Προηγήθηκε το Metro 2033, εκεί όπου ηχούν οι σειρήνες πυρηνικής καταστροφής και οι μόνοι επιζώντες είναι όσοι πρόλαβαν να καταφύγουν στο μετρό της Μόσχας ή ήταν ήδη μέσα σε αυτό. Στο μετρό, το οποίο λειτουργεί ως πυρηνικό καταφύγιο (διότι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι Σοβιετικοί το κατασκεύασαν για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τέτοιο), δημιουργείται ένα νέο είδος κόσμου.

Εκεί ο κάθε σταθμός (ναι, είναι οι πραγματικοί σταθμοί του μετρό της ρωσικής πρωτεύουσας) αντιστοιχεί σε μία πόλη με τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα και οι σταθμοί – πόλεις καλλιεργούν τροφή, συνεργάζονται μεταξύ τους, κάνουν εμπόριο, αλλά και ανταγωνίζονται, εκπαιδεύουν στρατό, πολεμούν. Τέλος, σε ορισμένους από τους σταθμούς παρατηρούνται περίεργα φαινόμενα: παραισθήσεις, εξαφανίσεις ανθρώπων, επιδρομές από μεταλλαγμένους, εμφάνιση μη ανθρώπινων όντων…

Στο Metro 2033 συναντάμε, είκοσι χρόνια μετά την καταστροφή και το τέλος του κόσμου, όπως τον ξέρουμε, τον κεντρικό ήρωα, τον Αρτιόμ και παρακολουθούμε την απέλπιδα προσπάθειά του να ζητήσει βοήθεια για τον σταθμό του, που πολιορκείται από κάποια παράξενα, μεταλλαγμένα όντα που τον απειλούν.

Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδρομής του, συναντάμε κάθε λογής πολιτισμό, τους Πεφωτισμένους, τους Ναζιστές, τους Κομμουνιστές, τους Κανίβαλους, τους Εμπόρους, τους Ληστές και πολλούς άλλους. Το βιβλίο πρωτοεμφανίσθηκε σε συνέχειες στο Διαδίκτυο και εκδόθηκε ως βιβλίο το 2005 (στα ελληνικά εκδόσεις Καστανιώτη το 2011).

Εχει τιμηθεί με το βραβείο Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Φαντασίας, Eurocon.
Το 2009 (στα ελληνικά εκδόσεις Καστανιώτη το 2012) εκδόθηκε το Metro 2034, με άλλους χαρακτήρες και περιορισμένο ρόλο για τον Αρτιόμ. Παρά τη θετική υποδοχή του, όμως, κατά γενική ομολογία ήταν κατώτερο των προσδοκιών των αναγνωστών.

Αν και τα βιβλία μπορούν να διαβασθούν και αυτοτελώς, αν θέλουμε να έχουμε ολοκληρωμένη της τριλογίας, προτείνω να διαβαστούν με τη σειρά που εκδόθηκαν.

Εξι χρόνια αργότερα, ο συγγραφέας, έχοντας πάρει τον χρόνο του εξέδωσε το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας, το Metro 2035 (στα ελληνικά εκδόσεις Καστανιώτη το 2018). Από ό,τι φαίνεται ο μπόλικος χρόνος που είχε στη διάθεσή του λειτούργησε ευεργετικά για το κλείσιμο της περιπέτειας!

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος μαθαίνουμε τι προκάλεσε την πυρηνική αυτή καταστροφή. Ηταν ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο κεντρικός μας χαρακτήρας, Αρτιόμ, πλέον έχει ένα νέο άθλο κατά νου. Να βγουν οι επιζώντες μόνιμα στην επιφάνεια (γιατί, ούτως ή άλλως, γίνονταν σύντομες αναδύσεις για ανεύρεση προμηθειών) και να αναζητήσουν άλλους επιζήσαντες.

Στο ταξίδι του αυτό συναντάμε πρόσωπα και καταστάσεις από τα προηγούμενα βιβλία του Γκλουχόφσκι. Ο Αρτιόμ είναι γέννημα θρέμμα του μοσχοβίτικου μετρό. Μάλιστα, ο ίδιος ο συγγραφέας είχε παραδεχθεί ότι στην πρώτη μορφή του βιβλίου, όπως αυτή αναρτήθηκε στο Διαδίκτυο, πριν από είκοσι περίπου χρόνια, ο Αρτιόμ πέθαινε στη μέση του πρώτου βιβλίου.

Αναγκάσθηκε να αλλάξει την ιστορία του (και συνακόλουθα και την πλοκή του μυθιστορήματος) έτσι ώστε ο κεντρικός του χαρακτήρας να συνεχίσει το ταξίδι του. Ο συγγραφέας δεν έχασε την ευκαιρία να τους ευχαριστήσει τους αναγνώστες του για τις υποδείξεις για αυτό, όπως και για τις συμβουλές τους σε τεχνικά θέματα, καθώς ανάμεσά τους συγκεταλέγονταν αξιωματικοί του στρατού, βιολόγοι και μηχανικοί του μετρό.

Ο Αρτιόμ, όπως και όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου, είναι καταραμένοι και, ως τέτοιοι, αντιμετωπίζονται από τον συγγραφέα. Προφανώς, όλοι όσοι κρύφτηκαν στο μετρό έχασαν κάποιον, είτε από την πυρηνική καταστροφή, είτε μετά από αυτήν.

Ειδικά, όμως, ο κεντρικός χαρακτήρας είναι μακράν το πιο πεισματάρικο από όλα τα δημιουργήματα του Γκλουχόφσκι. Δεν θα εγκαταλείψει την προσπάθεια για μία καλύτερη ζωή, αφήνοντας πίσω του τη γυναίκα του και τους (λίγους) φίλους του, αλλά και τη σιγουριά της επιβίωσης του σταθμού του.

Κουβαλάει μέσα του πολλά ερωτήματα (ένα από τα οποία αφορά στον θάνατο της μητέρας του, που αν και συνέβη μπροστά στα μάτια του, ήταν πολύ μικρός για να θυμάται) τα περισσότερα από τα οποία θα απαντηθούν. Αν δε φερόταν πιο έξυπνα ή καλύτερα αν έκανε πιο λογικές επιλογές στο ταξίδι του, ίσως το τέλος της τριλογίας να ήταν ολότελα διαφορετικό. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο Αρτιόμ ανήκει σε εκείνη την κάστα των ηρώων, που ή θα λατρέψεις ή που τον μισήσεις. Μέσος όρος δεν υπάρχει. Σίγουρα, όμως, θα θελήσεις να τον συντροφεύσεις στο ταξίδι του.

Οι δεύτεροι και οι τρίτοι χαρακτήρες του έργου δεν αποδίδονται απρόσωπα, αλλά είναι εντελώς αληθοφανείς και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους. Δεν υπάρχει κάποιος χαρακτήρας τέλειος. Αντίθετα, η κάθε προσωπικότητα έχει τα θετικά και τα αρνητικά της, όπως και οι σταθμοί – πόλεις. Βεβαίως, η απόδοσή τους γίνεται σε μεγάλο βαθμό μέσα από την οπτική του Αρτιόμ. Τέλος, θα ήθελα να σημειώσω ότι η συντριπτική πλειονότητα των χαρακτήρων είναι γένους αρσενικού.

Το Metro 2035, όπως και τα δύο έργα που προηγήθηκαν χρονικά, είναι ένα βιβλίο ρωσικό. Τι σημαίνει αυτό;

Ο συγγραφέας ακολουθεί πιστά τις διδαχές της κλασικής, ρωσικής λογοτεχνικής σχολής. Δηλαδή, εκτενείς περιγραφές των σταθμών και των σκοτεινών στοών (κομμάτι στο οποίο έχει κάνει εξαιρετική δουλειά), εις βάθος αναλύσεις των συναισθημάτων των χαρακτήρων και των τρόπων λειτουργίας των κοινωνιών, αλλά… Οι σκηνές δράσης είναι περιορισμένες, αν και το βιβλίο προσφερόταν για περισσότερη.

Ο αναγνώστης ενδέχεται να δυσκολευτεί με τα ρωσικά ονόματα και τα υποκοριστικά χαρακτήρων, που εμφανίζονται για λίγες σκηνές και μετά ποτέ ξανά, αλλά τελικά θα διαβάσει ένα άκρως ατμοσφαιρικό βιβλίο, κάτι που μετέδωσε ο συγγραφέας και στα δύο βιντεοπαιχνίδια που βγήκαν στις αγορές ανάμεσα στο δεύτερο και το τρίτο βιβλίο. Το σκηνικό, άλλωστε, είναι ιδανικό για μία σκοτεινή, υγρή ατμόσφαιρα, μέσα από τις σήραγγες και τις εγκαταλελειμμένες ράγες, με τις κρυφές στοές και τις κλειστές πόρτες που κανείς δεν γνωρίζει πού οδηγούν.

Το μεγάλο στοίχημα του ομολογουμένως άπειρου στη συγγραφή, αλλά φανερά επηρεασμένου από τη δημοσιογραφία ανταπόκρισης Γκλουχόφσκι ήταν να περάσει στον αναγνώστη τη διαρκή αίσθηση ανασφάλειας: και το καταφέρνει στην εντέλεια.

Σε αυτό βοηθάει η στρωτή του αφήγηση, που δεν επαναλαμβάνεται, αλλά ακολουθεί μία γραμμή προς το πολύ δυνατό τέλος του. Μια γραμμή γεμάτη ένταση και διαρκή αγωνία. Στα αναμφισβήτητα θετικά στοιχεία του βιβλίου ήταν η παρουσίαση των εθίμων και των γνωρισμάτων του κάθε σταθμού, αλλά και η επίδραση στον κεντρικό μας ήρωα.

Εξαιρετική η έκδοση του βιβλίου από τον οίκο Καστανιώτη, που συνοδεύει κάθε βιβλίο της τριλογίας με έναν πλήρως ενημερωμένο χάρτη του μετρό στα ελληνικά με σύμβολα και επεξηγήσεις για τον κάθε σταθμό και τις συναφθείσες συμμαχίες. Τέλος, πολύ εύστοχη η μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου, που είχε να φέρει εις πέρας ένα δύσκολο έργο.