θα μπορούσε να αλλάξει αν η Ρωσία συνεχίσει να κλιμακώνει τους βομβαρδισμούς της κατά αμάχων. Η Ρωσία θα αναγκαστεί να αποφασίσει αν θα υποχωρήσει ή θα εμπλακεί άμεσα με τις στρατιωτικές δυνάμεις της συμμαχίας. Αν επιλέξει το δεύτερο, ο κίνδυνος κλιμάκωσης μιας ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας θα ενισχυθεί σημαντικά.

Η Ρωσία θα μπορούσε ακούσια να χτυπήσει την επικράτεια ενός μέλους του ΝΑΤΟ -για παράδειγμα, μέσω ανακριβούς στόχευσης ή εσφαλμένης αναγνώρισης φίλου και εχθρού- προκαλώντας αντίμετρα από τη συμμαχία (η Ρωσία έχει ήδη επιτεθεί σε στόχους κοντά στα πολωνικά σύνορα). Καθώς το απόθεμα πυρομαχικών με καθοδήγηση ακριβείας του ρωσικού στρατού αρχίζει να μειώνεται, ο κίνδυνος ενός τέτοιου ατυχήματος που οδηγεί σε ακούσια κλιμάκωση με το ΝΑΤΟ αυξάνεται. Αυτό το σενάριο θα έβλεπε την αρχή μιας άμεσης σύγκρουσης, ίσως αέρος-αέρος ή αέρος-εδάφους, σε παραμεθόριες περιοχές της Ουκρανίας. Με τη σειρά του, αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει έναν κύκλο απαντήσεων και αντεπίθεσης που οδηγεί σε ανοιχτές εχθροπραξίες.

Μια τρομακτική προοπτική αφορά την πιθανότητα ο Πούτιν να έχει ευρύτερα σχέδια πολύ πέρα​ν ​της Ουκρανίας. Αν οι ρωσικές δυνάμεις σημειώσουν ταχεία πρόοδο στην Ουκρανία και επιτύχουν αποτελεσματικό έλεγχο στη χώρα, ο Πούτιν μπορεί να στρέψει την προσοχή του σε κράτη που επιθυμεί ως μέρος της επιθυμίας να ανασυγκροτήσει μια σφαίρα επιρροής που ευθυγραμμίζεται σε γενικές γραμμές με το έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Οι προφανείς υποψήφιοι για να δοκιμάσουν τα σχέδιά του, και την αποφασιστικότητα του ίδιου του ΝΑΤΟ, θα ήταν τα κράτη της Βαλτικής (όλα είναι μέλη της Συμμαχίας). Ο Πούτιν μπορεί να έχει την πεποίθηση ότι το ΝΑΤΟ θα υποχωρήσει αν πιεστεί. Το ΝΑΤΟ επιμένει ότι θα καταπολεμήσει οποιαδήποτε ρωσική στρατιωτική εισβολή σε ένα κράτος-μέλος.

Απρόβλεπτα μονοπάτια

Αυτά τα τέσσερα σενάρια αντικατοπτρίζουν εύλογα αποτελέσματα αλλά δεν εξαντλούν σχεδόν όλες τις πιθανότητες. Ο Πούτιν θα μπορούσε να καταλήξει ενισχυμένος ή αποδυναμωμένος εντός της Ρωσίας, ανάλογα με τις εσωτερικές εξελίξεις (λαϊκή εξέγερση ή πραξικόπημα) και εξωτερικές (η Κίνα ενισχύει ή μειώνει την υποστήριξή της στον ίδιο τον Πούτιν). Θα μπορούσε να κάνει ένα έργο για τη Μολδαβία ή τη Γεωργία ή ακόμα και να προσπαθήσει να πάρει τον διάδρομο του Σουβάλκι μεταξύ του ρωσικού θύλακα της Βαλτικής Καλίνινγκραντ και της Λευκορωσίας. Οι πόλεμοι, όταν αρχίζουν, σπάνια ακολουθούν ένα σενάριο. Συχνότερα, οδηγούν μαχητές και μη σε απρόβλεπτα μονοπάτια, με αποτελέσματα που αλλάζουν τον κόσμο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να έχει τους σπόρους μιας τέτοιας σύγκρουσης. Το τι θα σημάνει η έκβασή του για την Ουκρανία και τον κόσμο μένει να φανεί.

ΠΟΥ ΓΕΡΝΕΙ Η ΠΛΑΣΤΙΓΓΑ

Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι αυτός ο πόλεμος οδηγείται υπέρ της Δύσης για τρεις λόγους. Η ωμή επιθετικότητα της ρωσικής εισβολής και η ζωηρή ουκρανική αντίσταση έχουν εμπνεύσει λαϊκή υποστήριξη για την Ουκρανία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Ρωσία και ο Πούτιν φαίνεται να έχουν υποτιμήσει άσχημα τόσο την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας όσο και την παγκόσμια οργή κατά της Μόσχας. Τέλος, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού έχουν κάνει μακροπρόθεσμες πολιτικές επιλογές, οικονομικές, διπλωματικές και ασφάλειας, που αντικατοπτρίζουν μια τόλμη σκοπού και μια νέα αλληλεγγύη. Ωστόσο, ο κόσμος παραμένει σε μια επικίνδυνη και εξαιρετικά αβέβαιη στιγμή. Το τι συμβαίνει μετά από αυτή τη σύγκρουση είναι τόσο ερωτηματικό όσο και το πώς, πότε και πού τελειώνουν οι μάχες.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr