Γράφει η Άννα Παναγιωταρέα

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1967 επικρατούσε πανηγυρική ατμόσφαιρα στη Γέφυρα των Κήπων, στον Εβρο. Ελληνικές και τουρκικές σημαίες και αψίδες είχαν στηθεί και από τις δύο μεριές των ελληνοτουρκικών συνόρων. Ο βαρέως λογοκρινόμενος ελληνικός Τύπος επί μέρες δημοσίευε, καθ’ υπαγόρευση, ρεπορτάζ, σχόλια και άρθρα για την επικείμενη συνάντηση κορυφής του πρωθυπουργού της Τουρκίας Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ με τον «ομόλογό του» Κ. Κόλλια. Εκφραζόταν συγκεκριμένη αισιοδοξία ότι η επίλυση του Κυπριακού ήταν κοντά. Αντίθετα, ο τουρκικός Τύπος ήταν επιφυλακτικός και δεν συμμεριζόταν την… ευεξία που προκαλούσε η «ελληνοτουρκική συνάντηση, υπό την επίβλεψη των ΗΠΑ»!

Φυσικά, ο Κόλλιας ήταν η προκάλυψη του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου, που μετείχε στην ελληνική αντιπροσωπία ως υπουργός Προεδρίας.

Ο λόγος που έγινε η συνάντηση ήταν επειδή η χούντα είχε αποφασίσει να διχοτομήσει την Κύπρο για να εξασφαλίζει την εύνοια των ΗΠΑ και να παραμένει στη θέση της! Είχε, επίσης, πειστεί ότι η εξόντωση του Μακαρίου, με όποιο μέσο, θα αφαιρούσε το μόνο εμπόδιο στα σχέδιά της.

Φωτογραφίες της εποχής δείχνουν τον Ντεμιρέλ και τον Κόλλια -και πίσω τους τον δικτάτορα Παπαδόπουλο- να επιβιβάζονται στο ίδιο αυτοκίνητο για να πάνε στην τουρκική κωμόπολη Κεσάν, όπου θα άρχιζαν οι συνομιλίες.
Οι συνομιλίες κράτησαν έξι ώρες. Ο Παπαδόπουλος πρότεινε στους Τούρκους την ανατροπή του Μακαρίου και «διπλή ένωση». Ευτυχώς, οι Τούρκοι, με την παραδοσιακή καχυποψία τους, δεν τον εμπιστεύθηκαν, οπότε και η διαπραγμάτευση έληξε εκεί.

Για να σωθούν τα προσχήματα, την επόμενη μέρα, οι Ντεμιρέλ και Κόλλιας πήγαν στην Αλεξανδρούπολη όπου συζήτησαν για… τουρισμό, ενώ δεν παρέλειψαν στο κοινό ανακοινωθέν να αναφερθούν στους δεσμούς φιλίας και καλής γειτονίας «εν τω πνεύματι της εγκαρδιότητος το οποίο εδημιούργησαν οι δύο μεγάλοι πολιτικοί άνδρες, Ατατούρκ και Βενιζέλος».

H συνάντηση του Εβρου κατέληξε σε οικτρό φιάσκο. Και όμως θεωρείται από σύγχρονους ιστορικούς ως το προοίμιο της άθλιας επέμβασης της Τουρκίας στην Κύπρο, με αφορμή το κίνημα της χούντας εναντίον του Μακαρίου. Το αποτέλεσμα είναι η τουρκική κατοχή ενός μεγάλου μέρους της Κύπρου, ως σήμερα.

Η συνάντηση κορυφής των Αθηνών επίσης κατέληξε σε φιάσκο, όπως εκτιμούν διπλωματικές πηγές. Ομως, παρά την εμμονή Ερντογάν στον… εκσυγχρονισμό της συνθήκης της Λωζάννης, δεν μπορεί να αποτελέσει προοίμιο για τις -απερίφραστα- εκφρασθείσες τουρκικές απαιτήσεις. Αλλαξε η εποχή.

Ομως, ελληνοτουρκικές συναντήσεις κορυφής με στόχο το ελληνικό –π.χ. από την άποψη Τσίπρα- και τουρκικό -από την άποψη Ερντογάν- ακροατήριο καλό είναι να αποφεύγονται.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου