Γράφει ο Δημοσθένης Δαββέτας*

Η αφορμή γι’ αυτά τα γεγονότα είναι ο βίαιος θάνατος του Αφροαμερικανού George Floyd από έναν Αμερικανό αστυνομικό. Πίσω όμως από την εικόνα αυτή κρύβονται βαθύτερες, μακροχρόνιες αιτίες, που είναι ριζωμένες στην Αμερική. Ποιες είναι; Ας προσεγγίσουμε κάποιες από αυτές. Θα μπορούσα να πω ότι ήδη από τη δεκαετία του ’60 έχουμε μαζικές εξεγέρσεις και διαδηλώσεις των Αφροαμερικανών εναντίον του συστήματος διακυβέρνησης.

Τα χρόνια του ’60, αφορμή των εξεγέρσεων υπήρξαν το λιντσάρισμα του νεαρού αγοριού Emment Till (το 1955 στο Μισισιπή γιατί πείραξε μια λευκή γυναίκα), η δολοφονία του Malkolm X (το 1965) κι αυτή του Martin Luther King (το 1968).

Ομως οι πραγματικές αιτίες ήταν το δικαίωμα ψήφου των μαύρων και τα πολιτικά τους δικαιώματα. Τότε με τις εξεγέρσεις, υπό την ηγεσία του Martin Luther king, πολλοί πίστεψαν ότι τα πράγματα με τον καιρό θ’ άλλαζαν.

Ομως τα σημερινά γεγονότα δείχνουν ότι δεν υπήρξαν πραγματικές ποιοτικές αλλαγές. Το κλίμα δυσπιστίας εναντίον της εξουσίας παραμένει. Υπάρχει η αίσθηση ότι οι μαύροι αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τους λευκούς.

Δεν υπάρχει ισότητα και αντιθέτως υπάρχει η βεβαιότητα ότι η αστυνομία είναι πιο σκληρή με τους μαύρους. Τους σταματά πολύ συχνά και πιο εύκολα για σκληρούς συχνά ελέγχους, το 60% των αστυνομικών θυμάτων που πεθαίνουν είναι μαύροι, ενώ στο 99% των νεκρών από αστυνομικούς κανείς από αυτούς τους τελευταίους, εκτός ελάχιστων περιπτώσεων, δεν τιμωρήθηκε.

Αυτή η αστυνομική ατιμωρησία και η έλλειψη ισότητας προς τους Αφροαμερικανούς οδήγησε σε εξέγερση, μιας κι ο συλλογικός θυμός σιωπηλά όλο και μεγάλωνε τα τελευταία χρόνια. Ενα άλλο σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι η οικονομική κατάσταση. Οπως τη δεκαετία του ’60 υπήρχε μια καλή οικονομική περίοδος, η οποία όμως δεν έδινε ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση για τους μαύρους με αποτέλεσμα τον ξεσηκωμό τους, έτσι και τώρα, πριν έρθει ο Covid-19, η αμερικανική οικονομία ήταν σε μεγάλη άνθηση.

Ομως το μεγαλύτερο μέρος των μαύρων ήταν εκτός υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης, μ’ αποτέλεσμα να θρηνούν πολύ περισσότερους νεκρούς. Αυτό το συνεχιζόμενο αίσθημα ανισότητας, σε συνδυασμό με την αστυνομική βία και ατιμωρησία, μετατράπηκε σε κοινωνικό μπαρούτι που εξερράγη. Και τα χρόνια του ’60 και τώρα οι διαδηλώσεις ήταν μαζικές. Και παρά την απουσία ενός ηγέτη όπως ο Martin Luther King, εντούτοις προς το παρόν έχουν υπάρξει κάποιες αλλαγές σε τοπικό επίπεδο. Βλέπουμε ήδη αλλαγές συμπεριφοράς της αστυνομίας.

Το ερώτημα όμως παραμένει ισχυρό. Αυτές οι αλλαγές, αυτός ο άνεμος αλλαγών, είναι πρόσκαιρος ή θα πάει σε βάθος; Γιατί αν δεν γίνουν ουσιαστικές αλλαγές εναντίον των κοινωνικών ανισοτήτων και του ρατσισμού, τότε θα ξαναδούμε σύντομα τα ίδια. Το πρόβλημα του ρατσισμού και της ρατσιστικής περιφρόνησης είναι πολύ βαθύ στις ΗΠΑ.

Είναι πρόβλημα συνυφασμένο με τη δομή της κοινωνίας και την ιστορία της χώρας. Σ’ αυτήν τη βαθιά ανισότητα πολλαπλών επιπέδων οφείλεται και το χάος που έχει προκληθεί. Πρέπει να υπάρξει η αίσθηση ότι όλοι οι κάτοικοι της χώρας διακατέχονται από το αίσθημα ασφάλειας κι όχι διαρκούς ανασφάλειας. Κι αν ο πρόεδρος Τραμπ δεν βρει λύσεις δεν θα είναι καθόλου εύκολη η επιθυμία επανεκλογής του.

Από την έντυπη έκδοση