Τα στοιχεία προκαλούν προβληματισμούς και αναδεικνύουν το εθνικό πρόβλημα του δημογραφικού, που απαιτεί δράσεις εδώ και τώρα.

Ο μόνιμος πληθυσμός τον Ιανουάριο του 2023 εκτιμήθηκε σε 10.413.982 άτομα, μειωμένος κατά 0,5% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2022, που ήταν 10.461.627. Η δυσμενής αυτή εξέλιξη είναι αποτέλεσμα της φυσικής μείωσης του πληθυσμού κατά 64.000 άτομα, καθώς το 2022 είχαμε 75.000 γεννήσεις έναντι 139.000 θανάτων. Το ισοζύγιο του αριθμού των μεταναστών που διέμεναν στη χώρα μας (αφίξεις μείον αναχωρήσεις) ήταν θετικό κατά 16.000 άτομα.

Σε σχέση με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 700.000 και βρίσκεται στα επίπεδα του 1995. Ανησυχητικό το γεγονός ότι τα παιδιά έως 14 ετών αντιπροσωπεύουν το 13,4% του συνολικού πληθυσμού, ενώ οι άνω των 65 ετών το 23%.

Δεν χρειάζεται άλλη παράθεση αριθμών παρά μόνο η διαπίστωση των στατιστικολόγων πως, εάν δεν ληφθούν μέτρα, ο πληθυσμός σε 30 χρόνια θα είναι μικρότερος κατά 1,5 εκατομμύρια άτομα.

Οι συνέπειες θα είναι τρομακτικές σε οικονομικό, κοινωνικό και εθνικό επίπεδο, εάν δεν αναστραφεί η πορεία του δημογραφικού.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ, σε συνεργασία με τη Eurobank που έχει αναλάβει σειρά πρωτοβουλιών για την ανάδειξη του προβλήματος, η μείωση του πληθυσμού και οι δυσμενείς μεταβολές στη διάρθρωσή του θα επηρεάσουν σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη και μια σειρά από βασικούς τομείς της πολιτικής. Στο συνταξιοδοτικό σύστημα, η αναμενόμενη περαιτέρω επιδείνωση στον δημογραφικό δείκτη εγείρει σημαντικές προκλήσεις σε σχέση με την επιδίωξη των στόχων της βιωσιμότητας και επάρκειας των συντάξεων.

Οι δαπάνες για οικογενειακές πολιτικές στην Ελλάδα βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ όσο και σε κατά κεφαλήν όρους. Ενώ διάφορα εφάπαξ οικογενειακά επιδόματα βρίσκονται σχετικά υψηλά, η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. όσον αφορά στα περιοδικά επιδόματα σε χρήμα για την οικογένεια και το παιδί, καθώς και σε κατά κεφαλήν δαπάνες για τις παροχές σε είδος.

Οι δημογραφικές εξελίξεις επιδρούν σημαντικά και στον τομέα της Υγείας. Καθώς αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης, το μέσο επίπεδο υγείας του πληθυσμού επιδεινώνεται και αυξάνεται η ζήτηση για υπηρεσίες Υγείας και μακροχρόνια φροντίδα. Αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν σοβαρές προκλήσεις για το εγχώριο σύστημα Υγείας, το οποίο πάσχει από χρόνιες αδυναμίες.

Στον τομέα της εκπαίδευσης, οι δημογραφικές εξελίξεις επιφέρουν σημαντική μείωση του μαθητικού πληθυσμού. Ηδη ο αριθμός των μαθητών της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου σημείωσε πτώση κατά 16,5% την πενταετία 2014-2019. Εως το τέλος των δημογραφικών προβολών το 2100, ο αριθμός των μαθητών των πρώτων δύο βαθμίδων εκπαίδευσης αναμένεται να μειωθεί κατά 32,1% (413 χιλ. λιγότεροι μαθητές). Χωρίς παρεμβάσεις πολιτικών, αυτή η εξέλιξη μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω την αναποτελεσματικότητα της χρήσης των εκπαιδευτικών πόρων στην Ελλάδα.

Απαιτείται άμεση δράση. Η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, ετοιμάζει το εθνικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του δημογραφικού, το οποίο θα παρουσιάσει στο επόμενο δίμηνο. Θα χρειαστεί την υποστήριξη όλων των υπουργείων, καθώς το πρόβλημα δεν είναι ενός «χαρτοφυλακίου», αλλά απαιτεί οριζόντιες πρωτοβουλίες, από τη φορολογία και τη στεγαστική πολιτική μέχρι την αποκέντρωση και την αγορά εργασίας.

Το δημογραφικό είναι «ο ελέφαντας στο δωμάτιο». Αν δεν ληφθούν μέτρα, θα σαρωθούν τα πάντα σε οικονομία και κοινωνία.