Το γεγονός ότι το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου στην Προποντίδα και οι μεταβυζαντινές εκκλησίες της Μοσχόπολης και της Κορυτσάς στη Νοτιοανατολική Αλβανία «πέρασαν» από τη «short list» των δεκατεσσάρων μνημείων που απειλούνται (όπως γράφαμε πριν από λίγους μήνες) στη λίστα των επτά πιο απειλούμενων είναι ενδεικτικό του κινδύνου που διατρέχουν αλλά και της σημασίας που έχουν για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Ζητά παρέμβαση

Μάλιστα, η δημοσιοποίηση της short list είχε προκαλέσει την άμεση κινητοποίηση του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Νικήτα Κακλαμάνη. Με ερώτησή του στη Βουλή ο κ. Κακλαμάνης είχε ζητήσει την παρέμβαση της κυβέρνησης στα ευρωπαϊκά όργανα «ώστε να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις της Τουρκίας και της Αλβανίας να προβούν στη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για την επιδιόρθωση, τη συντήρηση και την αξιοποίηση του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου καθώς και των μεταβυζαντινών εκκλησιών της Μοσχόπολης και της Κορυτσάς».
Η απάντηση που έδωσε το υπουργείο Εξωτερικών στην ερώτηση Κακλαμάνη ήταν τουλάχιστον χλιαρή και… άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε.

Το ελληνικό Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου θεωρείται το μεγαλύτερο ξύλινο κτίριο στην Ευρώπη και το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο. Ανεγέρθηκε την περίοδο 1895-1897 από γαλλική εταιρία με αρχιτέκτονα τον Alexandre Vallaury, στο μεγαλύτερο από τη συστάδα των εννέα Πριγκηπονήσων της Προποντίδας. Είναι πενταώροφο και διαθέτει συνολικά 206 δωμάτια, αίθουσες χορού, τραπεζαρίες και άλλους κοινόχρηστους χώρους. Δημιουργήθηκε ως ξενοδοχείο αλλά ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β’ δεν του έδωσε άδεια λειτουργίας γιατί επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί και ως χαρτοπαικτική λέσχη. Το 1903 δωρήθηκε από την Ελένη Ζαρίφη στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και στέγασε το Εθνικό Ορφανοτροφείο μέχρι το 1964. Τη δεκαετία του ‘80 προκλήθηκαν μεγάλες καταστροφές στο οικοδόμημα από πυρκαγιά. Ακολούθησε η υφαρπαγή του από το τουρκικό δημόσιο, το 1997. Το 2006 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δικαίωσε το Φανάρι σχετικά με το ιδιοκτησιακό δικαίωμα του επί του κτιρίου.

Εγκατάλειψη

Στη Μοσχόπολη και την περιοχή της Κορυτσάς, στη Νοτιοανατολική Αλβανία, 12 εκκλησίες, χαρακτηριστικά δείγματα της εκκλησιαστικής τέχνης του 17ου-18ου αιώνα, κινδυνεύουν από την εγκατάλειψη. Αν και χαρακτηρίζονται αριστουργήματα του «μεταβυζαντινού ρυθμού», μια σειρά από αιτίες -πολεμικές συγκρούσεις, λεηλασίες, φυσικές καταστροφές κ.ά.-έχουν βλάψει σοβαρά τα μνημεία, σημειώνει στην έκθεσή της η Europa Nostra. Επισημαίνει, επίσης, πως η μείωση του χριστιανικού πληθυσμού και η επακόλουθη έλλειψη σε κληρικούς έχουν ως αποτέλεσμα η μεγάλη πλειοψηφία των εκκλησιών να μη χρησιμοποιείται το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στη Μοσχόπολη. Το 2011 η αναστήλωσή της κέρδισε το βραβείο της Europa Nostra. Σήμερα κινδυνεύει από τις λεηλασίες…

Τα υπόλοιπα μνημεία της λίστας

Μετά από προτάσεις τοπικών φορέων, στα μνημεία της λίστας περιλαμβάνονται, επίσης, το ιστορικό κέντρο της Βιέννης, το εντυπωσιακό αρχιτεκτόνημα Buzludzha που χτίστηκε ως μνημείο του Κομμουνιστικό Κόμματος της Βουλγαρίας και σήμερα έχει εγκαταλειφθεί, το μοναστήρι David Gareji στη Γεωργία, το Καζίνο της Κωνστάντζας στη Ρουμανία και το παλαιότερο εργοστάσιο πάγου του Ηνωμένου Βασιλείου (Grimsby Ice Factory).

Οι κίνδυνοι που διατρέχουν τα μνημεία οφείλονται σε παραμέληση, ανεπαρκή συντήρηση, στην έλλειψη πόρων και εμπειρογνωμόνων. Ο πρόεδρος του κορυφαίου ευρωπαϊκού οργανισμού για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, μαέστρο Πλάσιντο Ντομίνγκο, κάλεσε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, να ενώσουν τις δυνάμεις τους για τη σωτηρία των πολιτιστικών θησαυρών ενώ επεσήμανε την ανάγκη για ευρύτερη ευρωπαϊκή στήριξη στο έργο τους.

Το επόμενο διάστημα κλιμάκια ειδικών σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς από τη Europa Nostra και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα επισκεφθούν τις επτά επιλεγμένες θέσεις, θα προσφέρουν τεχνική εμπειρία και θα προτείνουν πηγές χρηματοδότησης. Μέχρι το τέλος του χρόνου οι ειδικοί θα παρουσιάσουν πρόγραμμα δράσης για τη σωτηρία των μνημείων.

AΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ
[email protected]
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]