Το αλλεργικό σοκ είναι η βαρύτερη μορφή αλλεργίας και, αναμφισβήτητα, άκρως απειλητική για τη ζωή. Αποτελεί, άλλωστε, την τελική κατάληξη μιας εκτεταμένης αλλεργικής αντίδρασης του οργανισμού που ονομάζεται αναφυλακτική αντίδραση ή αναφυλαξία. Η συχνότητα της αναφυλακτικής αντίδρασης από όλα τα πιθανά αίτια στο γενικό πληθυσμό υπολογίζεται σε 0,05- 2%.

Ο φόβος του θανάτου από αναφυλακτικό σοκ αγγίζει 2 στους 10 αλλεργικούς

Οι αλλεργίες αποτελούν την πιο κοινή χρόνια ασθένεια στην Ευρώπη και αξίζει να σημειωθεί ότι το 20% των ασθενών ζει με κάποια σοβαρή μορφή και με τον φόβο κάποιου ασθματικού ή αναφυλακτικού σοκ, ακόμη και με τον φόβο του θανάτου εξαιτίας της αλλεργίας.

Η αναφυλαξία «χτυπά» σε 4 μέτωπα

Η αναφυλακτική αντίδραση μπορεί να εκδηλωθεί από 4 κυρίως όργανα (ή πιο σωστά, συστήματα) του σώματος:

α. από το δέρμα, με τη μορφή κνίδωσης ή/ και αγγειοοιδήματος

β. από το πεπτικό, με εμετούς, διάρροιες και πόνο στην κοιλιά

γ. από το αναπνευστικό, με ρινική καταρροή, φταρνίσματα, βήχα και δύσπνοια

δ. από το κυκλοφορικό, με την πτώση στην πίεση του αίματος, που εκδηλώνεται ως ζάλη, διαταραχές στην όραση και λιποθυμία.

Για να θεωρηθεί μια αλλεργία ως αναφυλακτική αντίδραση (αναφυλαξία) πρέπει να περιλαμβάνει την εκδήλωση συμπτωμάτων από τουλάχιστον 2 από τα προαναφερθέντα όργανα ή συστήματα. Όταν η αναφυλακτική αντίδραση δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να προχωρήσει τόσο πολύ, ώστε να οδηγήσει σε πτώση της πίεσης του αίματος. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται αλλεργικό σοκ.

Αλλεργικό σοκ. Απαραίτητη η αδρεναλίνη από την πρώτη στιγμή

Η μοναδική αποτελεσματική θεραπεία της αναφυλακτικής αντίδρασης είναι το φάρμακο «αδρεναλίνη». Στο σημείο αυτό πρέπει να αποσαφηνισθεί μια τεράστια παρεξήγηση σχετικά με τη χρήση της αδρεναλίνης. Η αδρεναλίνη δεν είναι το έσχατο μέσο αντιμετώπισης μιας αναφυλακτικής αντίδρασης, η χρήση του οποίου αποφασίζεται μόνο σε περίπτωση καταπληξίας (σοκ) ή οιδήματος του λάρυγγα. Η αδρεναλίνη είναι η πρώτη και μοναδική αποτελεσματική θεραπεία της αναφυλακτικής αντίδρασης από τη στιγμή που θα αναγνωρίσουμε ότι ένας ασθενής πάσχει από αυτήν. Αν θεραπεύσουμε την αναφυλακτική αντίδραση με τα δευτερεύοντα φάρμακα (κορτιζόνη και αντιισταμινικά), είναι πιθανό ότι θα χάσουμε πολύτιμο χρόνο, αφήνοντας την αντίδραση να εξελιχθεί και να οδηγήσει, πιθανά, σε πτώση της πίεσης ή οίδημα λάρυγγα. Τότε, ίσως και η αδρεναλίνη να μη μπορεί να αντιστρέψει την κατάσταση! Η κοινή πεποίθηση ότι η θεραπεία μιας αναφυλακτικής αντίδρασης είναι η ένεση κορτιζόνης είναι εσφαλμένη.

Το «στυλό» που μπορεί να σώσει μια ζωή

Συνεπώς, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια της αναφυλακτικής αντίδρασης, η μοναδική θεραπεία είναι η ενδομυϊκή ένεση αδρεναλίνης. Η ένεση γίνεται είτε από προσωπικό με ιατρική εκπαίδευση είτε από τον ίδιο τον ασθενή ή τους συγγενείς του. Στην ελληνική αγορά κυκλοφορεί ειδικό σκεύασμα αυτοενιέμενης αδρεναλίνης σε προγεμισμένη σύριγγα με τη μορφή “στυλό”.

Ο ειδικός αλλεργιολόγος θα εκπαιδεύσει τον αλλεργικό ασθενή που διατρέχει κίνδυνο να υποστεί αναφυλακτική αντίδραση με δύο τρόπους:

α. ποια είναι τα συμπτώματα της αναφυλακτικής αντίδρασης και πως να τα αναγνωρίσει έγκαιρα

β. πως να τα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά με χρήση της αυτοενιέμενης αδρεναλίνης

Προς αποφυγή δεύτερης φάσης αναφυλακτικής αντίδρασης

Μετά τη χορήγηση αδρεναλίνης, ο ασθενής πρέπει να λάβει σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού, τα δευτερεύοντα φάρμακα αντιμετώπισης αναφυλακτικής αντίδρασης, δηλαδή την κορτιζόνη και το αντιισταμινικό, είτε από μόνος του (σε μορφή χαπιού ή σιροπιού, ανάλογα με την ηλικία) είτε σε κάποιο νοσηλευτικό ίδρυμα. Τα δευτερεύοντα φάρμακα, των οποίων η έναρξη δράσης γίνεται σε χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 30 λεπτών, έχουν σκοπό να προλάβουν τη λεγόμενη δεύτερη φάση της αναφυλακτικής αντίδρασης, που εμφανίζεται σε 4-24 περίπου ώρες μετά την αρχική φάση, χωρίς να μεσολαβήσει νέα έκθεση του ασθενούς στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο και ενώ έχουν υποχωρήσει τα συμπτώματα της αρχικής φάσης.

Οι πρώτες βοήθειες και πώς θα τις εξασφαλίσετε

Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο ο ασθενής να κινηθεί άμεσα προς αναζήτηση ιατρικής βοήθειας για παρακολούθηση και θεραπεία.

Επειδή όλα τα ανωτέρω βήματα μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα πολύπλοκα στην εφαρμογή τους υπό την πίεση της υποκείμενης αντίδρασης, ο ειδικός αλλεργιολόγος προμηθεύει ένα γραπτό πλάνο με τα προσωπικά στοιχεία του ασθενή, τη δόση και τον τρόπο χρήσης των φαρμάκων. Αυτό το πλάνο ο ασθενής οφείλει να το έχει πάντα μαζί του- όπως και τα φάρμακα αντιμετώπισης της αναφυλακτικής αντίδρασης- ώστε σε περίπτωση που χάσει τις αισθήσεις του, κάποιος άλλος να παρέμβει και ακολουθώντας τις οδηγίες να σώσει τη ζωή του ασθενούς!

Τι πρέπει να έχετε πάντοτε μαζί σας

Συνεπώς, ο ασθενής που έχει υποστεί στο παρελθόν αναφυλακτική αντίδραση πρέπει να έχει ΠΑΝΤΟΤΕ μαζί του:

1. Συσκευή αυτοενιέμενης αδρεναλίνης, στην κατάλληλη δόση ανάλογα με το βάρος του
2. Χάπι αντιισταμινικού
3. Χάπι κορτιζόνης
4. Γραπτό πλάνο αντιμετώπισης αναφυλακτικής αντίδρασης με οδηγίες για τη σωστή χρήση των φαρμάκων.