Υπό κανονικές συνθήκες οι διαβητικοί ασθενείς θα είχαν να ανησυχούν, τέτοιες μέρες, μόνο για το αν θα φάνε κανένα μελομακάρονο παραπάνω… Επειδή όμως η κανονικότητα έχει πάει… περίπατο εδώ και 9 μήνες – λόγω της πανδημίας – η προσπάθεια να παραμείνει ο διαβητικός ασθενής πιστός στις διατροφικές οδηγίες που έχει λάβει από τον γιατρό του μοιάζει με πραγματική πρόκληση. Προσπαθήστε, εντούτοις, να αποφύγετε τις διατροφικές παγίδες και τη «συναισθηματική υπερφαγία» που φέρνει η καραντίνα, αν θέλετε να γλιτώσετε πιθανές γλυκαιμικές κρίσεις…

Δύσκολη η διατροφική συμμόρφωση, αλλά αναγκαία

Ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη είναι πολύ σημαντικός, αλλά ταυτόχρονα και αρκετά σύνθετος. Ο ασθενής, με τη βοήθεια του ιατρού ή και του διαιτολόγου, πρέπει να έχει εκπαιδευτεί σε έναν συγκεκριμένο τρόπο διατροφής με τον οποίο θα καταφέρνει να ρυθμίζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα του και να αποφεύγει τις πιθανές επιπλοκές του διαβήτη (όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, νεφρική ανεπάρκεια, «διαβητικό πόδι» κ.ά.)

Οι δύο βασικοί στόχοι της δίαιτας ενός διαβητικού είναι η απώλεια βάρους (για τους υπέρβαρους διαβητικούς) και η ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα η οποία πρέπει να είναι αποτέλεσμα αρμονικής συνύπαρξης δίαιτας και χρήσης φαρμακευτικών σκευασμάτων, ώστε να αποφεύγονται περιστατικά σοβαρής υπογλυκαιμίας ή υπεργλυκαιμίας.

Οι επικαιροποιημένες- και λόγω κορωνοϊού- διατροφικές οδηγίες

Σύμφωνα και με τις νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες  της Αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής Διαβητολογικής Εταιρείας (ADA, EASD, 2020) σχετικά με τη διατροφική αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη, κάποιοι σημαντικοί κανόνες για τη δίαιτα ενός διαβητικού ατόμου είναι:

• Η μείωση της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης σε παχύσαρκα άτομα κατά 500-750 kcal κάτω από τις ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες με στόχο την απώλεια βάρους
• Ο σωστός καταμερισμός των υδατανθράκων στα γεύματα της ημέρας, καθώς αυτοί πρέπει να αποτελούν το 50-60% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης
• Ελέγξτε τον γλυκαιμικό δείκτη των τροφών και προτιμήστε την κατανάλωση αυτών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. O γλυκαιμικός δείκτης είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τον έλεγχο των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα. Τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (>70) προκαλούν μεγάλη αύξηση στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και επομένως θα πρέπει να αποφεύγονται.
• Αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών: απαιτείται ημερήσια πρόσληψη τουλάχιστον 25–35g για τους ενήλικες και 5g συν 1g/έτος ηλικίας για τα παιδιά Συστήνεται ημερήσια πρόσληψη 5-10γρ διαλυτών φυτικών ινών που προέρχονται από βρώμη, κριθάρι, όσπρια, φρούτα και λαχανικά οι οποίες μειώνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και έχουν συσχετιστεί με καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο.
• Αποφύγετε την κατανάλωση trans λιπαρών οξέων που βρίσκονται σε τηγανητά τρόφιμα, πατατάκια, σοκολάτες, μπισκότα κ.α.
• Προσοχή στην πρόσληψη πρωτεΐνης, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να είναι 1-1.5g ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα και να περιορίζεται σε 0.8g/kg σωματικού βάρους όταν συνυπάρχει χρόνια νεφρική νόσος
• Φροντίστε να ακολουθείτε σταθερό ωράριο κατανάλωσης των γευμάτων
• Καταναλώστε λιπαρά ψάρια (π.χ. σαρδέλα, σολομός, σκουμπρί, μπακαλιάρος, πέστροφα) 1-2 φορές την εβδομάδα, αλλά και φυτικές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων (π.χ. καρύδια, λιναρόσπορο) καθημερινά.
• Μεριμνήστε για την ελάττωση του ολικού προσλαμβανόμενου λίπους και την αντικατάσταση του ζωικού λίπους με φυτικό. Συγκεκριμένα, το συνολικό λίπος πρέπει να περιορίζεται στο 20%-35% των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών
• Καταναλώστε 2γρ. στερολών και στανολών την ημέρα. Συμβάλλουν στη μείωση της ολικής και LDL-χοληστερόλης και ως ένα βαθμό και στην έκκριση της ινσουλίνης, άρα πιθανόν και σε ένα καλύτερο έλεγχο του σακχάρου. Διατροφικές πηγές στερολών είναι το πίτουρο ρυζιού, το φύτρο σιταριού, ορισμένοι τύποι αραβοσιτελαίων, σόγιας και ένα ευρύ φάσμα εμπλουτισμένων τροφίμων όπως η μαργαρίνη.
• Βάλτε στην καθημερινή σας διατροφή τροφές πλούσιες σε διαιτητικά αντιοξειδωτικά (τοκοφερόλες, καροτενοειδή, βιταμίνη C, φλαβονοειδή, πολυφαινόλες, φυλλικό οξύ), ιχνοστοιχεία και βιταμίνες) όπως είναι τα λαχανικά και τα φρούτα
• Εντάξτε στη διατροφή σας τρόφιμα με αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως βιταμίνες C και E, σελήνιο, χρώμιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο, καθώς φαίνεται πως έχουν θετική επίδραση στον γλυκαιμικό έλεγχο.
• Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ. Υπολογίστε 1 μερίδα για τις γυναίκες και έως 2 μερίδες για τους άντρες. Το αλκοόλ καλό είναι να συνοδεύεται πάντα με φαγητό για να αποφευχθεί η νυχτερινή υπογλυκαιμία και με νερό για καλύτερη πέψη. Αποφύγετε το γλυκό κρασί καθώς έχει αυξημένα σάκχαρα, οποιαδήποτε μορφή μαύρης μπύρας, κοκτέιλ, λικέρ, ποτά με αναψυκτικά. Σε άτομα με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων συστήνεται ολική απόχη από το αλκοόλ.
• Προτιμήστε φρέσκα φρούτα και γλυκιές γεύσεις χωρίς ζάχαρη αλλά με κάποιο υπακατάστατο αυτής (ασπαρτάμη, σακχαρίνη, στέβια κ.ά.) αφού προκαλούν ελάχιστη ή και μηδαμινή αύξηση της γλυκόζης στο αίμα. Καλό είναι να γνωρίζετε το είδος της γλυκαντικής ύλης που χρησιμοποιείται σε κάθε τρόφιμο και φροντίστε να καταναλώνετε με μέτρο.
• Συμβουλευθείτε διαιτολόγο-διατροφολόγο για άμεση εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση, ιδίως σε περίπτωση που υπάρχει αρρύθμιστο σάκχαρο, υπο- και υπερ-γλυκαιμικά επεισόδια, διάγνωση σακχάρου ή και διαβήτη/προ-διαβήτη, παχυσαρκία.

Σε ποιες τροφές στοχεύουμε και ποιες αποφεύγουμε

Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή τροφίμων στη δίαιτα ενός διαβητικού πρέπει να εστιάζει κυρίως σε τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας (άπαχο μοσχάρι, κοτόπουλο, ψάρι, ασπράδι αυγού), τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες (λαχανικά, άγουρα φρούτα, τρόφιμα ολικής άλεσης) και τρόφιμα πλούσια σε «καλά» λιπαρά (σολομό, σαρδέλες, ξηρούς καρπούς, αβοκάντο). Παράλληλα, απαιτείται περιορισμός τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες (γλυκά, ζυμαρικά, πατάτες, ρύζι, αρακά, φασολάκια, όσπρια) και τροφίμων πλούσιων σε ζωικά λίπη (βούτυρο, λιπαρά κρέατα).

Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε και τη σημασία της σωματικής άσκησης  η οποία συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και στην αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη.