ΠΟΛΛΑ πράγματα βιώσαμε, είδαμε και μάθαμε το 2024. Οι προοπτικές φαντάζουν δυστοπικές, αν και σε τοπικό επίπεδο, εδώ στη χώρα μας, τα πράγματα, τουλάχιστον όσον αφορά στην οικονομία, βαίνουν θετικά και, μάλιστα, σε αντίθετη πορεία από ό,τι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Τι πρέπει, όμως, να κρατήσουμε από τη χρονιά που φεύγει, ώστε αυτά τα μαθήματα να μας δείξουν έναν δρόμο για το 2025 και τα επόμενα χρόνια;

 ΤΟ 2024 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η χρονιά της νίκης του αντισυστημισμού, των πολέμων και της ακρίβειας σε όλο τον πλανήτη. Η επανεκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, η εκλογική νίκη της Λεπέν στις βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία, η κατάρρευση του αποτυχημένου Σολτς και του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία σε συνδυασμό με την άνοδο του AfD δείχνουν πως ο κόσμος επιβραβεύει στις κάλπες ό,τι δεν είναι συστημικό, ό,τι δεν είναι φθαρμένο, πως υπάρχει πολλή οργή και απογοήτευση στη μεσαία τάξη σε όλο τον δυτικό κόσμο.

ΓΙΑΤΙ συμβαίνει αυτό; Η εύκολη ανάγνωση είναι πως ευθύνεται η woke κουλτούρα και πως υπάρχει στροφή προς τη σκληρή δεξιά ή ακόμα και την ακροδεξιά. Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει πως κάτι άλλο συμβαίνει. Ειδικά στην Ευρώπη, η ζημιά έχει αρχίσει να γίνεται εδώ και πολλά χρόνια. Η Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά παρείχε τρεις εμβληματικές «ομπρέλες προστασίας» στους πολίτες. Οικονομική-εργασιακή ασφάλεια, με ένα βιοτικό επίπεδο το οποίο βρισκόταν διαρκώς σε ανοδική τάση. Ασφάλεια στα σύνορα, χωρίς πολέμους και εντάσεις. Εσωτερική ασφάλεια και προστασία του δυτικού τρόπου ζωής.

ΑΥΤΕΣ οι τρεις σταθερές, που οδήγησαν την Ευρώπη για οκτώ δεκαετίες και προσέφεραν ένα πλαίσιο ευημερίας, δυστυχώς πια βρίσκονται υπό αμφισβήτηση. Οταν στη Γερμανία κλείνουν εργοστάσια της Volkswagen, όταν στη Γαλλία ψάχνονται για να λάβουν σκληρά μέτρα λιτότητας και συνολικά η ευρωπαϊκή βιομηχανία χάνει το ματς της παραγωγικότητας από την Κίνα και τις ασιατικές χώρες με «κάτω τα χέρια», ενώ η ακρίβεια επιβαρύνει δραματικά τα νοικοκυριά της μεσαίας τάξης και το βιοτικό επίπεδο φθίνει, τότε τα παραδοσιακά κόμματα είναι απόλυτα λογικό να μετρούν εκλογικές ήττες.

ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ αμφισβητείται η ασφάλεια τόσο στα σύνορα όσο και στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών. Δεν είναι τυχαίο ότι οι επί δεκαετίες ουδέτερες Σουηδία και Φινλανδία εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ, ενώ για πρώτη φορά οι ηγέτες της Ε.Ε. συζητούν τη δημιουργία μιας κοινής άμυνας, με επενδύσεις ύψους 500 δισ. ευρώ. Την ίδια ώρα οι μεταναστευτικές ροές επηρεάζουν τον δυτικό τρόπο ζωής στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η ισλαμιστική τρομοκρατία με τα χτυπήματά της αποδεικνύει πόσο ευάλωτες είναι οι μυστικές υπηρεσίες και οι αστυνομίες.

ΥΠΑΡΧΕΙ λύση; Υπάρχουν απαντήσεις απέναντι στον αντισυστημισμό; Ναι, αν και δύσκολες. Καταρχάς η Ευρώπη οφείλει να αναγνωρίσει τα προβλήματα, γιατί ακόμα… κοιμάται. Στη συνέχεια πρέπει να πέσει πολύ χρήμα, να υιοθετηθεί η έκθεση Ντράγκι, στην ουσία πρόκειται για ένα δεύτερο Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά πρέπει να εκβιομηχανιστεί εκ νέου και να αυξηθούν οι μισθοί, ενώ πρέπει να μπει φρένο στις εισροές μεταναστών και να ισχυροποιηθεί η Ε.Ε. διπλωματικά και αμυντικά.