Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ

Είναι βέβαιο ότι στο μέλλον θα μιλάνε για την Ε.Ε. πριν από την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία και μετά. Μέχρι πριν από τις δύο αυτές σημαντικές εξελίξεις, η Ευρώπη δεχόταν τα πυρά μιας μεγάλης κατηγορίας πολιτών, η οποία δικαιολογημένα ασκούσε κριτική στα ευρωπαϊκά όργανα και τις κυβερνήσεις για έλλειψη πολιτικής βούλησης.

Η Ε.Ε. περιοριζόταν σε δύο ιστορικές κοινές πολιτικές, τη γεωργική και τη συνοχή, οι οποίες ασφαλώς και είναι χρήσιμες, ωστόσο δεν αγγίζουν την καθημερινότητα των πολιτών, οι οποίοι θέλουν η Ευρώπη να κάνει τη διαφορά και στα δύσκολα.

Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου δημιούργησε μια δυναμική ή μάλλον κινητοποίησε τις δυνάμεις εκείνες που θεωρούσαν ότι η έξοδος των Βρετανών αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία για αλλαγή ρότας. Το Λονδίνο πάντα φρενάριζε, ενίοτε και με βέτο, οποιαδήποτε προσπάθεια να μεγαλώσει πολιτικά η Ευρώπη επεκτείνοντας τις αρμοδιότητές της.

Το πρώτο «θαύμα»

Τον Μάρτιο του 2020 συντελέστηκε το πρώτο «θαύμα» με αφορμή την πανδημία του κορονοϊού και τη γενική καραντίνα που επιβλήθηκε στην οικονομική δραστηριότητα.

Για πρώτη φορά τα κράτη-μέλη δεν περιχαρακώθηκαν στα εσωτερικά σύνορά τους, αλλά άφησαν εν μέσω πανδημίας να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της κοινοτικής επικράτειας ταξιδιώτες, εργαζόμενοι, αγαθά και υπηρεσίες.

Στον υγειονομικό τομέα αποφάσισαν να δράσουν από κοινού, κυρίως στην αγορά των εμβολίων, που ήταν το πρώτο δείγμα απτής αλληλεγγύης στην Ευρώπη. Οι μεγάλες χώρες θα μπορούσαν μόνες τους να βρουν εμβόλια και έγκαιρα, δεν το έκαναν, όμως, ενώθηκαν όλες μαζί και τα εμβόλια έφτασαν την ίδια στιγμή σε όλες τις πρωτεύουσες από το Ελσίνκι μέχρι τη Λευκωσία και από τη Λισαβόνα μέχρι την Αθήνα. Σώθηκαν χιλιάδες ζωές και αυτό εκτιμήθηκε δεόντως από τους πολίτες.

Μέσα στην πανδημία οι κυβερνήσεις έκαναν και κάτι άλλο, που θεωρείται επίσης ιστορικής σημασίας, εγκαταλείποντας το περιβόητο «δόγμα Σόιμπλε», σύμφωνα με το οποίο η δημοσιονομική λιτότητα είναι το μόνο φάρμακο για την ανάκαμψη της οικονομίας. Αυτό δηλαδή που επέβαλε στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης χρέους και φόρτωσε πέντε χώρες της ευρωζώνης με Μνημόνια…

Η αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων επέτρεψε στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες και με τον τρόπο αυτόν κράτησαν ζωντανή την οικονομία, τις επιχειρήσεις και, φυσικά, την απασχόληση. Το δημόσιο χρέος μπορεί να αυξήθηκε, αλλά σήμερα η Ε.Ε. έχει φτάσει τα επίπεδα απασχόλησης πριν από την πανδημία, ενώ ορισμένες χώρες, όπως είναι η Ελλάδα, τα έχουν ξεπεράσει.

Οι ιστορικές αλλαγές, που έγιναν στη διάρκεια της πανδημίας, ολοκληρώθηκαν με το Ταμείο Ανάκαμψης, όπου έγινε το εντελώς αδιανόητο, δηλαδή η κοινή έκδοση χρέους ύψους 750 δισ. ευρώ προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι οικονομίες των χωρών που επλήγησαν από την πανδημία. Τα μισά περίπου είναι επιχορηγήσεις και τα υπόλοιπα δάνεια με μηδενικό επιτόκιο. Η χώρα μας θα πάρει 30,5 δισ. ευρώ τα επόμενα 4 χρόνια, επιπρόσθετα των επιχορηγήσεων από τον τακτικό προϋπολογισμό. Οι Γερμανοί, οι Ολλανδοί και οι άλλες πλούσιες χώρες του Βορρά δέχθηκαν να «βάλουν πλάτη», γιατί προφανώς διαπίστωσαν ότι, εάν οι φτωχότερες χώρες ανεβούν επίπεδο, θα επωφεληθούν οικονομικά και οι ίδιες, ενώ, αν κατέρρεαν, θα είχαν τεράστιο πρόβλημα και αυτοί.

Μέσα στο δεύτερο εξάμηνο αναμένεται να «ενταφιαστεί» και νομικά το «δόγμα Σόιμπλε» με την υιοθέτηση ήπιων κανόνων, οι οποίοι θα λαμβάνουν υπόψη την κατάσταση κάθε χώρας και σε συμφωνία μαζί της θα καθορίζεται ο οδικός χάρτης μείωσης του χρέους, χωρίς στιγματισμούς και κυρώσεις.

Εισβολή… αφύπνισης    

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν και η αφορμή για την πολιτική αφύπνιση της Ευρώπης, όπου μέσα σε λίγες μέρες έγιναν πράγματα που δεν είχαν γίνει στα 60 και πλέον χρόνια από την ίδρυση της Ε.Ε.

Είναι αλήθεια ότι οι διστακτικές πρωτεύουσες σε μια πιο πολιτική, πιο στρατιωτική και πιο ενωμένη Ε.Ε. στη διεθνή σκηνή είχαν αρχίσει να προβληματίζονται στη διάρκεια της περιόδου Τραμπ. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, χωρίς να το επιδιώκει, βοήθησε τους Ευρωπαίους να συνειδητοποιήσουν ότι οι Αμερικανοί δεν είναι δεδομένο ότι θα συνεχίσουν να είναι εγγυητές της εδαφικής ακεραιότητας της Ενωσης. Μάλιστα, σε πολλές συνεδριάσεις του ΝΑΤΟ ο κ. Τραμπ μιλούσε απαξιωτικά στους ηγέτες της Ε.Ε. ωθώντας τους στην ουσία στο να αναλάβουν οι ίδιοι την υπεράσπιση της ακεραιότητάς τους.

Ωστόσο, με την πολιτική αλλαγή στις ΗΠΑ και την έλευση του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος ήταν πιο προσιτός και φιλικός, ατόνησε πάλι το ενδιαφέρον για ανάληψη πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση της πολιτικής ολοκλήρωσης. Δεν μπορούσαν, επίσης, να διανοηθούν ότι ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, θα έκανε αυτό που έκανε, δηλαδή στρατιωτική εισβολή σε μια άλλη χώρα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτούργησε σαν ηλεκτροσόκ, κυρίως, για τους Γερμανούς, οι οποίοι τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αρχικά με τον καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ και στη συνέχεια με την Ανγκελα Μέρκελ, φρέναραν οποιαδήποτε αρνητική απόφαση κατά της Ρωσίας, προφανώς λόγω της εξάρτησης της Γερμανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Τα όσα έγιναν τις τελευταίες μέρες είναι πρωτόγνωρα, ελήφθησαν ιστορικές αποφάσεις με συνοπτικές διαδικασίες μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας. Για παράδειγμα, η Ε.Ε. χρηματοδότησε την αγορά όπλων που θα δοθούν στην Ουκρανία προκειμένου να αμυνθεί έναντι του εισβολέα. Ανοιξαν όλα τα σύνορα της Ε.Ε. για να δεχθούν εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανούς. Ελαβαν τόσο αυστηρές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, πολιτικές και οικονομικές, που την οδηγούν σε πλήρη απομόνωση και, φυσικά, οικονομικό στραγγαλισμό και, μάλιστα, αψηφώντας ότι και η Ε.Ε. θα πληγεί οικονομικά από τις επιπτώσεις των κυρώσεων.

ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι ο δρόμος που πήρε η Ε.Ε. είναι χωρίς γυρισμό, ό,τι έγινε στη διάρκεια της πανδημίας θα επεκταθεί τώρα και σε άλλους τομείς, όπως στην ενέργεια με κοινές προμήθειες που θα διασφαλίζουν όλες τις χώρες ή ακόμη στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.

Για την Ελλάδα, που έχει απέναντί της έναν επεκτατικό και προκλητικό γείτονα, δεν θα μπορούσε να υπάρξει μια τόσο ελπιδοφόρα εξέλιξη και σωστά η κυβέρνηση πήρε από την πρώτη στιγμή θέση κατά της ρωσικής εισβολής και της απόπειρας της Μόσχας να αλλάξει τα σύνορα στην Ευρώπη. Τα επόμενα χρόνια οι χώρες της Ε.Ε. θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα πολύ ισχυρό μπλοκ, το οποίο δεν θα περιορίζεται μόνο στην οικονομία, αλλά στην ασφάλεια και την άμυνα. Και όταν η Ε.Ε. παίρνει θέση κατά της ρωσικής εισβολής σε μια τρίτη χώρα, την Ουκρανία, θα είναι πολιτικά αδύνατο να κλείσει τα μάτια σε πιθανές επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας κατά της Ελλάδας και της Κύπρου.