Από τη ΓΙΟΥΛΗ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

Η δεξιοτεχνία σας να ενσωματώνετε τα ιστορικά γεγονότα στα λογοτεχνικά σας έργα, από το «Αστρολούλουδο του Βοσπόρου» έως την τριλογία σας «Αγιο Αίμα», «Αγιες Ψυχές», «Αγια Λευτεριά», εκδόσεις Ψυχογιός, είναι εντυπωσιακή. Γιατί ασχολείστε με το παρελθόν και πόσο δύσκολο είναι να πραγματεύεται ένας συγγραφέας περασμένα γεγονότα με αξιοπιστία;

Γιατί το παρελθόν δεν είναι μια κούφια λέξη, πολλές φορές φορτωμένη με αρνητικό συναισθηματικό φορτίο. Είναι η Ιστορία, οι αγώνες, το αίμα των παππούδων και των προπατόρων μας. Ο,τι είμαστε σήμερα, ό,τι απολαμβάνουμε, η ελευθερία, η δημοκρατία, η αξιοπρέπεια, η εθνική μας ανεξαρτησία, δεν μας παραχωρήθηκαν δικαιωματικά διότι είμαστε περιούσιος λαός, κατακτήθηκαν με θυσίες κι οφείλουμε να το ξέρουμε από την πρώτη μας ανάσα για να μην επαναπαυόμαστε και, κυρίως, για να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια τραγικά λάθη όπως συχνά πράττουμε. Κοινοτοπία; Ισως. Μα όπως κάθε κοινοτοπία κρύβει μεγάλη δόση αλήθειας. Οσο για το αν είναι δύσκολο να υπηρετεί ένας συγγραφέας το ιστορικό (και όχι εποχής, διευκρινίζω) μυθιστόρημα; Ασφαλώς και είναι δύσκολο. Ιδιαίτερα όταν απομακρύνεσαι αρκετά από το παρόν και οι φερέγγυες πηγές σπανίζουν. Κι ακόμη πιο δύσκολο είναι να «παντρέψεις» κατόπιν την Ιστορία με μια συνταρακτική πλοκή ώστε να μη μεταμορφωθεί το μυθιστόρημα σε ξύλινο δοκίμιο. Αυτό που επιδιώκω με τους ήρωές μου και τα μυθιστορήματά μου είναι να νιώσει και να συναισθανθεί ο αναγνώστης, όχι να μάθει ξερά.

Στην τελευταία σας τριλογία σκαλίζετε με υπομονή την ιστορία του 1821. Ο λαός μας πολεμάει ν’ αντιγυρίσει τη σκλάβα μοίρα του, αλλά το μεγαλείο του αγώνα του υπονομεύεται από μνησικακία και ιδιοτέλεια που οδηγούν σε αδερφοσκοτωμό. Τι είναι αυτό που σας ώθησε να γράψετε γι’ αυτήν κυρίως τη χρονική περίοδο; Εχω αναρωτηθεί πολλές φορές, αυτή είναι η μοίρα μας, ο αδερφοσκοτωμός;

Εμφύλιος και μάλιστα διπλός και αιματηρότατος μέσα στην Επανάσταση, Εθνικός Διχασμός αργότερα μετά τους λαμπρούς Βαλκανικούς πολέμους που διπλασίασαν την Ελλάδα, Εμφύλιος και μετά το λαμπρό έπος του 1940. Η ρωμιοσύνη είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς μπορεί κανείς να γεμίσει την καρδάρα κι έπειτα να τη χύσει μονάχος του. Γιατί; Γιατί ήμασταν και είμαστε ιστορικά αναλφάβητοι. Και γιατί έχουμε μια τάση να μη σκαλίζουμε το παρελθόν, μα κι όταν το σκαλίζουμε, να το ωραιοποιούμε και να κρύβουμε τα τραγικά μας λάθη κάτω από το χαλί.

Κουβαλάμε μέσα μας από εκείνα τα χρόνια νοοτροπίες, συμπεριφορές, αντιλήψεις, μέχρι μέρος του τρόπου σκέψης μας, κι ας μην το συνειδητοποιούμε;

Ασφαλώς τα κουβαλάμε. Πολλές φορές μάλιστα τα συνειδητοποιούμε, μα και πάλι δεν κάνουμε τον κόπο να τα αποτινάξουμε. Γιατί πολλές φορές βολευόμαστε, αυτή είναι, δυστυχώς, η αλήθεια. Το ελληνικό κράτος έτσι πορεύτηκε τα χρόνια της ανεξαρτησίας του και ο μόνος άνθρωπος που προσπάθησε εξαρχής να τ’ αλλάξει, ο Καποδίστριας, δολοφονήθηκε για να μπορεί ο κάθε «Μπάρμπας απ’ την Κορώνη» και οι «Μαυρογιαλούροι» να αλωνίζουν. Με τη δική μας πολλές φορές ανοχή και υποστήριξη, επαναλαμβάνω.

Τους ήρωες του ’21 τους ομορφύναμε και τους αποδώσαμε κατά κάποιο τρόπο υπερφυσικές δυνάμεις, κάτι που αφενός δεν ευσταθεί, αφετέρου τους απομακρύνει από το γήινο. Χωρίς περίσσιες παινεψιές και αντρειοσύνες, αληθινοί και γήινοι, υπήρχε κίνδυνος να μην μπορέσουν να σηκώσουν το μεγάλο βάρος της Επανάστασης;

Κάθε ανθρώπινο πλάσμα είναι δημιούργημα του καιρού του. Ετσι και οι ήρωες του Εικοσιένα. Διότι αναμφίβολα κι απόλυτα, πρόκειται περί ηρώων. Μήτε θεοί ήταν μήτε ημίθεοι. Σκλάβοι που αγανάκτησαν και σήκωσαν κεφάλι ήταν. Από τον μέγα Κολοκοτρώνη μέχρι τον τελευταίο χωρικό που ζώστηκε για όπλο το δικράνι του. Σ’ όλους αυτούς τους ήρωες, επώνυμους κι ανώνυμους, ξυπόλυτους, ρακένδυτους, πεινασμένους, άντρες και γυναίκες του λαού μας που μάτωσαν και θυσιάστηκαν, οφείλουμε όλοι μας αφειδώλευτη ευγνωμοσύνη. Και η μεγαλύτερη τιμή που τους πρέπει είναι να τους συλλογιόμαστε όπως ήταν καμωμένοι, με την αντρειοσύνη, μα και τα ανθρώπινα κουσούρια τους. Με την αλήθεια μόνο. Κι ετούτη την αλήθεια, όση αξιώθηκα να βρω με την έρευνα και τις μελέτες μου, είχα για οδηγό γράφοντας την Τριλογία της Επανάστασης.

Αλήθεια, θα πρέπει να αναλογιζόμαστε, αφού μπόρεσαν εκείνοι με τόσες αδυναμίες και μέσα σε μια τόσο δύσκολη και χαώδη κατάσταση, αν μπορούμε όλοι μας ν’ αντέξουμε ό,τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;

Ασφαλώς. Κι όχι μόνο εκείνοι. Κι όλοι οι υπόλοιποι που ήρθαν στο κατόπι τους, βάδισαν στα χνάρια τους, πότισαν με το αίμα τους και βάσταξαν λεύτερα τούτα τα χώματα. Στην Κρήτη, στους Βαλκανικούς, στη Μικρασία, στα βουνά της Ηπείρου και της Μακεδονίας.

Κύριε Παπαθεοδώρου, η γραφή σε κάθε βιβλίο αποτελεί διέξοδο επικοινωνίας ή και όχημα μνήμης;

Νομίζω ότι έχετε διαμορφωμένη άποψη, αγαπητή κυρία Τσακάλου, διότι με την ερώτησή σας διατυπώσατε εν μέρει και την απάντηση. Ωστόσο, επειδή η δική μου ενασχόληση με τη γραφή εδράζεται κυρίως στο ιστορικό μυθιστόρημα, θα έλεγα πως το βάρος πέφτει κυρίως στο δεύτερο σκέλος, σε αυτό που ονομάζουμε «μνημοσύνη». Αυτή την αδιόρατη μα πανίσχυρη αίσθηση που κουβαλάμε όλοι μες στην ψυχή μας, χαραγμένη από τις πρώτες κιόλας μέρες μας σε τούτο τον κόσμο. Οι γεύσεις, οι μυρωδιές, οι λέξεις, τα συναισθήματα, οι καταβολές, τα πιστεύω, οι ιδέες, το σμίλεμα της ίδιας μας της οντότητας, όλα αυτά που μας ορίζουν ατομικά και συλλογικά. Το ατομικό έρχεται αυτόματα ως βίωμα καθώς μεγαλώνουμε, μα το συλλογικό θέλει ενασχόληση και παίδευση για να το οικειοποιηθεί, να το συναισθανθεί και να το ενστερνιστεί κανείς. Αυτόν το σκοπό υπηρετώ με τις γραφές μου. Για τους ανθρώπους που νιώθουν πως ανήκουν σε τούτο το λαό και τούτη την πατρίδα, για όσες και όσους αισθάνονται την ανάγκη να βουτήξουν στα λαμπρά νάματα, μα και στα ζοφερά κρίματα, του ελληνισμού.